Емтихан билеттері (тестілері)

Тестілер

1. Геодезиялық аспаптану бұл...

а) геодезиялық аспаптарды, олардың теориясын, құрылысын, зерттеу аспаптарын, сондай-ақ аспаптарды қолдану қағидалары мен оларды күтуді зерттейтін қолданбалытехникалық пән;

в) геодезиялық аспаптарды зерттейтін техникалық пән;

с) құрылысын, зерттеу әдістерін, сондай-ақ аспаптарды қолдану қағидалары мен оларды күтуді;

д) геодезиялық аспаптарды, олардың теориясын, құрылысын, зерттеу әдістерін, зерттейтін қолданбалы техникалық пән;

е) аспаптармен жұмыс істеу жағдайларын зерттейтін пән.

2.Геодезияда жас мамандарды дайындау сапасын арттырудың ең маңызды мәселесі.

а) зерттеу әдістерін дайындау;

в) жұмыстарды ұйымдастыру;

с) геодезиялық аспаптар туралы білімдерді тереңдету;

д) жоғары өкілді геодезиялық аспаптарды өңдіру;

е) Жердің және Әлем мұхитының табиғат қорларын зерттеу.

3.Ресйде бірінші геодезиялық аспаптар пайда болуы қай ғасырға жтады?

а) V-X ғ.;

в) X-XII ғ.;

с) XIV-XIX ғ.;

д) XIX-XX ғ.;

е) біздің заманымызда.

4.Г. Галилей қай жылы көру дүрбісін жасады?

5.Кеплер қай жылы көру дүрбісін жасады?

6.1620 жылы верньерді кім ойлап тапты?

а) Монтанари;

в) Рамсден;

с) П. Вернье;

д) Тевено;

е) Паскаль.

7.Геодезиялық аспаптарды қолданатын оптикалық жүйелер теориясы ненің негізінде құрылады?

а) геометриялық оптика заңдары мен ережелер негізінде;

в) физика негізінде;

с) жарықтың толқындық қасиеттерінің бірлігінің негізінде;

д) дұрыс жауабы жоқ

е) жарықтың кванттық қасиеттерінің негізінде.

8.Біртекті және изотропты ортада жарық екі нүкте ортасында, осы екі нүктені қосатын түзу бойынша таралады, бұл...

а) қайтымдылық қағидасы;

в) екі мөлдір орталардың шекараларында жарық сәулелердің сыну заңы;

с) жарықтың шағылу заңы;

д) жарықтың тәуелсіз таралу заңы;

е) жарықтың тік сызықты таралу заңы.

9.Сынған сәуле құлайтынмен ауыстыруға болады, ал құлайтында сынғанға; шағылған сәуле құлайтынмен ауыстырылады, ал құлайтын шағылғанға – бұл...

а) екі мөлдір орталардың екараларында жарық сәулелерінің сыну заңы;

в) қайтымдылық қағидасы;

с) жарықтың шағылу заңы

д) жарықтың тәуелсіз таралк заңы;

е) жарықтың тіксызықты таралу заңы.

10.Жарық шағушы беттің бар оптикалық бөлшек дегеніміз...

а) призма;

в) жазық параллельді пластинка;

с) сына;

д) жазық айна;

е) линза.

11.Өзара екі жақты бұрыштарды түзетін жазық беттері бар оптикалық бөлшек... атаймыз.

а) жазық параллельді пластинканы;

в) жазық айнаны;

с) призманы;

д) сынаны;

е) линзаны.

12.a бұрыш жасай орналасқан екі айна сәуле бағытын қандай бұрышқа өзгертеді?

13.Қарапайым оптикалық центрлеуші жүйесі... болып табылады.

а) линзалар жүйесі;

в) призмалар жүйесі;

с) бір сфеоалық-сынушы беті бар оптикалық жүйесі;

д) айналар жүйесі;

е) дұрыс жауабы жоқ.

14.Оптиклық жүйе арқылы қарастырылатын зат көрінісінің жай көзбен қарастырылған көрініске қатынасы-бұл...

а) бұрыштық үлкейту;

в) сызықтық үлкейту;

с) көлденең үлкейту;

д) бойлай үлкейту;

е) көрінетін үлкейту.

15.Жұқа линза ортасы және қисықтық беттер ортасы арқылы өткізілген сызық...деп аталады.

а) қисық линза;

в) линзаның оптикалық осі;

с) линзаның фокальды осі;

д) линза ортасы;

е) дұрыс жауабы жоқ.

16.Артқы басты нүктеден артқы фокусқа дейін арақашықтық... деп аталады.

а) алдыңғы арақашықтық;

в) артқы арақашықтық;

с) артқы фокальды жазықтық;

д) артқы фокустық арақашықтық;

е) жүйенің артқы фокусы.

17.Абберация түрлері:

а) сфералық абберация;

в) хроматикалық абберация;

с) барлық жауабы дұрыс;

д) меридианальды кома;

е) өрістің астигматизмі мен қисықтығы дисторсия.

18.Жақын орналасқан заттарды қарау үшін қызмет ететін қысқа фокусты жинаушы линза... деп аталады.

а) микроскоп;

в) линза;

с) призма;

д) окуляр;

е) лупа.

19.Ішкі фокустығы бар көру дүрбісінің артықшылығы.

а) гирметикалық;

в) бірдей үлкеюі кезінде ол едәуір қысқа, ал үлкен эквивалентті фокустық арақашықтығы бар телеобьективпен қамтамассыз етіледі;

с) тұрақты ұзындығы бар;

д) барлық жауабы дұрыс;

е) фокустаушы механизмдері мен бағыттауыштары бұзылудан қорғалған.

