Методологиясы мен логикасы 8 страница

  Рәсімді таңдау. Статистикалық есептеу немесе диаграмма жасау үшін менюде рәсімді таңдау;

  Талдау үшін өзгермелілікті таңдау. Өзгермеліліктер рәсімнің диалогтық терезесінде көрсетіледі;

  Рәсімді енгізу және нәтижелерді көру. Нәтижелер Қорытынды навигаторына енгізіледі.

Мәліметтер редакторы

Мәліметтер редакторы SPSS-те мәліметтер файлын кесте түрінде жасау және редакциялаудың қолайлы әдісін жасауды қамтамасыз етеді. SPSS жұмысы басталған кезде мәліметтер редакторының терезесі автоматты түрде ашылады.

2 сурет. Мәліметтер редакторының терезесі.

 

Мәліметтер редакторының қарапайым электронды кестелерден кейбір айырмашылықтары бар:

 жолдар бақылау болып табылады (мысалы, енгізілген сауалнамалардың бірі);

 бағаналар өзгермелілік болып табылады. Әрбір бағана өзгермелілікті немесе өлшенетін сипаттаманы білдіреді (мысалы, сауалнаманың әрбір сұрағы өзгермелілік болып табылады).

 

Жаңа файл жасау

 

Жаңа файл жасаған кезде ең алдымен, Мәліметтер редакторы арқылы мәліметтерді немесе оның жартысын енгізіп алып, одан соң файлды әрі қарай пайдалану мақсатында сақтап қою қажет. Мәліметтерді енгізу реті жоғарыда көрсетілген (1 бөлім). Жаңа файлды сақтау мынадай жүйелі әрекеттерді орындауды қажет етеді:

Fіle

Save as

SPSS-тегі мәліметтер файлының аттары.sav. кеңейтуіне ие..cht кеңейтуі бар файлдер диаграмма,.sps - SPSS командалары,.lst - нәтижелер файлы болып саналады.

Мәліметтерді енгізу

 

Мәліметтерді енгізу - бұл кесте ұяшықтарын алғашқы ақпаратта орын алған сандармен толтыру болып табылады. SPSS-те мәліметтерді енгізуге арналған (SPSS Data Edіtor) арнайы қосымша бар екенін еске алуымыз қажет. Сонымен бірге, мәліметтер редакторының өзі олардың енгізілуін кез келген ретте - бақылау немесе өзгермелілік бойынша жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Осы енгізу технологиясы төменде көрсетіледі.

Мәліметтерді ұяшыққа енгізу үшін мыналар қажет:

 маус (мышь) және пернетақтадағы стрелкалар арқылы қажетті ұяшыққа тұру;

 мәліметтер енгізу жолына қажетті мәнді енгізу;

Enter пернесін немесе пернетақтадағы стрелкалардың біреуін басу енгізудің орындалуын аяқтайды, оған еншілі ұяшыққа енгізілетін мәліметтердің пайда болуы дәлел болады. Бұл операция енгізілетін бақылаулар мен өзгермелілік кестелер қиылысында орналасқан барлық ұяшықтардың толтырылуына дейін қайталанады. Сонымен бірге, мынаны ескеру қажет:

 егер мән бағанға кесте шекарасынан тыс енгізілсе, онда автоматты түрде өлшемдері бар жаңа өзгермелілік жасалынады және барлық бақылауларға жүйелі өткізілген мәндер беріледі;

 егер мән кесте шекарасынан тыс жолға енгізілсе, онда автоматты түрде жаңа бақылау жасалынады және барлық өзгермелілік (жаңа ғана енгізілгеннен басқа) жүйелі өткізілген мәнге ие болады.

Сандық өзгермеліліктерді енгізген жағдайда белгіленген көлемнен асатын тұтас мәндер енгізіледі, бірақ мәліметтер редакторы оларды экранда “жұлдызша” (*) нышанымен көрсетеді.

 

Мәліметтерді түзету

Ұяшықтағы мәліметтерді өзгерту үшін мыналар қажет:

 маус немесе пернетақтадағы стрелкалар арқылы қажетті ұяшыққа тұру;

 қажет ететін мәнді өзгерту;

 Enter батырмасын басу.

 

Бақылауды жою үшін мыналар қажет:

Бақылау нөмірінде үстінен басып (жолдың сол жағында) немесе жолдағы кез келген ұяшықты таңдап алып, Shіft + бос орынды басу керек. Бүкіл жол ерекшеленеді. Бірнеше бақылауды ерекшелеу кезінде шерту және мауспен тарту әдісі немесе Shіft + стрелкалар пернесі пайдаланады.

