JS Циклдер 6 страница

s = F(t, z, W,...; А, В, С,...), (1)

Мұндағы, s - дабылдың информативтiк параметрi; t, z, w -тәуелсiз аргументтер (уақыт, кеңiстiктiк координат, жиiлiк және т.б.); А, В, С,... - дабылдар параметрлерi.

Модель, мүмкiндiкке қарай, оңай, тәуелсiз аргументтердiң саны бойынша азайтылған және зерделенетiн үдерiс бойынша бара­бар болуы тиiс.

Математикалық модель (matemathical simulation) - объектінің қызметі мен құрылымын сипаттайтын математикалық тәуелділіктер жүйесі,яғни математикалық формулалар мен теңдеулер арқылы өрнектелетін объектілердің математикалық сипаттамалары.

93. Детерминалдық сигналдар жиілік формалары

Дабыл, егер математикалық модель осындай болжап бiлудi жүзеге асыруға мүмкiндiк берсе, кездейсоқ емес болып саналады және деmермuнделген деп аталады. Детер­минделген дабыл, негiзiнен, математикалық атқарымдармен немесе есептеу алгоритмiмен берiледi, ал математикалық дабыл моделi мы­надай түрде берiлуi мүмкін:

s = F(t, z, W,...; А, В, С,...), (1)

Мұндағы, s - дабылдың информативтiк параметрi; t, z, w -тәуелсiз аргументтер (уақыт, кеңiстiктiк координат, жиiлiк және т.б.); А, В, С,... - дабылдар параметрлерi.

Уақыттың кез келген мезетiнде дәл анықталған тербелiс деmер­мuнделген деп аталады.

Кездейсоқ тербелiс, олардың кейбiр параметрлерiнiң мәнін ал­дын ала болжап айту мүмкін eмecтiгiмeнөзгешеленедi. Олар, яғни дабылдар бiзге қызықты ақпараттар бергенде (кездейсоқ дабылдар) немесе бiз қызықтыратын дабылдарды бақылауға кедергi келтiрiлген кездегi кедергiлер ретiнде қарастырылуы мүмкін. Бiз байланысты арналардың жалпы қасиеттерiн, дабылдарын және кедергiлерiн зерделеу кезінде, модельдермен алмастыра отырып, олардың нақты физикалық табиғатына, мазмұны мен атқаратын қызметiне назар аударамыз. Модель - бұл түбегейлi көзқарас тұрғысынан факторлардың шешiлетiн есептерiн көpceтeтін объектiнi, үдерiстi немесе құбылысты сипаттаудың таңдап алынған тәсілі.

Детерминделген дабылдың математикалық көрсетiлiмдерiнiң (модельдерiнiң) мынадай түрлерi қолданылады:

• үзiлiссiз аргументтiң үзiлiссiз атқарымы, мысалы үзiлiссiз уақыт атқарымы (5 а-сурет);

• дискреттiк аргументтiң үзiлiссiз атқарамы, мысалы, мәнi уақыттың белгiлi бiр мезеттерiнде ғaнa саналатын атқарым (5 б-сурет);

• үзiлiссiз аргументтiң дискреттiк атқарымы, мысалы, деңгейiбойынша квантталған уақыт атқарымы (5в-сурет);

• дискреттi аргументтiң, дискреттi атқарымы, мысалы, белгiлi бiр уақыт мезетiндегi мүмкін мәндердiң түпкi жиынынан бiреуiн қабылдайтын атқарым

94. Дискретизациялау әдістерінің жіктелуі

Келiп түceтін ақпаратты үзiлiссiз түрде, сол сияқты дискреттiк да­былдар түрiнде caқтayғa, беруге және өңдеуге болса да, ақпараттың техниканың дамыған қазiргi кезеңiнде дискреттiк дабылдарға артықшылық берiледi, сондықтан дабылдар, негiзiнен, дискреттi дабылдарға түрленедi. Осы мақсатпен әрбiр үзiлiссiз дабыл уақыт iшiнде (дискретизациялау) және деңгейi бойынша кванттау опера­цияларына тартылады.

