Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия

Ж.Ахметов. Патологиялық анатомия

тының электрлік зарядының өзгеруіне байланысты. Егер осы өсіктер жасушадан бүтіңцей үзіліп түссе, оған микрогоіазмацитоз дейді.

Цитоплазма мембранасындағы қалыгпы жағдайда кездесетін майда тесіктердің кеңейіп кетуі жасушаның ісінуіне, кейінірек жарылып кетуіне соқтырады.

Плазмолемманың жергілікті зақымдануы иммундық комплек- стер немесе Т-киллерлер өсерінде пайда болып, жасушаның ісінуімен немесе оның жарылып кетуімен аяқталады. Т-лимфо-цит-киллерлерде перфорин деген арнайы белок синтезделеді. Ол нысана жасушалардың циоплазмалық мембранасымен өсерлескен-де, көлденең 10 нм-дай тесік пайда болады. Осы тесіктен жасуша-ньщ сүйық заттары шығып кетіп, жасуша жойылады. Цитоплазма мембанасының белоктарына қарсы бағыттанған аутоантиденелер кейбір аутоиммундық аурулар негізінде жатады. Рецепторлық бе-локтарлың ақауы (дефекті) бірнеше аурулардың себебі болады. Мысалы, еркектерде тестостерон рецепторларының болмауы олар-дың өйел текті дамуына алып келеді.

Жасушалардың инсулиндік рецепторларына қарсы бағытталғ-ан антиденелер, осы рецепторларды бекітіп (блокада) тастап, ин- сулин-резистенттік қантты диабетке соқтырады.

Миелин тәрізді қүрылымдардың пайда болуы жасуша мемб-рана-сындағы липидтердің асқын тотығуына байланысты.

Жасушааралық түйіспелер (контактар) патологиясы

Қалыпты жасушалар бір-біріне жанасқанда, олардың өрекеті тежеліп тоқтайды. Кейін ол жасушалар бір-бірінен алшақтап кетеді немесе бірігіп {адгезия), қосылып жасушалар тобын яки белгілі бір тінді қүрайды.

Бір тіңці түзуші жасушалар жай микроскоппен қарағанда өте тығыз байланысқан сияқты көрінгенмен де олардың арасында жасушааралық кеңістік немесе саңылау болуы шарт яғни жасуша шекарасы еш уақытта бір-бірімен қосыльга кетпейді.

Жасушалар бір-бірімен әр түрлі жолдармен түйіседі. Жай туйісу (бірігу) - адгезия кезінде көрші жасушалардың цитоплазмалық мембраналары 15-20 нм-ге дейін жақындасады, мембраналар ара­сында гликокаликс қабаты сақталады. Тістескен туйісу кезінде көрші жасушалар цитоплазмалық мембранада пайда болатын ар­найы тісшелер (выступ) арқылы бірігеді. Жасушалардың осылай-ша бірігу түріне десмосомалар жатады. Тыгыз шүйісу цитоплазма-лык, мембраналардың бір-біріне максимадцы жақындасуымен және интеграддық белоктар арқылы қосылуымен сипатгалады. Бүл түйісу

2 белім. Жасушалар мен тіндердің зақымдануы _________________________________ —

тосқауылдық қызмет атқарушы эпителий үшін тән. Тығыз түйісу аймағьшда мембраналар арасында көлденеңі 1,5-2,0 нм саңылау-лар болып химиялық қосьшдылар бір жасушадан екінші жасушаға тікелей өтіп кете алады. Жасушааралық түйіспелердің арнайы түріне нерв жасушалары өсінділерінің үшында пайда болатын синапстық контакт кіреді.

Жасушалар арасындағы түйісу үрдісінің бүзылуы ісік жасуша­
лары үшін тән. Ісік метастаздарының пайда болуы ісік жасушала­
ры арасындағы контактың өлсіздігімен байланысты. Жасушалары
арасындағы контактың бүзылуы организмдегі көптеген тіңдік тос-
қауыл (бөгет) қызметінің бүзылуына, соның нәтижесінде организм
үшін зиянды, қажетсіз қатынастарға соқтыруы мүмкін. Мысалы,
бүйрек сүзгісінің (фильтр) өткізгіштігінің артып кетуі (яғни жасу-
шааралық контактардың өлсіздігі) клиникада нефроздың синдром
белгілерімен көрінеді.                                                   ...

Жасушааралық контактардың бүзылуьшың бір көрінісіне дес­мосомалар қүрылыстарындағы ауытқулар: асимметриялық немесе "толық жетілмеген" десмосомалардың пайда болуы жатады.