Менюде мынаны таңдау:

Edіt

Clear

Таңдалған сала (бір немесе бірнеше бақылаулардан) жойылатын болады. Төмендегі барлық бақылаулар жоғары қарай көтерілетін болады.

 

Өзгермелілікті жою үшін мынау қажет:

Өзгермелілік атынан шерту (бағанның жоғарғы бөлігінде) немесе бағанның кез келген ұяшығын таңдап алып, Ctrl + бос орынды басу керек. Бүкіл баған ерекшенеді. Бірнеше өзгермелілікті ерешелеу үшін үстінен басу және тышқанмен тарту әдісі пайдаланылады немесе Shіft + стрелкалар пернелері теріледі.

Менюде мынаны таңдау қажет:

Edіt

Clear

Таңдалған өзгермеліліктер (өзгермелілік) жойылатын болады. Жойылғаннан оң жақтағы барлық өзгермеліліктер сол жаққа жылжытылады. Осы секілді өзгермеліліктер (өзгермелілік) Del пернесі арқылы да жойыла алады.

 

Файлды сақтау

 

Кестемен жұмыс істегенде, біз жаңа бақылауды енгізу немесе жаңа өзгермеліліктерді жасау, сондай-ақ мәліметтерді түзету болсын, оған белгілі бір өзгерістер мен қосымшалар енгізе аламыз. Кестені мәліметтер файлына барлық өзгерістермен әрі қарай жұмыс жасауға сақтау үшін менюде мынаны таңдау қажет.

Fіle

Save Data

Сол жақтағы екінші батырманы басып, құралдар панелін де пайдалануға болады. Өзгертілген мәліметер файлы алдынғы нұсқадан жоғары сақталып, жазылады.

Жұмыс сеансы аяқталар алдында, егер файл сақталмаса, SPSS әрқашан “файлдегі өзгерістерді сақтау қажет екенін” (ия немесе жоқ) еске салады.

Жұмыс файлын ашу

 

Әр жолы SPSS-тегі жұмыс сеансына кірісерде жұмыс файлын ашу қажет. Ол үшін негізгі менюдің келесі командаларын орындау керек:

Fіle

Open

Data

Жоғарыда атап көрсетілген командаларды орындаудың нәтижесінде Open Data Fіle диалогтық терезесі ашылады (мәліметтер файлын ашу). Осы терезеде керек ететін файлдың аты таңдалады және осы терезенің OK батырмасы басылады немесе ашылатын файлдың атына тышқанның сол жақ пернесіне екі қайтара шерту жасалынады, ол тура сол нәтиже беретіні белгілі.

 

Файл туралы ақпарат

 

SPSS-тің мәліметтер файлында қарапайым өңделмеген мәліметтерден әлденеше көбірек мәлімет бар. Онда өзгермеліліктерді анықтау туралы белгілі бір ақпарат бар, ол мыналардан тұрады:

 өзгермеліліктер аттары;

 өзгермеліліктер форматы;

 өзгермелілік сипаты;

Айналымдағы мәліметтердің жұмыс файлы жөнінде анықтама алу үшін менюде мынаны таңдау керек:

Utіlіtіes (қызмет көрсету).

Fіle Іnfo (файл туралы ақпарат).

Мәліметтер файлы туралы ақпарат Қорытынды навигаторында көрсетілетін болады.

Нәтижелерін шығару

 

SPSS рәсімдерінің орындалу нәтижелері Output Navіgator (Қорытынды навигаторы) деп аталатын терезеге шығарылады.

Қорытынды навигаторын мыналар үшін пайдалануға болады:

 қорытындыларды қарауға;

 таңдалған кестелер мен диаграммаларды көрсетуге;

 SPSS және басқа қосымшалар арасында объектілердің орнын ауыстыруға;

Навигатор терезесі 2 бөлікке - жармаға бөлінеді. Сол жақ жармада шығару схемасы - шығарылатын нәтижелердің аттары орналасқан. Оң жақ жармада нәтижелердің өзі - статистикалық кестелер, диаграммалар мен мәтіндік қорытындылар болады.

Нәтижелерді қарау үшін айналдыру жолағын пайдалануға немесе маус арқылы шығару схемасындағы қызықтырған бөлімді таңдауға болады.

SPSS-тегі нәтижелердің көбісі кестелер түрінде шығарылады. Олардың түрі интерактивтік режимде өзгертілуі мүмкін. Осындай типтегі кестелер pіvot table (мобилдік кестелер) деп аталады. Мұндай кестені жасау үшін меню тарауы таңдалады (Талдау). Одан әрі: