Прадмет гістарычнай навукі

Гісторыя (грэч. historia – апавяданне аб мінулых падзеях, аб тым, што пазнана, даследавана) навука аб заканамернасцях разгортвання ў прасторы і часе сусветна-гістарычнага працэсу як раўнадзейнных унутрыструктурных і міжструктурных узаемадзеянняў этнапалітычных супольнасцей, якія з’яўляюцца носьбітамі своеасаблівасці гэтага развіцця. Унутраная аснова гістарычнай навукі – гэта збіранне фактаў, іх сістэматызацыя і разгляд у сувязі аднаго з другім.Аб’ект гісторычнага аналізу – уся сукупнасць з’яў грамадскага жыцця на працягу ўсёй гісторыі грамадства, гэта эканамічныя, сацыяльныя, культурныя мадэлі (тыпы), у якія арганізуецца дзейнасць людзей, механізмы функцыянавання, узаемадзеяння і ўзаемаўздзеяння гэтых сістэм. Гістарычная навука – навука комплексная, інтэгральная. Функцыі гісторыі як навукі: прагматычная, цэнасная, культурная, фундаментальная і светапоглядная.Прагматычная функцыя ўключае ў сябе акумуляцыю, прапаганду і практычную перадачу вопыту гістарычнага развіцця, дазваляе даследаваць розныя, часта супрацьлеглыя шляхі развіцця грамадства ў перспектыве.Каштоўнасная функцыя заключаецца ў аналізе і тэарэтычным абагульненні фактаў з улічам маральнай ацэнкі мэт, шляхоў, сродкаў і вынікаў грамадскага развіцця з боку даследчыка. З дапамогай гэтай функцыі ў чалавека фарміруюцца грамадзянскія якасці, ен можа ўбачыць хібы грамадства, суаднесці класавыя і сацыяльныя інтарэсы з агульначалавечымі.Культурная функцыя вызначаецца сацыяльнай памяццю. Гэта дазваляе зберагчы пераемнасць у гістарычным працэсе. Фундаментальная функцыя ўключае ў сябе акумуляцыю, аналіз і першасную тэарэтычную апрацоўку шматбаковай гістарычнай інфармацыі. Новыя гістарычныя веды спрыяюць навуковаму абгрунтаванню новых і канструктыўнай крытыцы існуючых гістарычных тэорый.Светапоглядная функцыя. Сутнасць гэтай функцыі ў тым, што гісторыя ў спалучэнні з гістарычнымі тэорыямі ўяўляе сабой філасофію гістарычнага развіцця, а на аснове гістарычных ведаў фарміруецца логіка і стыль мыслення канкрэтнай асобы. Заканадаўчыя помнікі ўяўляюць сабой каштоўны комплекс крыніц, у якіх у юрыдычных нормах адлюстравалася гісторыя нашай Айчыны за тысячагадовы перыяд яе існавання.

16.Класіфікацыя навук. Месца гістарычнай навукі ў сістэме грамадска-гуманітарных ведаў.

Складаную, але вельмі важную праблему ўяўляе сабой класіфікацыя навук. Разгалінаваная сістэма шматлікіх і разнастайных даследаванняў, якія адрозніваюцца па аб'екце, прадмеце, метадзе, ступені фундаментальнасці, сферы прымянення і т. п., практычна выключае адзіную класіфікацыю ўсіх навук па адным падставы. У самым агульным выглядзе навукі дзеляцца на натуральныя, тэхнічныя, грамадскія (сацыяльныя) і гуманітарныя.

Да натуральным навукам ставяцца навукі:

пра космас, яго будынку, развіцці (астраномія, касмалогія, касмагонія, астрафізіка, космохимия і інш.);

Зямлі (геалогія, геафізіка, геахімія і інш);

фізічных, хімічных, біялагічных сістэмах і працэсах, формах руху матэрыі (фізіка і т. п.);

чалавеку як біялагічным выглядзе, яго паходжанні і эвалюцыі (анатомія і т. д.).

Тэхнічныя навукі змястоўна грунтуюцца на натуральных навуках. Яны вывучаюць разлииные формы і напрамкі развіцця тэхнікі (цеплатэхніка, радыётэхніка, электратэхніка і інш.).

Грамадскія (сацыяльныя) навукі таксама маюць шэраг напрамкаў і вывучаюць грамадства (эканоміка, сацыялогія, паліталогія, юрыспрудэнцыя і т. п.).

Гуманітарныя навукі - навукі аб духоўным свеце чалавека, пра стаўленне да навакольнага свету, грамадству, сабе падобным (педагогіка, псіхалогія, эўрыстыка, і інш.)