Үзiлiссiз уақыт атқарымдарының шамалар жиынтығымен көрсетiлетiн, координациялар деп аталатын, мәндерi бойынша алғашқы үзiлiссiз атқарым берiлген дәлдiкпен қалпына келтiрiлуi мүмкін атқарымға түрленуi дискретизациялау болып түсiндiрiледi. Координаталар рөлiн, көбiнесе, уақыттың белгiлi бiр мезеттерiнде саналған, атқарымдардың лездiк мәнi орындайды.

Дискретизациялау және кванттау операцияларын ұтымды орын­дау бұлретте алынатын ақпараттарды сақтау мен өңдеуге жұмсалатын шығындарды азайту есебiнен, айтарлықтай экономикалық тиiмдiлiкке және ақпараттарды өңдеу уақытын қысқарту салдары­нан басқару сапасын жақсартуғаәкеледi.

Дискретизациялау әдiстерiн, дабылдарды беру мен түрлендiрудiңтеориялық мәселелерiн шешу үшiн пайдалылықтұрғысынан, сол сияқты оларды техникалықжүзеге асыру мүмкiндiктерi тұрғысынан қарастыру қажет. Теориялықтұpғыдaн, жаңғыртудыңберiлген қателiгi кезiнде координаталардың ең, аз санын қамтамасыз eтетіндискретизациялау әдiстерi аса маңызды. Оларды оңтайлы немесе шектi дискретuзациялау деп атайды.

Шектеулі спектрмен дабыл модельдерін пайдаланып бірқалыпты дискретизациялау кезінде шекті қадамды таңдау ережісін академик В.А.Котельников неғұрлым анық формада тұжырымдап және дәледеді.

95. Уақыт бойынша дискреттеу

Ақпарат кез келген жүйеге дабылдар түрiнде келедi. Физикалықүдерiстердiңәртүрлi параметрлерi бергiш (датчик) көмегіменәдетте электр дабылдарына түрленедi. Негiзiнен, үзiлiссiз өзгеретiн тоқ немесе кернеу электр дабылдары болып сана­лады, бiрақ, мысалы, радиоколацияларға импульстiк дабылдардың келiп түcyi мүмкін. Басылған мәтінәрiптермен, цифрлармен және өзге таңбалармен бейнеленедi.

Келiп түceтін ақпаратты үзiлiссiз түрде, сол сияқты дискреттiк да­былдар түрiнде caқтayғa, беруге және өңдеуге болса да, ақпараттың техниканың дамыған қазiргi кезеңiнде дискреттiк дабылдарға артықшылық берiледi, сондықтан дабылдар, негiзiнен, дискреттi дабылдарға түрленедi. Осы мақсатпен әрбiр үзiлiссiз дабыл уақыт iшiнде (дискретизациялау) және деңгейi бойынша кванттау опера­цияларына тартылады.

Үзiлiссiз уақыт атқарымдарының шамалар жиынтығымен көрсетiлетiн, координациялар деп аталатын, мәндерi бойынша алғашқы үзiлiссiз атқарым берiлген дәлдiкпен қалпына келтiрiлуi мүмкін атқарымға түрленуi дискретизациялау болып түсiндiрiледi. Координаталар рөлiн, көбiнесе, уақыттың белгiлi бiр мезеттерiнде саналған, атқарымдардың лездiк мәнi орындайды.

Үзіліссіз сигналды уақыт бойынша үзілістегенде үзіліссіз сигналдың мәнін әрбір белгілі уақыт қадамында есептейді. Әрине ол уақыт қадамын белгілегенде қайтадан қалпына келтірілген сигнал дәлдігіне әсерін ескереді. Сигналды деңгейіне қарай үзілістегенде үзіліссіз сигналдың мәндерін белгілі бір деңгейлік сатыға өскенде немесе кемігенде алады. Сигналды әрі уақыт бойынша, әрі деңгей бойынша үзілістенгенде, алдымен уақыт бойынша бір-бірінен белгілі қадам арасында орналасқан нүктелерді белгілеп, одан кейін осы уақыттагы сигнал мәнінің белгіленген сигналдың сатылық қадамына жақын тұрған (жоғарғы немесе төменгі) деңгейін алады. Үзілістеу әдістерінің артықшылығы немесе кемшілігі бар.

