2015-06-24
932
Кафедра мәжілісінде талқыланды және бекітілді
Хаттама №____________________2013 ж.
Жалпы гигиена және экология
кафедрасының меңгерушісі
м.ғ.д, профессор Ү.И. Кенесариев
Тақырып № 1 Гигиенаның пән ретінде қалыптасу және даму тарихы. Гигиеналық нормалау- қоршаған ортаның факторларының әсерімен байланысты аурулардың алдын алудың негізі ретінде. -2 сағат.
Мақсаты: Гигиеналық білімнің дамудағы және гигиенаның ғылым ретінде қалыптасудағы негізгі сатылары жөніндегі білімді қалыптастыру. Қоршаған орта факторларын гигиеналық нормалау әдістері, қағидалары және рөлі туралы білімді қалыптастыру.
СӨЖ бойынша тапсырма.
1 Ұсынылған әдебиеттер бойынша материалды талдау, жаңа ақпарат іздеу.
2. «Гигиенаның даму тарихы» тақырыбына реферат құрастыру.
3. Гигиеналық нормалау қағидалары немесе химиялық факторларды нормалау алгоритмі бойынша тесттер құрастыру.
|
|
|
Орындалу түрі: реферат, гигиеналық нормалау қағидалары немесе химиялық факторларды нормалау алгоритмі бойынша тесттер құрастыру.
Орындалу критерийлері:
Рефераттың
1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі мүмкін.
Тесттердің немесе алгоритмдердің құрастырылуы
1. Нормалау алгоритмі әртүрлі қоршаған орта нысандарындағы химиялық факторлар (су, атмосфералық ауа, топырақ) үшін құрастырылған болуы қажет.
2. Алгоритмді схема түрінде көрсету қажет.
3. Алгоритмді қрастырған кезде схемада әрбір кезеңі бойынша түсінік беру қажет.
4. Нормалаудың 9 қағидасы бойынша кем дегенде 3 тест құрастырылуы қажет.
5. Тесттерде 1-3 дұрыс жауабы болуы мүмкін немесе есеп және сурет түрінде берілуі мүмкін.
|
|
|
6. Дұрыс емес жауаптары дұрысқа ұқсас болуы және дұрыс жауаптары көрсететін сұрақтарды бейнелеп көрсетуі тиіс.
7. Тест сұрақтары оқушылар үшін қажетті ақпараттар алып жүруі керек және ЖОО тесттерін қайталамауы тиіс.
8. Тесттерге жауаптар берілуі қажет.
Өткізу мерзімдері: күнтізбелік-тақырыптық жоспарға сәйкес.
Бағалау критерийлері:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындыланбаған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
· Құрастырылған тесттер үшін:
| Сапа критерийі | үздік | жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз |
| Құрастырылған тесттер саны | 24-27 | 20-23 | 14-19 | 0-13 |
| Күрделілік деңгейі | 1,2,3 | 1,2,3 | 1,2 | |
| Тесттердің дұрыс құрастырылуы | Дұрыс құрастырылған | Дұрыс құрастырылған | Кейбір тесттерде сұрақтарға жауаптар екі мағыналы шындыққа ұласпайды келмейді | Көп тесттерде сұрақтарға жауаптар екі мағыналы шындыққа ұласпайды келмейді |
| Тесттерді құрастырған кезде әдебиет көздерінің қолданылуы | Оқулықтар, монографиялар, Интернеттен ақпараттар нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, периодтылығы,Интернеттен ақпараттар,нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар. | Жалпы гигиена бойынша оқулықтар |
| Оқытушы көмегінің қажеттілігі | Тесттер өз-бетімен құрастырылса | Тесттер өз-бетімен құрастырылса | Жеке сұрақтар бойынша | Көптеген тесттерді оқытушының көмегімен құрастырылса барысында |
· Нормалау алгоритмі үшін
|
|
|
| Сапа критерийлері | Бағалар | ||||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз | ||
| Құрастырылған алгоритмдер саны | |||||
| Тапсырманы орындау барысында қателіктер мен кемшіліктер | Студенттің өзімен түзетілген принципи-алды емес кемшіліктер | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәлкел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқытушының көмегімен жөндеген принципиальды емес немесе дәлкелеушіліктері принципиальды қателері | Өрескел қателер | |
| Қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, монографиялар, Интернеттен ақпараттар нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, периодтылығы,Интернеттен ақпараттар, нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар. | Жалпы гигиена бойынша оқытушы ұсынған оқулықтар | |
| Алгоритмнің құрастырылуы | Алгоритм өз-бетімен құрастырылған көптеген аспектілерді астарлайды, аргументтелген | Алгоритм өз-бетімен құрастырылған көптеген аспектілерді астарлайды қосымша сұрақтар түсініктеме беруді қажет етеді | Алгоритмді құрастыруда қиналған болса қосымшасұрақтар бойынша оқытушының көмегін қажет етті | Оқытушының көмегінсіз алгоритмді құрастыраалмады | |
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР:Медицина,2000.- С.12-29, 309-359.
2. Гончарук Е.И., Кундиев Ю.И., Бардов В.Г. и др. Общая гигиена: пропедевтика гигиены.- К.:Вища шк.,1999.- С.20-46, 155-512.
Қосымша:
1. Камалиев М.А., Бигалиева Р.К., Хабиева Г.Х. История народной медицины и общественного здравоохранения Казахстана. – Алматы, 2004. – 173 с.
|
|
|
2. Коростелев Н.Б. В царстве Гигии. – М.: Советская Россия. 1980. – 192с.
3. Муминов Т.А., Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М.Страницы истории профилактической медицины в Казахстане. – 25 с.
4. Петров Б.Д. От Гиппократа до Семашко: преемственность идей (очерки и портреты). – М.:Медицина,1990. – 168 с.
5. Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу Казахстан «Новый Казахстан в новом мире». – Астана, 28 февраля, 2007 года //Казахстанская правда, 1 марта 2007г.- № 33. – С.5-8.
6. Рахманин Ю.А., Румянцев Г.И., Новиков С.М., Ревазова Ю.А., Иванов С.И. Интегрирующая роль медицины окружающей среды в профилактике, ранней диагностике и лечении нарушений здоровья, связанных с воздействием факторов среды обитания человека. // Гигиена и санитария. – 2005. - № 6.- С. 3- 7.
7. Румянцев Г.И. с соавт. – Общая гигиена.- М.: Медицина,1985.- С.10-27.
8. Чокин А.Р. Очерки развития санитарно-эпидемиологической службы в Казахстане. – Алма-Ата: «Казахстан», 1975. – 176 с.
Бақылау:
Сұрақтар:
· Гигиенаның қысқаша даму тарихы.
· IX және XX-ғасырлардың басындағы гигиена ғылымның негізін қалаушылар және көрнекті өкілдері: Эрисман Ф.Ф., Доброславин А.П., Хлопин Г.В., Сысин А.Н., Мольков А.В. және т.б.
· Гииенаның дамуына үлес қосқан клиницисттер –Зыбелина С.Г., Мудрова М.Я., Пирогова Н.И, Боткина С.П. және т.б.
· Қазіргі замандағы ҚР-ң және ТМД-елдерінің әйгілі ғалым-гигиенисттері: Сидоренко Г.И., Буштуева К.А., Измеров Н.Ф., Амрин К.Р., Шарманов Т.Ш., Алтынбеков Б.Е., Неменко Б.А., Кенесариев У.И. және т.б.
· ҚР-ғы әртүрлі саладағы гигиена ғылымның дамуы және мазмұны.
Гигиеналық нормалау, зиянды факторлады әсерін қауіпсіз деңгейге дейін төмендетуге бағытталған гигиена әзірлейтін шаралар жүйесіндегі негізгі звеносы ретінде. Гигиеналық норматив, анықтамасы. Гигиеналық нормативтер жүйесі. ШРеК, ШРеД, ЗШАКД (ОБУВ), ШАРЕК, ШАРЕД және басқалар.
Нормалаудың бірінші кезектілігі. Бірінші кезекте нормалауға жататын фактолар.
· Гигиеналық нормалаудың негізгі приницптері.
Медициналық көрсетуінің бірінші дәрежелі (негізгі) болу принципі, олар негіздейтін шарттардың рөлі: гигиеналық норматив орнату кезінде басқа критерийлердің алдында медико-биологиялық критерийлердің бірінші дәрежелі болуы зиянды факторды пайда болуынан бұрын нормативті негіздеу.
· Ағзаның биологиялық жауаптарын дифференциалдау принципі. Биологиялық жауаптардың түлері және оларды заттың биологиялық активтілігне, дозасына және ағзаның қарсылық күшіне байланыстылығы. Осы принциптен туатын шарттардың маңызы: нормативті халытың ең сезімтал топтарына бағдарлау, норматив қамтитын жауап деңгейлері.
· Қоршаған ортаның нысандарын бөлу приницптері: Қоршаған ортаның әртүрлі нысадарындағы заттың бір түрі үшін нормативті жеке-жеке орнату. Әрбір нысан үшін бөлек нормалаудың қажеттілігін анықтайтын жағдайлар.
· Барлық қолайсыз әселер мүмүкіншілгін ескеру приницпі және қоршаған ортаның әртүрлі нысандарындағы факторды нормалау үшін осы приницппен негізделетін көрсеткіштерінің маңызы.Атмосфералық ауаға, суға, топыраққа арналған зияндылық крсеткіштері және олардың мазмұны.
· Табалдырықтық (порогвость) приницпі және оның гигиеналық нормалауда негіз болатын рөлі зиянды әсердің табалдырығы түсінігі табалдырықтық және табалдырықсыз әсерлер концепциясы.
· Зияндылықтың лимиттеуші көрсеткіш принцпі. Зияндылықтың лимиттеуші көрсеткіші түсінігі, гигиеналық нормативтің соңғы мөлшерін орнату үшін оның маңызы.
· Гигиеналық эксперимент приницпі. Гигиеналық нормалаудағы гигиеналық эксперименттің рөлі. Жедел, жеделдеу, созылмалы эксперименттен алынған мәліметтердің гигиеналық норматив орнату үшін маңызы.
· Эффектінің концетрацияға және уақытқа байланыстылық принципі және оны адаптациялық компенсаторлық және патологиялық реакцияларды анықтау мен ажыратудағы рөлі.
· Нормативті салыстырмалы түрде болу принципі және оның маңызы.
· Нормалауды кезеңдік принципі және оның мақсаты. Гигиеналық нормалаудың кезеңдері. Жылдам нормалау мүмкіншілігін анықтайтын жағдайлар. Тұрақты және уақытша нормативтер. Гигиеналық нормативті клиникалық және гигиеналық акробация кезеңдерінің маңызы.
· Кешенді нормалау принципі және онымен негізделетін барлық көптүрлі әсерлерді ескеру қажеттілігі. Қазіргі жағдайдағы қоршаған орта факторларының адам ағзасына аралас, қабаттасқан, кешенді әсерлері. Біраз уақыт өткеннен кейін әсер салдарының даму қауіптілігі. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасындағы нормалау ерекшеліктері.