20. Ұсақ заттарды қарастыру үшін арналған күрделі оптикалық жүйе, соның ішінде геодезиялық аспаптардың шәкіл бөлімдері... деп аталады.

а) микроскоп;

в) линза;

с) призма;

д) окуляр;

е) лупа.

21.Көру дүрбісінің негізгі оптикалық сипаттамалары.

а) үлкею;

в) барлық жауаптар дұрыс;

с) көру аймағының бұрышы;

д) салыстырмалы анықтылық;

е) дүрбіні шексіздікке орнату кезінде рұқсат етуші күш.

22.Жіптер торы балауызда ойып салу жолымен және келесі де плавикті қышқылымен өңдеумен неге салынады?

а) линзаға;

в) окулярға;

с) жазық параллельді пластинкаға;

д) обьективке;

е) диафрагмаға.

23.Штрихтар арсындағы арақашықтық анықталған заң бойынша өзгеретін штрихті сынамалы кесте қалай аталады?

а) елес;

в) мира;

с) рами;

д) миро;

е) әлем.

24.бөлу машиналарымен шәкілдерге штрихтарды салу... байланысты қателіктерме жүреді.

а) барлық жауаптар дұрыс;

в) машина жұмысына;

с) шәкіл үшін машина үстінде дайындықтарды орнату қателіктеріне;

д) шәкіл материалында ішкі кернеу күшінің салдарына;

е) шәкілдің температуралық деформацияларына.

25.Шәкіл штрихтарының орнын зерттеу қандай мақсатпе орындаоады?

а) өлшеулер нәтижелеріне түзетпелер енгізу;

в) берілген дәлдік класты жұмыстарды орындауға аспаптың жарамдылығын анықтау;

с) а, в және д жауаптары дұрыс;

д) бөлу машинасының немесе басқа құралдарының жұмыстарын тексеру;

е) а және в жауаптары дұрыс.

26.Трг (Швейцария) теодолиттерінде қандай остік жүйесі қолданған?

а) үйкеліс;

в) тербелу;

с) сырғу;

д) құлау;

е) дұрыс жауабы жоқ.

27.Инварлы мөлшер қадалардың майысуы... аспауы керек.

28.Мөлшерқаданың табан жазықтығының осіне перпендикулярлығын тексеру... орындалады.

а) 1 жыл ішінде екі рет;

в) әрқашан жұмыс алдында;

с) далаға шығу алдында жылына бір рет;

д) 2 жылда бір рет;

е) дұрыс жауабы жоқ.

29.Ауысатын либты теодолиттерде... жүйелер түрінде қондырғылар бар.

а) тиісті доңғалақ;

в) сақиналар;

с) жұлдыздар;

д) барлық жауаптар дұрыс;

е) Барлық жауаптар дұрыс емес.

30.Қайталау жүйесінің мысалы:

а) Рейзенберг үлгісі;

в) Рейхенбах үлгісі;

с) Фрейдрех үлгісі;

д) Борд үлгісі;

е) дұрыс жауап жоқ.

31.Геодезиялық аспаптардың есеп алу құрылғысы көздің жоғары дәлдікпен... қабілеттіне негізделген.

а) штрихтардың беттесуін анықтау;

в) бір шәкілді штрихтардың басқа штрихтарға қатысты орналасу симметриялылығын айыру;

с) штрихтар арасындағы аз аралықтағы ондық бөліктерін есептеу;

д) а, в және с жауаптары дұрыс;

е) дұрыс жауап жоқ.

34.Геодезиялық аспаптарда есеп алу құрылғылары қалай бөлінеді?

а) механикалық – верньер (нониус);

в) оптикалық – штрихты микроскоп, шәкілді микроскоп, микроскоп – микрометр (бұрандалы), оптикалық микрометр;

с) есеп алу кезінде бақылаушының көзін қжет етпейтін – фотографиялық, фотоэлектрлі, телевизионды, радиотехникалық.

д) а және в жауаптары дұрыс;

е) а, в және с жауаптары дұрыс.

35.Верньер келесі талаптарды қанағаттандыру керек:

а) верньер шәкілінің штрихтары мен басты шәкілді штрихтардың алдыңғы бірдей болу керек;

в) а, с және е жауаптары дұрыс;

с) штрихтар қалыңдығы верньердің екі еселенген дәлдігінен аспауы керек;

д) в және е жауаптары дұрыс;

е) верньер шәкілі мен басты шәкіл арасындағы саңылау штрихтың 0,5 енінен аспауы керек.

36.Шәкілді немесе штрихты микроскоптың үлкеюі мына формулмен есептеледі.

36.Оптикалық микрометрлер өзінің құрыысы бойынша.

а) қозғалмайтын оске қатысты айналатын бір немесе екі жазық параллельді пластинкалар бар болады;

в) қозғалмайтын оптиалық сыналары бар болады;

с) остің айналасында айналтын оптикалық сыналары бар болады;

д) өзінің оптикалық осіне перпендикуляр қозғалатын линзалары бар болады;

е) барлық жауаптары дұрыс.

37.Сәйкестендірілгіен есеп алу ережесі:

а) бір есеп алу микрометрі бойынша алидада (лимб) эксцентриситетінен бос емес есеп алуға мүмкіндік береді;

в) екі есеп алу микрометрі бойынша алидада (лимб) эксцентриситетінен бос есеп алуға мүмкіндік береді;

с) бір есеп алу микрометрі бойынша алидада (лимб) эксцентриситетінен бос есеп алуға мүмкіндік береді;

д) бір есеп алу микрометрі бойынша алидада (лимб) эксцентриситетінен бос есеп алуға мүмкіндік бермейді;

е) дұрыс жауап жоқ.

38.Екі жақты оптикалық микрометр рені деп не аталады?