96. Котельников теоремасы бойынша есептеулердің дәлдігін таңдау.

Шектеулі спектрмен сигнал моделін пайдалану арқылы санау дәлдігін дискреттеу кезінде шекті қадамды таңдау ережесін академик В.А.Котельников қарастырды: «Кез келген спектр F_max жиілігімен шектелген s(t) үзіліссіз функция толықтай бір-бірінен интервалына қалып отырған уақыт моментінде өз мәнінің реттілігімен анықталады». Сонымен қатар, Котельников санау дәлдігі бойынша сигналын нақты қалпына келтіру әдісін береді.

Котельников теоремасы

Егер үзіліссіз сигнал Дирхле шартын қанағаттандырса (барлық бөліктері үзіліссіз және экстремумы ең көп және ең аз шамалары шектелген сан болса) және оның жиіліктік спектрі белгілі бір шамадан аспаса, онда мұндай сигналды уақыт бойынша At қадаммен үзіп және оны осы үзілген шамаларымен бірге қайтадан бұрынғы (үзіліссіз) қалпына келтіруге болады. Котельниковтің бұл теоремасының аналогтік сигналды сандық сигналға айналдыру үшін дискреттегенде маңызы зор. Ӏс жүзінде сигналдың өту процесі шекті болатындықтан, оның жиілік диапазоны шексіз болу керек. Бірақ сигналдағы энергияның 90—95% шамасын қамтитын жиілік диапазонын шектелген деп алуға болады.

Жиіліктік спектрі шектелген үзіліссіз сигналды 1/2 Ғ= Д/қадаммен үзе отырып, оны берілген дәлдікпен қайта қалпына келтіруге болады.

Егер дабыл моделіне нақты дабылдың қасиетін, координаталардың корреляциялы еместігін толығырақ көрсететін стационар емес кездейсоқ үдерісті қабылдайтын болсақ, олардың ең аз саны осы үдерістің канондық жіктелуін қамтамасыз етеді.

Шектеулі спектрмен дабыл модельдерін пайдаланып бірқалыпты дискретизациялау кезінде шекті қадамды таңдау ережісін академик В.А.Котельников неғұрлым анық формада тұжырымдап және дәледеді.

97. Деңгейі бойынша кванттау

Үзiлiссiз уақыт атқарымдарының шамалар жиынтығымен көрсетiлетiн, координациялар деп аталатын, мәндерi бойынша алғашқы үзiлiссiз атқарым берiлген дәлдiкпен қалпына келтiрiлуi мүмкін атқарымға түрленуi дискретизациялау болып түсiндiрiледi. Координаталар рөлiн, көбiнесе, уақыттың белгiлi бiр мезеттерiнде саналған, атқарымдардың лездiк мәнi орындайды.

Мәндердiңүзiлiссiз шкаласымен кейбiр шамалардың, дискреттiк мәндер шкаласы бар шамаға түрленуi кванmmау болып түсiндiрiледi. Ол кез келген лездiк мәндi, кванmmау деңгейлерi деп аталатын, pұқсат етiлген мәндердiң түпкi жиынының бiрiне ayыстыруға әкеледі.

Дискретизациялау операцияларын жүргiзу нәтижесiнде U(t) да­был (6 а-сурет) түpiнe өзгеруi 6 б-суретте көрсетiлген, ал дискрети­зациялау мен кванттау операцияларын бiрлесiп жүргiзу нәтижесiнде өзгеруi 6 в-суретте көрсетiлген.