Тақырып№ 2. Ауаның физикалық қасиеттерінің, химиялық және биологиялық құрамының гигиеналық маңызы. Климаттық және ауа райы жағдайларының адам денсаулығына әсері. Олардың қолайсыз әсерлерінің алдын алу.Қолайсыз әсерлерінің алдын алу. – 2 сағат
Мақсаты: Ауа ортасындағы әртүрлі факторлардың, соның ішінде ауа райының қолайсыз әсерлерінің адам организміне әсері туралы түсініктеме беру және олардың алдын-алу.
СӨЖ бойынша тапсырма
1. Берілген әдебиет бойынша материалды оқу, жаңа ақпараттарды іздестіру.
2. Ауаның физикалық қасиеттері, химиялық және биологиялық құрамының гигиеналық маңызы бойынша рефераттарды құрастыру.
3. Ауа райы және климат жағдайларының, сонымен бірге, солтүстік және оңтүстік аудандардағы акклиматизацияның қолайсыз әсерлерінің алдын алу бойынша ситуациялық есептерді құрастыру. Орындалу түрі: реферат, ситуациялық есепті құрастыру.
Орындалу көрсеткіштері:
Реферат:
1. «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі мүмкін.
Ситуациялық есептерді құрастыру:
1. Әрбір бетінің көлемі 2 баспа беттен аспайтын 4 ситуациялық есептен кем емес құрастыру қажет.
2. Есептерде әртүрлі климаттық және ауа райы жағдайлары, сонымен бірге, акклиматизация аудандары ұсынылуы қажет.
3. Ситуациялық есептердің сұрақтары жауаптарында клиамт пен ауа райын түзу кезіндегі әртүрлі метеофакторлардың рөлін білу жөнінде айтылуы қажет.
4. Ситуациялық есептің түсіндірмесі бар шешімінің эталонын беру қажет.
Тапсыру мерзімі: күнтізбелік-тақырыптық жоспарға сәйкес.
Бағалау критерийі:
Реферат:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағатта-нарлықсыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындылан-ған, бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындылан-баған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
Ситуациялық есепті құрастыру:
| Сапа критерийі | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанар-лықсыз |
| Құрастырылған есептердің саны | ||||
| Есептің шарты мен оның сұрақтары | Тақырыпты толығымен ашуға мүмкіндік береді. | Тақырыптың негізгі аспектілерін ашуға мүмкіндік береді. | Тақырыптың жекелеген аспектілерін ашуға ғана мүмкіндік береді. | Тақырыптың 1-2 аспектісін ғана ашуға мүмкіндік береді. |
| Есеп жөніндегі ақпарат | Берілген мәліметтер бойынша есептеу арқылы алынады. | дайын | дайын | дайын |
| Ситуациялық есептерді шешу кезіндегі қолданылатын әдебиеттер көзі | Оқулықтар, нұсқаулар, монографиялар, интернет көзінен алынған ақпараттар | Жалпы гигиена пәні бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар және интернет көзінен алынған материалдар. | Жалпы гигиена және басқа да гигиеналық пәндер жөніндегі оқулықтар | Жалпы гигиена пәні бойынша оқулық |
| Ситуациялық есепті құрастыру барысында жіберілген қателіктер мен дәлсіздіктер | Жіберілген жоқ | Принципиальды емес қателіктер жіберілген немесе студенттің өзімен түзетілген принципиальды қателіктер жіберілді. | Принципиальды емес қателіктер жіберілген немесе оқытушының көмегімен түзетілген принципиальды қателіктер жіберілді. | Ірі қателіктер жіберілді |
| Есептерді шешу эталоны | Есепте берілген барлық сұрақтар толықтай қамтылған | 75% көп емес сұрақтарға жауап берілді | 50% кем емес сұрақтарға жауап берілді | Сұрақтарға жауап берілмеді. |
| Есептерді құрастыру деңгейі | творчестволық | репродуктивті | репродуктивті | репродуктивті |
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР:Медицина,2000.-С.76-105, 197-220.
2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – М.:Издательский центр «Академия», 2004. – С.14-45, 59-73, 75-94.
Қосымша:
Гончарук Е.И., Кундиев Ю.И., Бардов В.Г. и др. Общая гигиена: пропедевтика гигиены.- К.:Вища шк.,1999.- С.162-333,365-382,488-538.
Гончарук Е.И., Бардов В.Г., Гаркавый С.И. и др. Коммунальная гигиена/ Под ред. Гончарук Е.И – Киiв: «Здоров´я», 2006. – 792 с.
Королев А.А., Богданов М.В., Королев Ал.А. и др. Медицинская экология. – М.:Изд.центр «Академия»,2003.- 192с.
Румянцев Г.И. с соавт. – Общая гигиена.- М.: Медицина,1985.- С.263-268.
Бақылау:
Сұрақтар:
1. Ауаның қозғалыс жылдамдығының, ауа ылғалдылығының, жоғарғы және төменгі температураларының организмге әсері. Ауаның қозғалыс жылдамдығының, ылғалдылығының, температуралараларының кешенді әсері.
2. Ауа ортасының электрлік жағдайы және оның гигиеналық маңызы.
3. Жоғарғы және төменгі атмосфералық қысымның адам организміне әсері. Биіктік және Кессон ауруларының алдын алу.
4. Күн радиациясы және оның гигиеналық маңызы.
5. Табиғи радиоактивтілік.
6. Атмосфералық ауаның табиғи химиялық және биологиялық құрамы. Және оның гигиеналық маңызы.
7. Атмосфераның негізгі химиялық ластаушы көздері, басты ластаушылары. Атмосфералық ластаушылардың гигиеналық маңызы.
8. Биологиялық ластанудың табиғи және техногенді көздері. Биологиялық ластаушылардың адам организиіне әсері.
9. Атмосфералық ауаның ластануымен байланысты аурулардың алдын-алу шаралары.
10. Ауа райы түсінігі. Ауа райын түзетін факторлар: гелиофизикалық –күн сәулесінің қарқындылығы және белсенділігі; электрометеорологиялық – атмосфераның электрлік жағдайы, геомагнитік өрістің кернеулігі және геомагниттік белсенділік; метеорологиялық – температура, ылғалдылық, ауаның қозғалу жылдамдығы, атмосфералық қысым; синоптикалық – бұлтты, жауын-шашындар; атмосфераның химиялық құрамы.
11. Ауа райының кезеңді және кезеңді емес ауытқулары және олардың гигиеналық маңызы. Циклондар, антициклондар, синоптикалық фронттар.
12. Адам ағзасына ауа райының әсер етуі: жылу алмасуға және био ырғаққа әсері, метеотроптық реакциялар.
13. Климат түсінігі. Негізгі климат түзетін факторлар, Климат түрлері, Қазақстан климаты.
14. Адам ағзасына климаттық факторлардың әсері. Тітіркендіретін және аялайтын климаттық факторлардың әсері.
15. Климаттық факторларды сауықтыру мақсатында қолдану.
16. Акклиматизацияның гигиеналық мәселелері.
Тақырып № 3. Су факторымен байланысты аурулардың алдын алу. – 2 сағат.
СӨЖ бойынша тапсырма:
· Ұсынылған әдебиет бойынша материалдарды талқылау.
· Жаңа ақпараттарды іздеу, тақырып сұрақтары бойынша комментарии құрастыру.
· Рефератты құрастыру
Орындау формасы – Сулы фактормен байланысты аурулардың алдын алу шаралары тақырыбына реферат дайындау.
Орындау критерийлері:
1. Реферат «Бақылау» бөлімінде ұсынылатын сұрақтар бойынша тақырыптардың негізгі аспектілерін қамтуы керек.
2. Рефераттың көлемі 7-8 баспа беттен аспауы керек.
3. Рефераттың құрамында титулдық бет, мазмұны, кіріспе, негізгі бөлім, қорытынды және әдебиеттер тізімі болуы керек.
4. Кіріспеде рефераттың өзектілігі, мақсаты мен міндеттері қарастырылады, негізгі бөлімінде тақырыптың мазмұны ашылады, қорытындыда – айтылған мәліметтер қорытындыланып, ұсыныстармен тұжырым беріледі.
5. Ең жаңа әдебиет көздеріне ерекше мән беріліп, бір емес, бірнеше әдебиет көзі пайдаланылған болуы керек.
6. Реферат кестелермен, графиктермен, суреттермен және т.б. көркемделуі керек.
Тапсыру мерзімі: күнтізбелі-тақырыптық жоспарға сәйкес.
Бағалау критерийлері:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлықсыз |
| Реферат мазмұнының тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге толығымен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге негізінен сәйкес келеді | Реферат мазмұны тақырыпқа және қойылған міндеттерге сәйкестігі толық емес |
| Тақырыпты ашуы мен қолданылған әдебиет көздерінің толықтығы | Тақырып толық ашылған, қазіргі әдебиет көздері жеткілікті мөлшерде қолданылған | Тақырып ашылған, дегенмен кейбір жағдайлар анықтауды қажет етеді, негізгі әдебиет көздері қолданылған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, негізгі әдебиет көздерінің барлығы қолданылмаған | Тақырып жеткілікті ашылмаған, қоданылған әдебиет көздері аз |
| Материалды қорытындылау және қысқаша тұжырымдар жасай білуі | Материал қорытындылан-ған, анық және түсінікті тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, анық тұжырым жасалған | Материал қорытындыланған, бірақ тұжырым тым үлкен, анық емес | Материал қорытындыланбаған, тұжырым жоқ |
| Көркемделуі, олардың ақпараттылығы | Ақпараттылық сапасы жоғары | Ақпараттылығы бар, сапасы жақсы | Ақпараттылығы жеткіліксіз | Ақпараттылығы жоқ |
| Рефераттың рәсімделуінің қойылған талаптарға сәйкестігі | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефераттың рәсімделуі қойылған талаптарға толық сәйкес келеді | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталған | Рефератты рәсімдеуге қойылған негізгі талаптар сақталмаған |
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред. акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР:Медицина,2000.- С.111-175.
2. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – М.: Издательский центр «Академия»,.2004.- С.45-61, 265-286.
3. Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека. – М.:ГОУ ВУНМЦ МЗ РФ, 2001. – С.27-51.
Қосымша:
1. Большаков А.М., Новикова И.М. Общая гигиена. - М.: Медицина. 2002.- С.55-107
2. Красовский Г.Н., Надеенко В.Г., Кенесариев У.И. "Токсичность металлов в питьевой воде", 1992, 126с.
3. Новиков Ю.В., Плитман С.И. Современные проблемы водоснабжения и санитарной охраны водоемов. Гигиена и санитария. 1993.-. №2. –С.6-8.
4. Правила охраны поверхностных вод (типовые положения). - М., 19915. СанПиН 3.01.067.97 РК – Питьевая вода. Гигиенические требования к качеству воды централизованных систем питьевого водоснабжения.СанПиН 03.01.1997г. Республики Казахстан «Питьевая вода».
6. Сидоренко Г.И. и др. Гигиена сельского водоснабжения: Справочное пособие. – Алма-Ата: Кайнар,1989. –С.304.
Бақылау (сұрақтар):
1. Су факторымен байланысты аурулардың алдын-алу шараларының негізгі бағыттары.
2. Су объектілерін күзету. Су көздеріндегі судың химиялық заттарын гигиеналық нормалау мағынасы және су көздерін ластаудың алдын-алу үшін ағынды суларды тастандыларды регламенттеу.
3. Өнеркәсіптік кәсіпорындардағы су объектілерінің экологиялық және гигиеналық қауіпсіздігін шешетін жағдай ретінде – қалдықсыз технологияны енгізу, қайтымды сумен қамтамасыз ету, тұйық циклдер, технологиялар, токсикалық қосылыстары жоқ технологиялық шаралар жүргізу керек.
4. Су көздерінің ластануын алдын-алу мақсатында техникалық шаралардың ролі. (ағынды суларды химиялық және биологиялық тазарту, фильтрация, зарарсыздандыру) Су көздерін ауылшаруашылық жұмыстар, мал жаю, қоқыстар ұйымдастыру, су көздерін рекреациялық мақсатта пайдалану барысында мелиорацияның алдын-алу.
5. Шаруашылық-ауыз сумен қамтамасыз ету үшін су көздерін таңдау. Ауыл-шаруашылық сумен қамтамасыз еті жүйесі: орталықтандырылған және орталықтандырылмаған. Орталықтандырылған шаруашылықтық-ауыз сумен қамтамасыз ету үшін көздерін таңдауда қойылатын негізгі ұстанымдар (ГОСТ 2761-84). Су көздерінің эпидемиологиялық қауіпсіздігін анықтайтын көрсеткіштер.
6. Орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз ету. Требования к устройству и содержанию шахтных и трубчатых колодцев и каптажей родников (СанПиН 3.01.038-97). Құдықтарды тазарту және дезинфекциялау.
7. Ауыз судың сапасын нормалау.
8. Су көздерін санитарлық қорғау. Жер беті және жер асты су көздерін алу кезіндегі санитарлық-қорғаныс аймақтары. Су көздеінің санитарлық-қорғаныс жолақтары.
9. Су сапасын жоғарлату.
№ 4. Тақырып. Елді мекендерді жоспарлауға, салуға қойылатын гигиеналық талаптар, тұрғын үй гигиенасы. – 2-сағат
Мақсаты: Елді мекендерді жоспарлауға және салудың ұстанымдарымен танысу. Тұрғын үйлердің ішкі ортасын ұйымдастыруға орналастыруға және жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптармен танысу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
· Ұсынылған әдебиет бойынша материалдарды талқылау, ақпараттарды іздеу.
· Тұрғын үй орындарын жоспарлауға және салуға қойылатын гигиеналық негіздер бойынша ситуациялық есептер құрастыру.
· Меншікті тұрғын үйдің гигиеналық талаптарға сәйкес келуін бағалау, қорытынды жазу, оптимизациялау бойынша ұсыныстар беру.
Орындау формасы: ситуациялық есептер, оқу-зерттеулік тапсырма.
Орындау критерийі:
· Ситуациялық тапсырмаларды құрастыру
1. 5-тапсырма құрастырылу керек, әр қайсысында тұрғын орынды жоспарлау және салудың ұстанымдары ашылу керек.
2. Тапсырма шарттары мынандай болу керек:
- тұрғын үйді жоспарлаудың мағынасын білдіретін көрсеткіштер ұсынылу керек.
- тұрғын үйді салуға арналған жер учаскесін, қызметтік аймақтар, құрылыс жүцелерін таңдауға қойылатын шарттар көрсетілу керек.
3. Тақырып сұрақтары тұрғын орындарын жоспарлаудың және салудың гигиеналық приоритетін айқындау керек.
4. Әр тапсырманы шешу эталоны ұсынылу керек.
· Тұрғын үйді бағалау
1. Санитарлық сипаттау былай жүргізілу керек:
- Тұрғын үйдің түрі айтылу керек және оған гигиеналық сипаттама берілу керек
- Тұрғын үйді орналастыруға, жоспарлауға және алаңдарға көрсеткіштер ұсынылу керек.
- ауа ортасының сапасын, жасанды және табиғи жарықтандырылу, микроклиматтық жағдайлар, ауа алмасу, инсоляция көрсеткіштерін ұсыну.
2. Кафедра аспаптарының көмегімен ауа қозғалыс жылдамдығын, ауаның ылғалдылығын, температурасын өлшеу, жарықтандыруды – есептеу арқылы
3. Жоғарыда аталған параметрлер бойынша қорытындылау, бағалау және оларды оптимизациялау бойынша ұсыныстар берілу керек.
Тапсыру мерзімдері: бөлім бойынша аралық бақылауға дейін
Бағалау критерийлері:
· Ситуациялық есептерді құрастыру
| Сапа критерийі | үздік | жақсы | қанағаттанарлық | қанағаттанар-лықсыз |
| Құрастырылған есептер саны | ||||
| Есеп шарттары және олар бойынша сұрақ | Тақырыптың мазмұны толық ашылса | Тақырыптың негізгі аспектілері ашылса | Тақырыптың жеке аспектілері ашылса | 1-2аспектілер ашылса |
| Есептердегі ақпарат | Есептеу немесе аналитикалық жолмен алынса немесе дайын | Дайын | Дайын | Дайын |
| Ситуациялық есептерді шешу барысында әдебиет көщздерін қолдану | Оқулықтар, монографиялар, Интернет көздері, нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, периодтылығы,Интернеттен ақпараттар,нормалау құжаттары | Жалпы гигиена и басқа гигиеналық пәндерге арналған оқулықтар | Жалпы гигиена бойынша оқулықтар |
| Ситуациялық есептерді құрастыру барысындағы қателер | Жіберілмеген | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәлкел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәлкелмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер | Дөрекі қателер жіберілген |
| Есептерді шешу эталондары | Ұсынылған сұрақтар толығымен астарланса | Есептегі сұрақтардың 75% астарланса | Есептегі сұрақтардың 50 % астарланса | Ұсынылмаса |
| Есепті құрастыру деңгейі | творчестволық | репродуктивті | репродуктивті | репродуктивті |
· Тұрғын үйді бағалау
| Сапа критерийі | Бағалау | ||||
| Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз | ||
| Дұрыс жүргізіген зерттеулер саны | 90- 100% | 75-89% | 50-74% | 0-49% | |
| Тапсырманы орындау барысында жіберілген қателер | Студент өзі жөндеген принципиальды емес дәлкелмеушіліктері | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәлкел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәлкелмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер | Өрескел қателер | |
| Қолданылған әдебиет көздері | Оқулықтар, монографияларИнтернеттен әдеби көздер | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқулықтар, кезеңділігі, Интернеттен ақпараттар,нормалау құжаттары | Жалпы гигиена бойынша және басқа да гигиеналық пәндер бойынша оқытушымен ұсынылған оқулықтар | Жалпы гигиена бойынша оқытушымен ұсынылған оқулық | |
| Қорытындыны және ұсыныстарды құрастыру | Толық өз бетімен барлық көрсеткіштер құрастырылған, анық аргументтелген. | Қорытынды барлық көрсеткіштер бойынша оқытушы көмегімен құрастырылған жеке сұрақтар түсініктеуді қажет етеді | Жүйелеуде қиналды, оқытушы көмегіне жүгінді. | Материалды оқытушы көмегінсіз жүйелей алмады. | |
Әдебиет:
Негізгі:
1. Гигиена / Под ред акад. РАМН Г.И.Румянцева. – М.:ГЭОТАР Медицина.2000. – С.299-309.
2. ПивоваровЮ.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека.- М.:Изд. центр «Академия», 2004. С.241-306.
Қосымша:
1. Неменко Б.А., Кенесариев У.И.Коммунальная гигиена.- Алматы: НИЦ «Ғылым», 2003.- С. 405-445.
Бақылау:
Сұрақтар:
· Тұрғын орындарды жоспарлаудың гигиеналық мағынасы.
· Тұрғын орындарды жоспарлаудағы және салудағы ұстанымдар
· Тұрғын пункттегі орынды таңдау
· Қаладағы тұрғын пункттердің функционалды аймағы және оларды тиімді орналастыру.
· Тұрғын аймақтарды салу жүйесі және олардың гигиеналық мағынасы
· Ықшам аудандарды жоспарлау. Салу пайызы, ғимараттар арасындағы аралық..
· Көшелердің гигиеналық мағынасы, әр-түрлі климаттық жағдайларға бағытталуы.
· Қалалардаың көгалдандырылуы
· Көше шуларының деңгейін және жағымсыз электромагниттік алаңдардың қолайсыз әсерлерін төмендету бойынша жоспарлық және техникалық шаралар.
· Ауыл тұрғындарының орнын салу және жоспарлау ерекшеліктері.
· Тұрғылықты құрылыс учаскесін таңдау
· Тұрғын ғимараттардың түрлері және олардың гигиеналық мағынасы.
· Тұрғын үйлерді орналастыру және жоспарлау ұстанымдары.
Ауа ортасының сапасына, жасанды және табиғи жарықтандырылуға, микроклиматтық жағдайларға, ауа алмасуға, инсоляцияға қойылатын гигиеналық талаптар.
· Жылытуды, желдетуді, жарықтандырылуды ұйымдастыру.
№ 5 Тақырып. Тұрғындардың ұжымдық және жекелей тамақтануының құндылығына және ұйымдастырылуына медициналық бақылау жүргізу.- 2 сағат
Мақсаты: Жеке және ұйымдастырылған топтардың толыққұндылығына бақылау ерекшеліктерімен танысу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
· Ақпараттарды іздеу, ұсынылған әдебиет бойынша материалдарды талқылау.
· Әр-түрлі топтардың тамақтануын ұйымдастырылуына ситуациялық есептер құрастыру.
Орындау формасы сиуациялық есептер мен тесттер құрастыру
Орындау критерийлері:
Тесттерді құрастыру:
1. Бақылау сұрақтары бойынша 15-тесттік тапсырмалар құрастырылу керек.
2. Тестте 1-3 дұрыс жауап болу мүмкін
3. Дұрыс емес жауаптар шындыққа үйлесу керек және дұрыс жауапты астарлау қажет.
· Жағдайлық есептерді құрастыру:
1. Тұрғындардың кез-келген тобының тамақтануына 1-есеп құрастырылуы керек. (өз таңдауымен).
2. Есеп шарттары мынандай болу керек:
- Берілген көрсеткіштер бойынша жататын тобын анықтау керек және оның тамақтануын талқылау керек. (жынысы, жасы, кәсібі, тұратын жері және т.б.).
- Берілген адамның тамақтану ерекшеліктері, алиментарлық себептермен байланысты аурулар айқындалу керек (мысалы: ӨХЗ-н ластанған аймақтарда тұратын тұрғындарда т.с.с)
3. Тапсырмаға сұрақтар жеке топтарға рационалды тамақтану ерекшеліктерін, алиментарлық патологияның, жүрек-қан тамыр ауруларының онкопатологиялардың, тамақ өнімдерінің ластануының т.с.с алдын-алу шараларының мазмұнын және ролін айқындау керек.