а) микрометр көмегімен анықталатын жартылай бөлім шамасы мен лимб жартылай бөлімінің номеналды шамасының қосындысы;

в) микрометр көмегімен анықталатын жартылай бөлім шамасы мен лимб жартылай бөлімінің номеналды қосындысы жартысы;

с) микрометр көмегімен анықталатын жартылай бөлім шамасы мен лимб жартылай бөлімінің номеналды шамасының жартылай қосындысы;

д) микрометр көмегімен анықталатын жартылай бөлім шамасы мен лимб жартылай бөлімінің номеналды шамасының айырымы;

е) микрометр көмегімен анықталатын бөлім шамасы мен лимб 39.бөлімінің номеналды шамасының айырымы.

40.Параллактикалық бұрыштарды өлеу үшін және қандай-да белгілі бір орынға нысаналау сәулесін келтіру немесе қалпына келтіру үшін оптикалық аспаптарда не қолданылады?

а) компаратор;

в) навигатор;

с) теодолит;

д) компенсатор;

е) дәл теодолит.

41.Компенсаторлар қандай түрлерге бөлінеді?

а) оптикалық;

в) а, д және е жауаптары дұрыс;

с) физикалық;

д) оптика-механикалық;

е) механикалық.

42.Теодолиттер дәлдігі бойынша бөлінеді:

а) техникалық;

в) жоғарыдәлдікті;

с) а, в және е жауаптары дұрыс;

д) оптикалық;

е) дәл.

43.Техникалық теодолиттерге жатады:

43.Т30 теодолиті мен өлшенетін бұрыштарды анықтау үшін қай формула қолданылады?

44.Т15К теодолитінде компенсатор қателігі... спауы керек.

45.Дәл теодолитерге жатады:

46.2Т2 теодолитінің ерекшеліктері:

а) есеп алу микрометірінің микроскоп бойынша есеп алудың жаңа жүйесі;

в) жіптор торын қозғалмайтындай бекіту, бүкіл дүрбіні бұру жолымен коллимациондық қателікті түзету;

с) 2Т5; 2Т15 теодолитінен бір қатар түйіндерін үйлестіру;

д) бастапқы есепті орнату үшін іздеуші дөңгелек, құлақты типті бекіту бұрылғылары бар;

е) барлық жауаптары дұрыс.

47.Жоғары дәлдікті теодолиттер не үшін қызымет етеді?

а) I, II және III класты дәл полигонометрия мемлекеттік геодезиялық торларын құру үшін;

в) а, с және д жауаптары дұрыс;

с) бірегей ғимараттарын салу кезінде жоғары дәлдікті инженерлі-техникалық торларын құру;

д) ғылыми мәселелерді шешу үшін;

е) дұрыс жауап жоқ.

48.Жоғары дәлдікті теодолиттерге жатады:

а) Т05 және Т1;

в) Т1;

с) Т05;

д) Т01, Т05;

е) Т1, Т2.

49.Т1 теодолитінде қандай деңгейлер қолданған?

а) қосымша;

в) аспалы;

с) а, д және е жауаптары дұрыс;

д) вертикаль дөңгелектің алидадасында;

е) горизонталь дөңгелектің алидадасында.

50.Т05 теодолитінде бұрышты өлшеудің орташа квадраттық қателігі тең болады:

а) 0,05²;

в) 0,15²;

с) 0,1²;

д) 0,5²;

е) 5².

51.Өлшеу дәлдігі-қосалқы құрылғыларын қолдану жолымен арттыруға болады. Олар:

а) қосымша (тапсырма) деңгей;

в) окулярлы микрометр;

с) а, в және е жауаптары дұрыс;

д) дөңгелек деңгей;

е) тұғырдағы тексеру дүрбісі.

52.ТО5 теодолитімен жұмыс істеу кезінде үш деңгей қолдану мүмкін. Оларды атаңыз:

а) «бөлім бағасы 4» қосымша, цилиндрлік;

в) «бөлім бағасы 4» қосымша дөңгелек;

с) «бөлім бағасы 6-7» горизонталь дөңгелегінің алидадасында цилиндрлік деңгей;

д) «бөлім бағасы 10-12» вертикаль дөңгелегінің алидадасында цилиндрлік жанасу деңгей;

е) а, с және д жауаптары дұрыс.

53.Техникалық теодолиттерде горизонталь дөңгелектердің диаметрі... шегінде орналасқан.

54.Т15К теодолитінде қандай вертикаль дөңгелегі қолданған?

а)

в) секторлы оцифровкалы;

с) қалыпты оцифровкалы;

д) дұрыс жауабы жоқ;

е) квадратты оцифровкалы.

55.Т5К теодолитін ненің ретінде қолдануға болады?

а) мензуланың;

в) тахеометрдің;

с) а және в жауаптары дұрыс;

д) нивелирдің;

е) дұрыс жауабы жоқ.

56.Жіптер торының қиылысуының ауытқуы неге әкеп соғады?

а) әр түрлі алыстағы нүктелерге қайта фокустау кезінде нысаналау ос бағытының өзгеруі;

в) а және д жауаптары дұрыс;

с) вертикаль дөңгелегінің нол орнының тұрақтылығының бұзылуына;

д) қайта фокустау кезінде коллимациондық қателігінің өзгеруіне;

е) а, с және д жауаптары дұрыс.

57.Коллимациондық қателік ненің салдарының пайда болады?

а) дүрбінің нысаналау осінің дүрбінің горизонталь айналу осіне перпендикуляр еместігінің;

в) дүрбінің нысаналау осінің дүрбінің вертикаль айналу осіне перпендикуляр еместігінің;

с) дүрбінің горизонталь айналу осінің дүрбінің нысаналау осіне перпендикуляр еместігінің;

д) Теодолиттің вертикаль айналу осінің дүрбінің нысаналау осіне перпендикуляр еместігінің;

е) лимбтың штрихтарды салу жазықтығының теодолиттің вертикаль айналу осіне перпендикуляр еместігінің.