6 в-суреттегi кванттау деңгейлерiнiң саны 8-ге тең. Әдетте олар елеулi түрде көп. Импульстер деңгейi бойынша әртүрлi осындай жиынды тiптi үлкен емес қашықтықта беру өте сирек қолданылады. Егер деңгейлерге нөмiрлеу жүргiзiлетiн болсақ, онда оларды беру сандарды беруге әкеледi. Сол уақытта, бұл санды санаудыңқандай да бiр жүйесiнде көрсетiп, берiлетiн дабылдардың шамалы жиыны­мен айналып өтiп кетуге болады.

u(t)

6-сурет. Дискретизациялау операцияларын жүргiзу нәтижесiнде u(t) дабыл түpiнe өзгеруi

Көптеген жағдайларда ақпарат, цифрлық техникалармен, бiрiншi кезекте ЭЕМ-мен және микропроцессормен, алдағы уақытта өңдеу мақсатында алынады және берiледi.

Дискретизациялау және кванттау операцияларын ұтымды орын­дау бұлретте алынатын ақпараттарды сақтау мен өңдеуге жұмсалатын шығындарды азайту есебiнен, айтарлықтай экономикалық тиiмдiлiкке және ақпараттарды өңдеу уақытын қысқарту салдары­нан басқару сапасын жақсартуғаәкеледi.

98. Жіберу үдерісінің модельдері

Байланыстыңәрбiр жүйесi пайдала­натын хабарлар мен дабылдар кездейсоққұбылыстар санатына жатқызылады. Уақыттың кез келген мезетiнде байланыс жүйесiне кipyгe қандай хабар келiп түceтiнi белгiсiз; ал алушыға белгiлi хабар жiберудi қажетсiнбейдi.

Сoндықтан ақпарат теориясында ақпараттар саны ұғымымен бай­ланысты өлшем ықтималдық арақатынастарға негiзделедi. Басқару және бақылау жүйелерi үшiн маңызды хабарлардыңмағыналық мазмұны, байланыс жүйелерiнде ешқандай рөл атқармайды және ақпараттар саны ұғымында ескерiлмейдi. Байланыс жүйелерi үшiн оның кiруiнде қандай да бiр хабарлардыңқаншалықты жиi пайда болатыны мен олардың беретiн дабылдары жүйе iшiндегi кедергiлермен қаншалықты ықтимал бұрмалауға ұшырайтындығы ғана түбегейлi болып саналады.

Осы себеп бойынша, ақпарат теориясында және жалпы байланыс теориясында пайдаланылатын ақпараттыңматематикалықұғымы осы терминнiң кәдiмгi әдеттегi мәніне сәйкес келмейдi. Ақпарат тео­риясына сәйкес, ақпарат сөзi, адам қаншалықты соны айтқанында емес, оны соншалықты айта алуы мүмкінекенін бiлдiредi. Басқаша айтсақ ақпарат - бұл хабарды таңдау еркiндiгiнiңөлшемi.

Ақпарат - объектiлердiңөзара әpeкeт eтyi нәтижесiнде олардың жай-күйлерi арасында орнатылатын белгiлi бiр сәйкестiктен туатын, материяныңқасиетi. Ақпарат хабар түрiнде көрiнедi.

Хабар - ақпаратты көрсету беру формасы болып саналатын, түпкi алфавит символдарыныңжиынтығы.

Мысалы, атқарымныңөзгеру сипаты туралы ақпарат. Хабар қисыққа жататын нүктелер координатыныңжиынтығы. Немесе ха­бар - атқарымның талдамалық көрсетiлуi және аргумент мәні.

Символ - бұлбiр-бiрiнен өзгеше мәндердiңкейбiр түпкi жиыныныңэлементі.

Символдың табиғаты кез келген болуы мүмкін: қимыл, сурет, әрiп, бағдаршам дабылы, белгiлi бiр дыбыс және т.б. Таңбаныңтабиғаты хабар тасушысымен және хабардағы ақпараттың көрсетiлу формасымен анықталады.

99. Ақпаратты өлшеу

Ақпарат - объектiлердiңөзара әpeкeт eтyi нәтижесiнде олардың жай-күйлерi арасында орнатылатын белгiлi бiр сәйкестiктен туатын, материяныңқасиетi. Ақпарат хабар түрiнде көрiнедi.