4. Әр есепті шешуге эшалондар ұсынылу керек.
Тапсыру мерзімдері: күнтізбелік-тақырыптық жоспарға сәйкес
Бағалау критерийлері:
Тесттерді құрастыру:
| Сапа критерийлері | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанарлық-сыз |
| Құрастырылған тесттер саны | 10-14 | 5-9 | 0-4 | |
| Тесттегі дұрысжауаптар саны | ||||
| Тесттердіңдұрыс құрастырылуы | Дұрыс құрастырылған | Дұрыс құрастырылған | Сұрақтарға жауаптар кейбір тесттерде 2 мағыналы, шындыққа үйлеспейді | Сұрақтарға жауаптар көптеген тесттерде 2 мағыналы, шындыққа үйлеспейді |
| Оқытушының көмегінің қажеттігі | Тесттер өз-бетімен құрастырылған | Тесттер өз-бетімен құрастырылған | Жеке сұрақтар бойынша оқытушының көмегіне жүгінген | Көптеген тесттерді құрастырғанда оқытушының көмегінсіз құрастыра алмаса |
Жағдайлық есептерді құрастыру
| Сапа критерийі | Үздік | Жақсы | Қанағаттанарлық | Қанағаттанар-лықсыз |
| Есеп шарты және оған сұрақтар | Тақырып толығымен ашылса | Тақырыптың негізгі аспектілері ашылса | Тақырыптың кейбір аспектілері ашылса | Тақырыптың 1-2 аспектілері ашылса |
| Есепті құрастырған кездегі қателіктер мен кемшіліктер | Қате кетпесе | Студент өзі жөндеген принципиалды емес дәлкел-меушіліктері немесе принци-пиалды қателер | Студент оқыту-шының көмегімен жөндеген принци-пиалды емес дәлкелмеушіліктер немесе принци-пиалды қателер | Өрескел қателіктер кетсе |
| Есептерді шешуге арналған эталондар | Есептегі сұрақтардың барлығы астарланса | Есептегі сұрақтардың 75% астарланса | Есептегі сұрақтардың 50 % астарланса | Ұсынылған жоқ |
Ұсынылатын әдебиеттер
Негізгі:
1. Гигиена/ Под ред. Акад. РАМН Г.И.Румянцева.- М.:ГЭОТАР МЕДИЦИНА, 2000.- С. 221-266.
2. Кенесариев У.И., Балмахаева Р.М., Жоламанов М.Е., Алимова Н.Е. Гигиена питания: Учебное пособие по общей гигиене для студентов медицинских вузов. – Алматы,2005. – Ч.1. – С.42-137.
3. Пивоваров Ю.П., Королик В.В., Зиневич Л.С. Гигиена и основы экологии человека. – Ростов н/Д: «Феникс», 2002. – 148-207.
4. Гурова А.И., Горлова О.Е.. Практикум по общей гигиене. - М. Изд-во Университета Дружбы народов, 1991.- С. 69-74.
5. Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека, 3-е изд. – М.: ГОУ ВУНМЦ МЗ РФ,2001.- С.72- 96.
Қосымша:
1. Ванханен В.Д., Лебедева Е.А., - Руководство к практическим занятиям по гигиене питания. М. Медицина, 1987.- С. 26-41.
2. Королев А.А., Богданов М.В., Ал.А.Королев и др. Медицинская экология. М.:Изд.центр «Академия», 2003. – С.123-139.
3. Шарманов Т.Ш., Плешкова С.М. Метаболические аспекты питания с курсом общей биохимии.- Алматы, 1998.
4. Шелстон Х. Правильное сочетание пищевых продуктов/ Пер. с англ.- С. Петербург: ЭКАМ, 1991.- 57 с.
Бақылау
(сұрақтар):
1. Тамақтың толық құндылығына дәрігерлік бақылау. Жеке және ұжымдық тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері: сұрау, сұрау-өлшеу, есептеу, тамақтану статусы және аурушаңдық бойынша, лабораторлық – олардың ақпараттылығы және қолдану шарттары.
2. Тамақтану статусы тамақтанудың адекваттылығын, денсаулық жағдайын анықтайды. Тамақтану статусының түрлері. Тамақтық статусты бағалаудың әдістемесі. Тамақтану адеквттылығының критерилері: клиникалық симптомдар, антропометриялық және биохимиялық көрсеткіштер, жеке органдар мен жүйелердің функционалдық жағдайы, физикалық және ақыл-ойдың жұмысқа қабілеттілігі, аурушаңдық.
3. Емдік-профилактикалық тамақтану. ЕП тамақтанудың тағайындалу және құрастырылу ұстанымдары. ЕП тамақтанудың негізгі рациондарының сипаттамасы.
4. Емдік тамақтану. Емдік тамақтанудың маңызы. Құрастырудың негізгі ұстанымдары. Емдік диеталардың қысқаша сипаттамасы және тағайындалуы. Емдік тамақтануды ұйымдастыру.
5. Балалар мен жасөспірімдердің тамақтануы.
· балалар мен жасөспірімдердің заталмасу процестеріндегі ерекшеліктер және тағамдық заттектерге энергиялық қажеттілігі.
· балалардың тамақтануындағы негізгі тамақтық заттектердің маңызы, әр-жас кезеңдеріндегі тамақтанудың балансталғандығының көрсеткіштері.