58.Алидада (лимб) эксцентриситеті дегеніміз...

а) алидада (лимб) айналу осінің жіптер тор қиылысуымен беттеспеуі;

в) алидада (лимб) айналу осінің лимбтың жалғасқан штрихтардың

с) қиылысуымен беттеспеуі;

д) алидаданың (лимбтың) лимбтың жалғасқан штрихтар қиылысуына перпендикуляр болмауы;

е) дұрыс жауап жоқ.

59.Теодолиттер сенімділігі жұмыс істеу өлшемшарттар бойынша және жұмыс істеу бойынша отказ жиілігімен сипатталады. Жұмыс істеу бойынша отказдар болып табылатындарды атаңдар?

а) остер жұмысының қиындауы;

в) нысаналайтын, көтерме бұрандаларының және басқарманың басқа жұмысмүмкіншіліктерінің қатаң жүрісі;

с) деңгей көпіршігінің ұзындығының жұмыс істейтін жағдайға дейін өзгеруі;

д) жарықтың нашарлауы мен есеп алу шәкілдерінің кірленуі;

е) жоғарыда айтылғандардың бәрі.

60.Қазіргі замандағы нивелирлер дамуында қандай негізгі теңдециялар бақылнады?

а) типтер санының азайуы;

в) жеке түйіндердің үйлесуі;

с) тік көрінісі бар көру түтікті аспаптарды шығару;

д) а, в және жауаптары дұрыс;

е) дұрыс жауап жоқ.

61.10528-76 ГОСТ-на сәйкес біздің елімізде қандай нивелирлерді шығару қарастырылған?

а) дәл;

в) жоғары дәлдікті;

с) а, в және е жауаптары дұрыс;

д) қалыпты;

е) техникалық.

62.Қазіргі кезде еліміздің өндірісі қандай жоғарыдәлдікті нивелирлерді сериялар шағарады?

а) Н-05;

в) Н-04;

с) Н-03;

д) Н-02;

е) Н-01.

63.Қандай дәл нивелирлерді қазіргі кезде сериялар шығарады.

а) Н-1, Н1К;

в) Н-3, Н2К;

с) Н-2, Н3К;

д) Н-3, Н3К;

е) Н-1, Н3К.

64.Қандай техникалық нивелирлерді қазіргі кезде сериялар шығарады.

а) 1Н-10л, Н-10кл;

в) 2Н-10л, Н-10кл;

с) 3Н-10л, Н-10кл;

д) 4Н-10л, Н-10кл;

е) 5Н-10л, Н-10кл.

65.Жоғары дәлдікті нивелирлер не үшін керек?

а) в, с және д жауаптары дұрыс;

в) I класты нивелирлеу үшін;

с) II класты нивелирлеу үшін;

д) ерекше дәлдіктк инженерлік нивелирлік жұмыстары үшін;

е) дұрыс жауап жоқ.

66.10528-76 ГОСТ-ына сәйкес жүрістің 1км-ге өсімшелер қосындысының орташа квадраттық қателігі қанша болу керек?

а) ³ 0,1мм;

в) £ 0,1мм;

с) = 0,1мм;

д) ³ 0,5мм;

е) £ 0,5мм;

67.Н-05 нивелирінде қандай дүрбі қолданған?

а) хроматикалық;

в) ахроматикалық;

с) биохраматикалық;

д) қалыпты;

е) сезімтал.

68.Ni-002 нивелирінде мөлшерқада бөлімдерінің дәл өлшеу қалай жүргізіледі?

а) шәкілді микроскоппен;

в) арнайы линзамен;

с) оптикалық микроскоппен;

д) оптикалық микрометрмен;

е) дұрыс жауап жоқ.

69.Микрометр әсер ету аумағы неге тең?

а) 5мм;

в) а және е жауаптары дұрыс;

с) 4мм;

д) с және е жауаптары дұрыс;

е) инвар мөлшерқада шәкілінің 1 бөліміне.

70.Дәл нивелирде екі еселенген жүрістің 1км-не өсімшелерді анықтаудың орташа квадраттық қателігі... тең бар.

а) 1;

в) 2;

с) 4;

д) 5;

е) 3.

71.Қандай шетелдердің нивелирлері ТМД елдерінде кеңінен тараған?

а) Ni-007, Ni-025, Ni-B6;

в) Ni-006, Ni-025, Ni-B5;

с) Ni-005, Ni-020, Ni-B5;

д) Ni-004, Ni-020, Ni-B4;

е) Ni-003, Ni-010, Ni-B3;

72.Дәл нивелирлер не үшін керек?

а) II-III класты нивелирлеу үшін;

в) I-II класты нивелирлеу үшін;

с) III-IV класты нивелирлеу үшін;

д) IV-V класты нивелирлеу үшін;

е) 1-2 разрядты нивелирлеу үшін;

73.Нивелирлердегі компенсаторлар қанша пайызға бақылау үрдісін жылдамдатуға және еңбек өнімділігін арттыруға мүмкіндік береді?

а) 15-25%;

в) дұрыс жауап жоқ;

с) 25-35%;

д) 35-45%;

е) 45-55%.

74.Техникалық нивелирлерде сәйкесінше екі еселенген немесе бір еселенген жүрістердің 1 км-не өсімшелерді анықтаудың орташа квадраттық қателігі қандай?

а) 5-10мм;

в) 10-15мм;

с) 15-20мм;

д) 20-25мм;

е) 25-30мм.