Хабар - ақпаратты көрсету беру формасы болып саналатын, түпкi алфавит символдарыныңжиынтығы.

Қолдану тәртiбi белгiленген символдар жиыны алфавит деп аталады. Дискреттiк хабарлардың аталған жиыныныңалфавитi т символдардан, ал хабарлардың разрядтылығы- п орыннан тұрады деп алайықжәне осылай деп ойлап көрелiк. Егер бiздiңхабарлар жиынымыз т алфавитке және п= 1 разрядтылыққа ие болса (яғни, осы жиынныңәрбiр хабары бiр орыннан тұрады), онда осы жиын­нан жорамалдап таңдалған хабар, хабарда жалғызорынды алып, т алфавиттiң бiр символынан тұратын болады. Барлығы т осындай бiр орындық хабарлар болатындығы анық. Егер жиыны т алфавит­ке және п=2 разрядтылыққа ие болса, онда осы жиынныңәрбiр ха­бары eкi орынға ие болады, демек осы жиындағымүмкін болатын хабарлардың саны N=m х m=m²болады.

Үзiлiссiз алфавиттi жиын үшiн мүмкін хабарлардың саны аса шексiз. Осы шамаларды квaнттay жолымен кез келген үзiлiссiзатқарымды разрядтардыңтүпкі санымен символдардың түпкі алфавитi түрiнде беруге болады. Осылайша, үзiлiссiз алфавиттi дискреттiк алфавитке келтiруге және бұл жағдайда бүкiл мүмкін ха­барларды санауға болады.

Арақатынас (92) ақпараmmықсыйымдылықmы немесе m сим­волдар алфавитi мен п орынды разрядты пайдаланылатын, беруге, жiберуге немесе өзiнде сaқтaуғa қабiлеттi жүйе хабарлардыңбарын­ша көпмүмкін санын анықтайды. Хабарлар көзi, байланыс арнасы немесе есте сақтайтын құрылығы осындай жүйе болуы мүмкін.

Алайда Q ақпараттың сыйымдылығын мүмкінхабарлардыңсанының логарифмiмен бағалау қабылданған.

Q =log_aN=п log_am (2)

Мұндағы, а - логарифмнегiзi.

Ақпарат санының статистикалық өлшемі – энтропия.

Энтропия келесі құрамдардан тұрады:

- Ол теріс емес;

- () бастапқы мәндердің біркелкі ықтималдылығы кезінде максимумға жетеді. Бұл жағдайда

Ол минималды және и кезде нөлге тең. Осы кезде апостериорды (тәжірибеден кейін) анықсыздық жоқ деп есептеледі, ал статистикалық байланыстар есептелмейді. Бұл Шеннонмен ұсынып, дамытылды. Энтропияны ақпараттың статистикалық өлшемі деп те атайды.

100. Үздіксіз және дискретті байланыс каналдарының моделі және өткізу мүмкіндіктері.

Дискреттiк дабылдар беруге арналған құралдардың жиынтығы дuскреттiк арна деп аталады. Осындай арналар, мысалы, деректердi беру кезiнде, телеграфтарда, радиолокацияларда кеңiнен қолданылады.

Арнаның уақытқа өтуықтималдықтарының тәуелдiлiктерi бар кезде (бұл тәжiрибеде бүкiл нақты арналарға тән болып санала­ды), ол стационарлық емес байланыс арнасы деп аталады. Егер бұл тәуелдiлiк айтарлықтай болмаса, өтпелi ықтималдықтар уақытқа тәуелдi емес болатын стационар арна түрiндегi модель пайдаланады. Стационар емес арна әртүрлi уақыт интервалдарына сәйкес келетiн стационар арналардыңқатарымен берiлуi мүмкін.

Нақты үзіліссіз арналар, сипаттамалары кездейсоқ түрде уақыт ішінде өзгеретін күрделі инерциялық сызықтық емес объектілер болып көрінеді.