Паміж блокамі навук маюцца злучныя звёны; адны і тыя ж навукі могуць часткова ўваходзіць у розныя групы (эрганоміка, медыцына, экалогія, інжынерная псіхалогія і інш), асабліва рухомая грань паміж грамадскімі і гуманітарнымі навукамі (гісторыя, этыка, эстэтыка і інш.).

Асаблівае месца ў сістэме навук займаюць філасофія, матэматыка, кібернетыка, інфарматыка і т. п., якія ў сілу свайго агульнага характару прымяняюцца ў любых даследаваннях.

У ходзе гістарычнага развіцця навука з заняткі адзіночак (Архімед) паступова ператвараецца ў асаблівую, адносна самастойную форму грамадскай свядомасці і сферу чалавечай актыўнасці. Яна выступае як прадукт доўгага развіцця чалавечай культуры, цывілізацыі, асаблівы грамадскі арганізм са сваімі тыпамі зносін, падзелу і кааперыравання асобных відаў навуковай дзейнасці.

Адпаведна і гісторыя - навука шматгаліновая, яна складаецца з цэлага шэрагу самастойных галін гістарычнага веды, а менавіта: гісторыі эканамічнай, палітычнай, сацыяльнай, грамадзянскай, ваеннай, дзяржавы і права, рэлігіі і інш

Да гістарычных навук адносяцца таксама этнаграфія, якая вывучае побыт і культуру народаў, і археалогія, якая вывучае гісторыю па рэчыўным крыніцах старажытнасці - прылады працы, хатняй маёмасьці, упрыгожванням і інш, а таксама цэлым комплексам - паселішчам, магільнік, скарбам.

Гісторыя падзяляецца і па шыраце вывучэння аб'екта: гісторыя свету ў цэлым (сусветная або ўсеагульная гісторыя), гісторыя кантынентаў (напрыклад, гісторыя Азіі і Афрыкі), гісторыя асобных краін і народаў ці групы народаў (напрыклад, гісторыя Расіі).

Існуюць дапаможныя гістарычныя дысцыпліны, якія маюць параўнальна вузкі прадмет даследавання, якія вывучаюць яго дэталёва і такім чынам спрыяюць больш глыбокага разумення гістарычнага працэсу ў цэлым. Да іх ліку адносяцца: храналогія, якая вывучае сістэмы адліку часу; палеаграфія - рукапісныя помнікі і старадаўняе ліст; дыпламатыкі - гістарычныя акты; нумізматыка - манеты, медалі, ордэны, грашовыя сістэмы, гісторыю гандлю; метралогія - сістэму мер; флаговедение - сцягі; геральдыка - гербы краін, гарадоў, асобных сем'яў; сфрагістыкі - друку; эпіграф - надпісы на камені, гліне, метале; генеалогія - паходжанне гарадоў і прозвішчаў; тапаніміка - паходжанне геаграфічных назваў; краязнаўства - гісторыю мясцовасці, рэгіёну, краю.

Да найбольш значных дапаможным гістарычных дысцыплінах ставяцца крыніцазнаўства, даследую гістарычныя крыніцы, і гістарыяграфія, задача якой - апісанне і аналіз поглядаў, ідэй і канцэпцый гісторыкаў і вывучэнне заканамернасцей у развіцці гістарычнай навукі.

Гісторыя не толькі адна з дзвюх тысяч існуючых навук, служачых сучаснаму чалавецтву, але і адна з найбольш старажытных. Гісторыя цесна звязаная з іншымі навукамі, у прыватнасці з псіхалогіяй, сацыялогіяй, філасофіяй, юрыдычнымі навукамі, эканамічнай тэорыяй, матэматыкай, матэматычнай статыстыкай, мовазнаўствам, літаратуразнаўствам і інш

У адрозненне ад іх яна разглядае працэс развіцця грамадства ў цэлым, аналізуе ўсю сукупнасць з'яў грамадскага жыцця, усё яе боку (эканоміку, палітыку, культуру, побыт і т. д.) і іх ўзаемасувязі і ўзаемаабумоўленасць. У той жа час кожная з існуючых навук (грамадскіх, эканамічных, тэхнічных) за час развіцця чалавечага грамадства прайшла сваю гісторыю. І на сучасным этапе ўсе навукі і віды мастацтва абавязкова ўключаюць гістарычны раздзел, напрыклад гісторыя фізікі, гісторыя музыкі, гісторыя кіно і т. д. На стыку гістарычных і іншых навук ствараюцца міждысцыплінарныя навукі - такія, як гістарычная геаграфія, гістарычная геалогія і інш