75.Подшибниктердегі моятник типті компенсаторы бар Н-10кл нивелирінің елеулі ерекшеліктері қандай?

а) жеткілікті сезімталдығында құрылысының сенімділігі мен қарапайымдылығы;

в) аз тұрапты;

с) температура мен дірілдеулер тербелістеріне тұрақтылығы;

д) а, в, с және е жауаптары дұрыс;

е) жөндеу үшін.

76.Кез-келген нивелирлерде қандай басты шарт қанағаттандырылуы керек?

а) мөлшерқада бойынша есеп алу кезінде нысаналау ауығының вертикаль жағдайы;

в) нысаналау осінің цилиндрлік деңгей осінен параллель еместік;

с) нысаналау осінің цилиндірлік деңгей осіне перпендикулярлығының;

д) мөлшерқада бойынша есеп алу кезінде нысаналау осінеің горизонталь емес жағдайы;

е) мөлшерқада бойынша есеп алу кезінде нысаналау осінің горизонтальдығының.

77.Техникалық нивелирлеу үшін өсімшелердің Dh_рұқ рұқсатнама қателігі неге тең?

а) 1,4мм;

в) 1,5мм;

с) 1,6мм;

д) 1,7мм;

е) 1,8мм.

78.III класты нивелирлеу кезінде иықтардың теңсіздігі неге тең?

а) 2м;

в) 1м;

с) 3м;

д) 5м;

е) 1,5м.

79.11158-83 ГОСТ-ына сәйкес қандай мөлшерқпдплар шығарылады?

а) нивелирлік штрихты;

в) үш метрлік;

с) 5мм сайын бөлімдері бар негізгі және қосымша шәкілдері инварлы жолақты;

д) барлық жауаптары дұрыс;

е) төрт метірлік.

80.Барлық типті мөлшерқадалар қандай шаралар

а) сырттай қарастыруға;

в) мөлшерқада «табандарының» нөлін анықтау;

с) метрлік аралықтар ұзындықтарын анықтау;

д) мөлшерқада ең аз арлықтарын анықтау;

е) барлық жауаптар дұрыс.

81.Қандай нивелирлер кеңінен қолданылуы бойынша геодезиялық лазерлі аспаптар ішінде ең алдыңғы қатарлы орынды алады?

а) деңгейлік;

в) кодты;

с) лазерлі;

д) арнайы;

е) техникалық.

82.Геодезиялық тәжірибеде қандай дәстүрлі аспаптар кеңінен қолданылады?

а) в, д және е жауаптары дұрыс;

в) рулеткалар;

с) сызғыштар;

д) өлшеу таспалары;

е) сымдар.

83.Опткалық қашықтық өлшегіштердің қарапайым түріне не жатады?

а) екі еселенген көріністі қашықтық өлшегіш;

в) призмалық қашықтық өлшегіш;

с) автоматты қашықтық өлшегіш;

д) жіпті қашықтық өлшегіш;

е) ұзындық өлшегіш.

84.Ара-қашықтықтарды анықтау үшін формула (Д-ізделіп отырған ара-қашықтық, к-коэффициент, l-мөлшерқада бойынша қашықтықөлшегіштігі есеп, Р-түзетпе).

а)

в)

с)

д)

е)

85Оптикалық қашықтық өлшегіштерді қандай екі түрге бөледі?

а) тұрақты параллактикалық бұрышпен;

в) тұрақты дирекциондық бұрышпен;

с) екі еселенген көрініспен;

д) параллактикалық бұрышты қолдануымен;

е) а және д жауаптары дұрыс.

86.Сызықтарды жарық қашықтық өлшегіштерімен өлшеу неге негізделген?

а) сәулелену кезінің спектірінің көрінетін немесе инфрақызыл учаскелерінің когерентті толқындарының таралу уақытын анықтауға;

в) сәулелену кезінің спектірінің көрінетін немесе инфрақызыл учаскелерінің электромагниттік толқындарының таралу уақытын анықтауға;

с) көрінетін немесе инфрақызыл сәулеленудің электромагнитік толқындарының таралу уақытын анықтауға;

д) сәулелену кезінің спекторының көрінетін немесе инфрақызыл аралықты қатарының электромагниттік толқындарының таралу уақытын анықтауға;

е) дұрыс жауап жоқ.

87.Жарық қашықтық өлшегіштері қандай түрлерге бөлінеді?

а) модульді;

в) жиілікті;

с) импульсты;

д) фазалық;

е) с және д жағдайлары дұрыс.

88.Геодезиялық практикада жарық ағымын өзгертетін, жұмысы жиіліктің фазалық ығысуын анықтауға негізделген белгіленген жиілікті фазалық жарық қашықтықөлшегіші қолдану тапты. Жарық ағымы өтетін ара-қашықтық неге тең?

а) қабылдағыштан шағылыштырғышқа дейін;

в) шағылыстырғыштан қабылдағышқа дейін;

с) қабылдағыштан шағылыстырғышқа дейін;

д) жарық көзінен және керсінше;

е) шағылыстырғыштан қабылдағышқа дейін және керсінше.

90.Есеп алу құрылғыларын лимб немесе шәкіл бөлімдері арасындағы ең аз аралығының көрінетін шамасы... құрайтындай етіп жобалайды.

а) 1-3мм;

в) 3-5мм;

с) 5-7мм;

д) 7-9мм;

е) 9-11мм.

91.Штативке қойылатын негізгі талаптар:

а) қыздыруға төзімді, аз салмақты, жоғары сенімді;

в) тұрақтылық, қыздыруға төзімді, жоғарғы сенімді;

с) тұрақтылық, қыздыруға төзімді үлкен салмақты, жоғары сенімді;

д) тұрақтылық, қыздыруға төзімді, аз салмақты, жоғары сенімді;

е) келтірілгендердің бірде біреуі емес.

92.2Т30 теодолиттерінің НО-ның шамасы мына формуламен анықталады?

93.Теодолитті майлау кезгі оның эксплуатациясына байланысты және... аспайды.

а) далаға шығу кезде әр кезде;

в) жылына 1 рет;

с) жылына 2 рет;

д) жылына 4 рет;

е) дұрыс жауап жоқ.

94.3Т2КП теодолитінде есеп алу құрылғысы қандай?

а) шәкілді есеп алу микроскоп;

в) екі жқты оптикалық микрометр;

с) оптикалық микрометр;

д) верньер;

е) дұрыс жауап жоқ.

95.Жарық қашықтық өлшеуіштің ара-қашықтықты анықтау ережесінің негізінде не?

а) жарықтың сәулелену кезінен шағылыстырғышқа дейін өтуі және керсінше қабылдағышқа дейін;

в) сәулелену кезінен шағылыстырғышқа дейін және қабылдағышқа дейін қайтып жарықтың өту уақытын өлшеу;

с) сәулелену кезінен шағылыстырғышқа дейін және керсінше қабылдағышқа дейін жиілікті өлшеу;

д) сәулелену кезінен шағылыстырғышқа дейін және керсінше қабылдағышқа дейін жарықтың өту модуляциясын өлшеу;

е) дұрыс жауап жоқ.

96.Жарық қашықтық өлшеуіштің ара-қашықтық анықтау ережесінің негізінде қандай формула жатады?

97.Жарық қашықтық өлшеуішпен ара-қашықтықты өлшеу кезінде өлшеу нәтижесінде... деп аталатын түзетпелер енгізіледі.

а) центрлеу;

в) қысым үшін;

с) температура үшін;

д) атмосфералық;

е) көкжиекке келтіру.

98.Интерференцианалды жарық қашықтық өлшеуіш-бұл...?

а) жұмыс өлшемі оптикалық диапазонның монохроматикалық ауытқулардың толқындарының ұзындығы болып табылатын жарық қашықтық өлшеуіш;

в) жұмыс өлшемі болып жарық ағымының өзгерген толқынның ұзындығы немесе жарық импульстары арасындағы уақыт аралығы қызмет ететін жарық қашықтық өлшеуіш;

с) фазалық, импульсты және аралас;

д) жұмыс өлшемі болып жарық ағымының өзгерген жиілігі немесе жарық импульстары арасындағы уақыт аралығы қызмет ететін жарық қашықтық өлшеуіш;

е) дұрыс жауап жоқ.

99.Модуляциялы жарық қашықтық өлшеуіштер-бұл...?

в) жұмыс өлшемі болыпо жарық ағымының өзгерген толқынның ұзындығы немесе жарық импульстары арасындағы уақыт аралығы қызмет ететін жарық қашықтық өлшеуіш;

с) фазалық, импульсты және аралас;

е) дұрыс жауап жоқ.

100.Модуляциялыжарық қашықтық өлшеуіштер қандай түрлерге бөлінеді?

а) фазалық, импульсты;

в) фазалық, импульсты және аралас;

с) импульсты және аралас;

д) фазалық, аралас;

е) дұрыс жауап жоқ.

101.Фазалық жарық қашықтық өлшеуіштерде өлшенетін қашықтықтар бойынша жарықтың өту уақыты жанама түрде қалай анықталады?

а) келесіде уақыт аралығын өзгертуі бар тез әрекет ететін счетчиктердің көмегімен тікелей;

в) тірек жарық ағымын қашықтықтан шағылған белгімен салыстыру әдісімен;

с) жұмыс өлшемі болып импульсы арасындағы уақыт арлығы қызмет ететін;

д) тірек және қашықтықтан шағылған белгілердің фазаларын салыстыру әдісі;

е) дұрыс жаууап жоқ.

102.Импульсты жарық қашықтық өлшеуіштер: ара-қашықтықтар... анықталады.

а) тірек жарық ағымын қашықтықтан шағылған белгімен салыстыру әдісімен;

в) тірек жарық ағымын қашықтықтан шағылған белгімен салыстыру әдісімен;

с) фазалық, аралас

д) жарық импульстары арасындағы уақыт аралығы;

е) дұрыс жауап жоқ.

103.Геодезиялық аспаптарды жөндеу:

а) әр жарты жыл сайын орындалады;

в) төрт жылда бір рет орындалады;

с) жыл сайын жүргізіледі;

д) ГОСТ 2.602-68 бойынша дайындалған жөндеу құжаттарына сәйкес орындалады;

е) дұрыс жауап жоқ

Дұрыс жауаптар кілті

Сұрақтың номері	Дұрыс жауап (AB,C,D,E)
№ Сұрақ	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14
Жауап	A	C	B	E	D	C	A	E	B	D	C	A	C	E
№ Сұрақ	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25	26	27	28
Жауап	B	D	C	E	A	D	B	C	B	A	C	B	E	C
№ Сұрақ	29	30	31	32	33	34	35	36	37	38	39	40	41	42
Жауап	A	B	D	E	B	A	E	C	D	D	B	C	B	A
№ Сұрақ	43	44	45	46	47	48	49	50	51	52	53	54	55	56
Жауап	D	B	E	B	А	С	D	C	E	A	B	D	E	A
№ Сұрақ	57	58	59	60	61	62	63	64	65	66	67	68	69	70
Жауап	C	E	D	C	A	D	B	A	E	B	D	B	E	А
№ Сұрақ	71	72	73	74	75	76	77	78	79	80	81	82	83	84
Жауап	С	A	B	D	E	B	A	D	E	C	А	D	C	E
№ Сұрақ	85	86	87	88	89	90	91	92	93	94	95	96	97	98
Жауап	B	E	C	A	D	А	С	D	A	B	C	D	A	B
№ Сұрақ	99	100	101	102	103	104	105	106	107	108	109	110	111	112
Жауап	B	D	C	C

8 Курстық жобаны орындауға арналған әдістемелік нұсқаулар

Жалпы ережелер

Курстық жоба «Геодезиялық аспаптартану» пәні бойынша білімді бекітуге және тереңдетуге, пәнінен теодолит-тахеометрдің негізгі параметрлерін есептеу курстық жұмыста орындалады.

Студент үшін керекті мәліметтер 4 кестеде берілген. Жетіспеген мәліметтер, студент, аспаптың қалған сипаттарына байланысты өзбетінше қабылдайды пайдалану дағдыларын иеленуге мүмкіндік береді және студенттің алған білімін нақты міндетті шешу кезінде қолдана білуінің расталуы болып табылады.

8.2 Курстық жобаны орындау жүйелілігі

Курстық жоба түсініктеме жазу стандарт ақ қағаз бетінде төмендегі жоспармен орындалады:

1. Теодолит-тахеометрдің негізгі параметрлері туралы мәліметтер.

2 Аспаптың параметрлерін есептеу.

2.2Обьектив диаметрін анықтау.

1.1 Обьективтің теріс және оң компоненттері арасындағы қашықтықты және эквиваленттік фокус қашықтығын анықтау.

1.2 Аспаптың жалпы құрастырылуы.

2. Теодолит-тахеометрді зерттеу және тексеру.

Түсініктеме жазу қолданылған әдебиеттермен бекітіледі.

Сызылмада аспан дүрбісінің сұлбасы беріліп, онда барлық өлшемдері көрсетіледі. Сызылма масштабы студенттердің еркімен қабылданады. Сызылма техникалық сызу ережесіне бағынып орындалады.

Курстық жұмыстың орындалғандығы сапасына қарай бағаланады. Курстық жұмыстағы барлық есептеулер, конструктивтік шешімдегі жаңалық көрсеткіштері және графикалық (сызылмалар) бөлім үшін берілген баға, жұмыстың құндылығын арттырады.

1. Теодолит-тахеометрдің негізгі параметрлерін есептеудегі алғашқы мәліметтер

Мәліметтер 4 кестеден алынады, мұның үшін тапсырма варианты төмендегі формулада анықталады:

бұл жерде, n - өсу тарапына қарай алынға вариант номері, 4 кестеде беріледі:

- объективтің оң және теріс компоненттері аралығындағы f ₁және f₂фокус қашықтығы;

- объектив пен окуляр ортасы аралық қашықтығы немесе дүрбі ұзындығы.

2. Аспаптың параметрлерін есептеу

Берілген тапсырмаға сәйкес аспаптың негізгі өлшемдері және сипаты есептеледі. Жоғарыда көрсетілген ережелерге сәйкес курстық жұмыстағы есептеулер ережесі шектеледі.

2.1. Объективтің диаметрін анықтау

Дүрбіге рұқсат беру мүмкіндігін анықтау мақсатында дүрбі объективінің диаметрі есептеліп анықталады. Дүрбінің рұқсат беруші мүмкіндігі, бір тараптан дүрбінің үлкейтуіне

4 кесте

Курстық жұмысына арналған тапсырма варианттары

№№	Дүрбінің үлкейюі	Оптикалық құрылғы типі
1	2	3	4	5	6
1	18^х	Верньер	125,5	-49,8	144,4
2	21^х	Шкалалы микроскоп	126,7	-47,6	145,4
3	15^х	Қарапайым бағ.	131,9	-45,4	152,4
4	30^х	Екі тарапты опт. микр.	130,9	-49,2	153,4
5	25^х	Бір тарапты опт. микр.	127,7	-50,1	154,4
6	17^х	Бағалаушы микр.	125,1	-49,5	145,4
7	12^х	Қарапайым микр.	124,1	-45,2	146,9
8	34^х	Бір тарапты опт.микр.	123,4	-47,4	153,3
9	22^х	Верньер	122,8	-46,2	148,9
10	40^х	Екі тарапты опт.микр.	121,4	-45,5	149,9
11	17^х	Верньер	120,1	-48,4	149,1
12	19^х	Бағалау.микр.	121,9	-49,1	148,1
13	25^х	Шкалалы микр.	122,4	-50,4	147,1
14	30^х	Шкалалы микр.	123,7	-50,2	146,1
15	35^х	Екі тарапты опт.микр.	124,8	-49,9	145,1
16	40^х	Екі тарапты опт.микр.	125,6	-47,4	144,1
17	19^х	Шкалалы микр.	126,7	-46,4	153,1
18	21^х	Шкалалы микр.	128,5	-45,9	152,1
19	45^х	Екі тарапты опт.микр.	128,9	-48,7	151,1
20	30^х	Бір тарапты опт микр.	131,4	-49,9	160,1
21	21^х	Верньер	125,1	-49,5	145,4
22	17^х	Бағалау микр	129,5	-46,6	151,5
23	22^х	Бағалау.микр.	123,8	-45,5	152,5
24	31^х	Шкалалы микр.	127,7	-44,4	153,5
25	17^х	Қарапайым микр.	126,6	-43,3	145,5
26	35^х	Екі тарапты опт.микр.	125,5	-42,2	145,5
27	15^х	Қарапайым микр.	124,4	-41,1	146,5
28	19^х	Верньер	123,3	-40,0	147,5
29	27^х	Шкалалы микр.	122,2	-41,8	148,5
30	31^х	Бір тарапты опт.микр.	121,1	-42,5	149,5
31	10^х	Қарапайым микр.	120,0	-43,4	148,7
32	15^х	Верньер	121,5	-44,8	147,7
33	21^х	Бағалау.микр.	122,5	-45,6	146,7
34	31^х	Шкалалы микр.	123,5	-46,7	145,7
35	40^х	Бір тарапты опт.микр.	124,5	-48,9	149,7
36	15^х	Верньер	125,5	-49,1	143,7
37	25^х	Шкалалы микр.	126,5	-50,0	152,7
38	27^х	Шкалалы микр	127,5	-49,2	151,7
39	17^х	Бағалау.микр.	128,5	-48,5	150,7
40	40^х	Екі тарапты опт.микр.	129,5	-47,6	151,8
41	34^х	Шкалалы микр.	129,1	-46,8	152,8
42	15^х	Бағалау.микр.	128,1	-45,4	148,8
43	21^х	Шкалалы микр.	127,1	-44,8	148,8
44	25^х	Шкалалы микр.	126,1	-43,7	145,8
45	30^х	Бір тарапты опт.микр.	125,1	-42,5	146,8
46	40^х	Екі тарапты опт.микр.	124,1	-41,6	147,8
47	37^х	Екі тарапты опт.микр.	123,1	-40,7	148,8
48	12^х	Қарапайым микр.	122,1	-40,1	149,8
49	19^х	Бағалау микром.	121,1	-49,5	150,8
50	25^х	Шкалалы микром.	120,1	-44,7	145,5