Осындай арналарды талдау үшiн күрделігі мен дәрежелеріәртүрлi деңгейлердегi математикалық модельдер әзiрленедi. Неғұрлым кең тарау алған модельдер - бұл гаусс арнасының түрлерi.

Мынадай рұқсат бойынша құрылған нақты арнаның математикалық моделi гаусс арнасы болып түсiндiрiледi:

- арнаның негiзгiфизикалық параметрлерi белгiлi детерминацияланған шамалар болып саналады;

- арнаныңөткiзу жолағы F_k герц жиiлiкпен шектелген;

- арнада аддитивті гаусс ақ шуылы қолданылады - қалыпты жиiлiк спектрiмен және амплитудалардыңқалыпты бөлiнуiмен шек­телген қуаттардың аддитивтi флюктуацияланған кедергiсi.

Сондай-ақ арна бойынша тұрақтықуаты орташа дабылдар берiледi деп жорамалданады, дабылдар мен шуыл арасындагы статистикалық байланыстар жоқ дабыл мен кедергiлер спектрi eкi арнаны өткізу жолағымен шектелген.

101. Физикалық деңгейдегі ақпараттық үдерістер

Хабар дабылдар көмeгiмен берiледi. Қарапайым жағдайлардағы хабар қабылдаған дабыл болуы (болмауы) мүмкін. Бұл ретте дабылды анықmау есебiн шешу қажет. Көптеген жағдайларда берiлетiн дабылдардыңтүpi күнібұрын белгiлi және хабарды қабылдау, мүмін дабылдардың қайсысы берiлгендiгiн анықтау болып табылады. Сол уақыттағы есеп дабылдарды ажырата бiлуден тұpaды. Егер дабылдар кейбiр интервал iшiнде тұрақты болып саналатын олардың параметрлерiнiңмәндерiмен өзгешеленсе, онда дабыл парамеmрлерiнiң бағасын алу қажет. Хабар параметрлердiңөзгерулерiнен, яғни олардың лездiк (жергiлiктi) мәндерiнен тұруы мүмкін. Сол уақытта хабар алу үшiн дабыл параметрлерiн сүзгiден өткiзудi орындау қажет болады. Сүзгiден өткiзу мiндетi, негiзiнен, параметрлердi бағалауға қарағанда, неғұрлым күрделi болып сана­лады.

Берiлетiн хабарларға сәйкес дабылдық ақпараттық параметрлерiн басқару модуляция деп аталады.

Ақпараттық дабылды (хабарды) θ (х)-мен белгiлеймiз, параметрi хабарға сәйкес өзгеретiн дабыл-тасымалдағышты s(x)-мен белгiлеймiз. Модуляция кезiнде осы eкi дабылды теңдеуге сәйкес бiр модульденген ξ (x) дабылға түрлендiру орындалады.

ξ(х)=

мұндaғы, М{.} - модуляция түpiмен анықталатын оператор θ (х) хабардың бөлiнуi үшiн қабылдайтын жақта кepi түрлендiрудi (демодельдеушi) орындау қажет, яғни

θ(х)=M^-1

s(x) дабыл-тасымалдағыштардың параметрлер санына, түpi мен атқарымдық формаларына қатысты, модуляцияныңәртүрлi әдiстерiнiңқасиеттерi, атап айтқанда, ξ(х)дабылдыңтүpi мен eнi, кедергi әсepiнe төзiмдiлiк өзгередi.

Егер дабыл-тасымалдағыштық ақпараттық параметрi үзiлiссiз өзгерсе, онда модуляция әдiстерi ү зiлiссiз болады (мысалы, гармоникалық дабыл-тасымалдағыштық амплитудалық, фазалық және жиiлiктiк үзiлiссiз модуляция әдiстерi таралған).