· Тамақтану режимі, жас балалардың, мектепке дейінгі және мектептегі балалардың, тамақтануы.
6. Қарт адамдардың және ұзақ өмір сүретін адамдардың тамақтануы.
· Қарттық шақтағы алмасу процестері, энергетикалық дисбаланс және олардың аяғы.
· Қарт және қариялық кезеңдердегі рационалды тамақтану ұстанымдары. Энергия қажеттіліктің нормалары. Рационнан қант пен жануар текті майларды шектеу арқылы энергетикалық қажеттеліктерді шектеу.
· Белоктарға қажеттілік, жануартекті және өсімдік текті белоктардың ара-қатынасы. Қарттық және қариялық кезеңдегі жануар текті белоктардың негізгі көздері болып сүт тағамдары болып табылады.
· Майларға қажеттілік, майлар бойынша баланталғандығы, КҚМҚ\май қышқылының арасындағы ара-қатынас.
· Көмірсуларға қажеттілік. Қарапайым қанттар бөлігін шектеу. Организмді қарапайым қантпен қамтамасыз етуде көкөністер мен жеміс-жидектердің маңызы. Қарт адамдарддағы және ұзақ өмір сүретін адамдардың тамақ рационындағы негізгі заттектердің ара-қатынасы.
· Рационның антисклеротикалық және антиоксиданттық бағытпен қамтамасыз ету. Тағам - антисклеротикалық веществ и антиоксиданттардың негізгі көздері. Қарттық және қариялық кезеңдегі адамдардың тамақтануында қышқыл тағамдардың және тамақтық талшықтардың маңызы. Тамақтану тәртібі.
7. Ақыл-ой еңбегімен жұмыс істейтін жұмысшылардың тамақтануы.
· Ақыл-ой еңбегінің физиологиялық ерекшеліктері және тағамдық заттектердің қажеттілігі.
· Ақыл-ой еңбегімен жұыс істейтін жұмысшыларды биологиялық толыққұнды, антисклеротикалық және липотропты бағытталған тамақтанумен қамтамасыз ету.
тамақтану рационында С, В, А витаминдерінің болуы ақыл –ой еңбегімен жұмыс істейтіндер үшін рационалды тамақтану көрсеткіші болып табылады.
8. Физикалық еңбек түрінде тамақтану.
· Физикалық еңбек түрінің ерекшеліктері және энергия және тағамдық заттектерге қажеттілік.
· өнеркәсіптегіжәне ауылшаруашылығындағы физикалық еңбек түрімен жұмыс істейтін адамдар үшін тамақ рационын құрастырудағы негізгі ұстанымдар.
· Физикалық еңбек түрінде тағам рационының және режиінің балансталғандығы.
9. Ыстық және суық климат жағдайларында тамақтану.
· Экстремальді климаттық жағдайда тұратын және ыстық климат жағдайында тұратын адамдардағы терморегуляция және зат алмасу, сонымен қатар тағамдық заттектерге жәнеэнергия қажеттілігі.
· Рационалды тамақтануды ұйымдастырудың, тамақтану режимін негізгі ұстанымдары
10. Радиация деңгейі жоғары аймақтардағы тұрғындардың тамақтануы.
· Тамақ рационын құрастыруда негізгіұстанымдар: организмнің толық тамақтық заттектерге және энергияға қажеттіліктерін толық қанағаттандыру, липидтердің тотығуын және биологиялық мембраналардың өткізгіштігінің, стабильділігінің алдын - алу, радионуклеидтердің сорбциясы, және организмнен тезірек шығарлуы, қалқанша безін қорғау.
· Рацион құрамына кіретін тағамдық заттектердің және энергия және тағамды пайдалану нормасы.
Өзге химиялық заттармен ластанған орындарда тұратын тұрғындардың тамақтануы
Адам организміне химиялық жүктеме түсірген кездегі тағамның доминантты ролі.
· Эколого-қорғаныстық тамақтанудың негізгі ұстанымдары, сандық, сапалық толыққұнды балансталған рационның және тамақтану режимімен өзге химиялық заттарға төзімділігін арттыру мақсатында қамтамасыз ету.
· БАЗ ролі, арнайы емес сорбенттер- тағам талшықтары, қорғаныс қасиеттері бар заттар, ӨХЗ токсикалық әсерін әлсіретуде күкіртті аминқышқылдардың.
№ 6 Тақырып. Негізгі тағамдардың тамақтық және биологиялық құндылығы. Эпидемиологиялық маңызы-2сағат
Мақсаты: Негізгі тағамның биологиялық құндылығы мен және алынғанбілім бойынша тағам рационына түзету жүргізу.
СӨЖ бойынша тапсырма:
- Ұсынылған материал бойынша материалдыталқылау.
– есептерде меню-раскладка бойынша тамақтану рационын түзетуге ұсыныстар беру.
- Берілгентақырыптар бойынша реферат жазу: «Сүт және сүт өнімдерінің эпидемиологиялық маңызы», «Еттің эпидемиологиялық маңызы», «Көкөніс және жеміс-жидектердіңэпидемиологиялық маңызы» «Кондитерлік өнімдердің эпидемиологиялық маңызы»
Орындау формасы – Ситуациялық есептерді шешу, реферат жазу.
Орындау критерийлері:
Ситуациялық есептерді шығару критерийлері:
1. Машықтану сабағында меню бойынша тамақтанудың құндылығын бағалауға негізделу керек.
2. Тамақтану рационын түзетуде белгілібір тағам түрі көрсетілу керек.
3. Қорытындыны жазбаша түрде ұсыну керек.
4. Негізгі және &#