қатысты болады.

(1)

бұл жерде, r – дүрбінің үлкейтуі.

Ал басқа тараптан дифракция теориясына лайықты мынаған тең:

(2)

бұл жерде, D – объектив диаметрі, мм.

Енді бұдан;

(3) немесе

Дүрбінің үлкейтуі белгілі болғандықтан объективтің ішкі диаметрі немесе дүрбі көзінің диаметрі анықталады

Студент, курстық жұмысты орындауда, мұғаліммен келісілген жағдайда, жаңа аспан түрін, аспан тетіктерін, маркшейдерлік жұмыстарда қолданылатын құрылғылардың түрлерінтүзіп жаңалық ашуға мүмкіндік алады. Бұл жаңалықтар, студент еңбек еткен маркшейдерлік өндіріс тарауларындағы жағдайларға байланысты орындалады. Жұмысқа енгізілген жаңалық түсінікті есептеулер, сызылмалармен бекітіледі.

2.2. Объективтің теріс және оң компоненттері аралығындағы қашықтықты және эквивалентті фокус қашықтығын анықтау

Теодолит-тахеометр дүрбісі ішкі фокустық нүктесі орналасқан жағдайда қабылданады.

(3 сурет)

3 сурет. Ішкі фокус нүктесіне ие дүрбідегі жарық сәулесінің жолы.

Дүрбі компоненттері аралығы қашықтығы мына формулада анықталады.

(5)

бұнда;

(6)

5кесте

а₁м	f мм	f мм	мм	а мм	d₁мм	f¹	d_ai-d _a
20
10
5
1

d өлшемі , 20, 10, 5, 1м ұзындықтарға есептеледі. f, f^’₁, f^’₂ өлшемдері жеке тапсырмадан алынады.

d -d₁минимал айырмасына байланысты объектіге дейінгі қашықтықтың қабылданып, линзаның фокус нүктесінің орын ауыстыру өлшемі анықталады. Объективтің оң және теріс компоненттері қашықтығына, сондай-ақ есептелген d байланысты эквиваленттік фокустың f^’ қашықтық есептеліп, көздеуге қабылданады.

(7)

Барлық мәліметтер 5 кестеде көрсетіледі.

2.3. Аспапты жалпы үйлестіру

Аспапты жалпы үйлестіруде аспап бөліктерін орны-орнына жайластыру, конструкциялық көрініске алып келу, қосымша құрылғыларды керекті орынға жайластыру болады. Курстық жұмыста мұның үшін мына жағдайларға көңіл бөлінеді:

- өлшеу алу тетігінің орны және оның дүрбімен тұтастырылуы;

- аспаптың көлденең орналасу құрылғы-механизмі;

- оптикалық ортаның орны және аспаптағы түгел болуы;

вертикаль дөңгелектегі алидада үшін деңгейдің болуы немесе компенсаторды үйлестіру

, (8)

Теодолит-тахеометрдің конструкциялық механизміндегі басқа бөліктер студент тарапынан өзбетінше жинақталады. Жинақталу бар аспаптар көмегімен орындалады. Әрбір жинақталған бөліктер жеке түрде түсініктеме беріледі.

3. Теодолит-тахеометрді зерттеу және тексеру

Бұрыш өлшеуші аспапты зерттеу және тексеру жұмыстары ізбе-із орындалады. Түсініктер қаралып отырған аспапқа арналып ондағы өлшеу құрылғысы, дәлдігі, дүрбінің үлкеюі т.б. көрсеткіштер беріледі.

8.3 Курстық жобалау нәтижелерін ресімдеу

Мұқаба беттен соң кіріспе қорытынды, әдебиеттер тізімі және жалпы қөлемі 20-30 бетік төмендегі бөлімдермен тұратын мазмұны жазылады.

Кіріспе	0.5-1бет
1. Теодолиттің механикалық бөліктері	5 бет
2. Теодолиттің оптикалық бөліктері	5бет
3. Теодолиттің есеп алу тетігі	2-3 бет
4. Теодолиттің теқсерулері және зерттелулері	10бет
5. Бұрыштарды өлшеу және өлшеу нәтижелерін өндеу	5-6 бет
6. Қорытынды тізімі	0.5-1бет