Дабыл-тасымалдағыш ретiнде, көбiнесе импульстердiң периодтықтiзбектiлiгi пайдаланылады және сол уақытта модуляция­ны uмпульстiк деп атайды (мысалы, θ (х) заңы бойынша импульстержиілігі немесе амплитудалар өзгерген кезде, тиісінше амплитудалық-импульстiк немесе жиiлiктiк-импульстiк модуляция орын алады).

Үзiлiссiз дабылдар уақыттық кез келген мезетiнде параметрлердi өзгертуi мүмкін. Уақыт iшiнде дабыл параметрлерiнiңөзгеруi да­былды модуляциялау деп аталады.

Кез келген гармоникалық дабыл x(t)=Asiп(wt+j) формуламен сипатталады. Амплитуда, w дөңгелек жиiлiк және j фазаларының ығысуы осындай дабылдық параметрлерi болып саналады. Осы параметрлердi өзгертiп, гармоникалық дабылды ақпараттарды тасушыға айналдыруға (дабылды ақпараттармен модульдеуге) болады. Модуляцияныңүш типi болуы мүмкін.

Амплитудалықмодуляция уақыт ішіндегі дабыламплитудаларыныңөзгеруiнжорамалдайды:

X_AM(t)=A(t)*sin(wt+j), әpi амплитудалардыңөзгеру заңы, көбiнесе гармоникалық болып са­налады: A(t)=A₀+A_M*sin(Wt+j)_.

Жиiлiктiк модуляция уақыт iшiндегi дабыл жиіліктерінің өзгеруi кезiнде туындайды: х_чм(t)=A*sin(w(t)t+jφ), әpi жиiлiктiңөзi гермоникалық заңы бойынша өзгередi: w(t) = w_o + w_ocosWt, мұндaғы W₀жиіліктік девиация деп аталады.

Фазалық модуляция дабылдың фазалық ығысуыныңөзгеруiн жо­рамалдайды:

X_ФМ(t)= A(t)*sin(wt+φ(t)).

W(t)t+j=W₀t+θ(t)+θq₀ekeнiнкөрсетугеболады, осылайша, жиiлiктiкжәнефазалықмодуляция - бұрыштықмодуляциядепата­латынмодуляцияәдiсiнiңбiрiментехникалықжүзегеасырудың eкi нұсқасы.

102. Модуляция және демодуляция процедураларының мәні және мазмұны.

Ақпараттық параметр мәндердiң сан алымды санын қабылдауы мүмкін, бұл ретте модуляцияны дискреmmiк деп атайды. Модуляцияның дискреттiк түрлерiне, мысалы, амплитудалық, жиiлiктiк және фазалық манипуляциялар жатады. Егер параметр мәні кодталса және цифрлық формада берiлсе, онда модуляцияның тиiстi түрлерi цифрлық модуляция атауын иеленедi. Дискреттiк нүктелердегi дабылдың мәні цифрлық формада кодтайтын кездегi импульстiк-кодтық модуляция цифрлық модуляцияның неғұрлым кең таралған түpi болып саналады.

Дабылдарды беру жүйелерiн құру кезiнде, жылдамдықты артты­ру, ақпараттарды берудiң сенiмдiлiгi мен кедергiден қорғалушылық көзқарасы тұрғысынан модуляция-демодуляцияның оңтайлы режимдерiн анықтайтын әдiстермен математикалық модельдердi әзiрлеу негiзгi мiндеттер болып саналады.

Модуляция түрлерiн жiктеу кезiнде ақпараттық дабылдықтүpi, сипатымен дабыл-тасымалдағыш: детерминацияланған үдерiс, кездейсоқ стационар үдерiс, стационар емес үдерiс және т.б. есеп­ке алынады. Детерминацияланған дабылдар олардың амплитудалық және фазалық спектрлерiмен Фурье қатарларының және Фурье түрлендiруiнiң қасиеттерi негiзiнде анықталады. Ақпараттармен дабылдарды беру теорияларында берiлген сипаттамалармен­корреляциялық атқарымдармен және спектрлік тығыздықтармен берiлген кездейсоқ үдерiстердi жүзеге асыру болып саналатын стохастикалық дабылдар ерекше орын алады.