Фалькларыстыка

Дапаможныя матэрыялы

для студэнтаў 1 курса філалагічнага факультэта спецыяльнасцяў

1-21 05 01 «Беларуская філалогія», 1-21 05 02 «Руская філалогія»,

1-21 05 04 «Славянская філалогія»

Аўтары-складальнікі:

кандыдаты філалагічных навук, дацэнты

КАВАЛЁВА Рыма Мадэстаўна

ЛУК’ЯНАВА Таццяна Валер’еўна

МАРОЗАВА Таццяна Анатольеўна

ПРЫЕМКА Вольга Віктараўна

БДУ 2011

ЗМЕСТ

ПЛАН КУРСА «Фалькларыстыка»………………………………………..4

ДА РАЗДЗЕЛА «Спецыфіка фальклорнай творчасці» ……………….6

Варыянт………………………………………………………………………6

Варыянтнасць…………………………………………………………….…..7

Варыятыўнасць……………………………………………………………....8

Вуснасць………………………………………………………………….…..9

ДА РАЗДЗЕЛА «Архаічны фальклор» ………………………………....10

Архаічны фальклор……………………………………………………….....10

ДА РАЗДЗЕЛА «Агульныя міфалагічныя асновы

Фальклорнага мыслення

і вусна-паэтычнай творчасці славянскіх народаў» ……………………12

Мифосфера и фольклор восточных славян………………………………...12

ДА РАЗДЗЕЛА «Рытуальна-магічная сфера:

Каляндарна-абрадавая паэзія»………………………………………..…19

Масленічныя песні……………………………………………………….….19

Велікодныя песні………………………………………………………..…...24

Ваджэнне Куста……………………………………………………………...24

Ваджэнне Маі………………………………………………………………..26

Майская абраднасць…………………………………………………………27

Стрылка……………………………………………………………………....28

Карагодныя песні (карагоды)…………………………………………….....29

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера сямейна-абрадавай паэзіі» …………………..36

Велічальныя песні…………………………………………………………...36

Галашэнні…………………………………………………………………….38

Пакрыванне…………………………………………………………………..38

Пасаг (прыданае)…………………………………………………………….40

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера празаічных эпічных жанраў: КАЗКІ» ………42

Поэтический мир волшебных сказок………………………………………..42

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера празаічных эпічных жанраў:

няказкавая проза»…………………………… 47

Фальклорная няказкавая проза………………………………………………47

Дыскурсіўная проза …………………………………………………………..50

Вусная гісторыя……………………………………………………………….51

Наратыўная проза

Прымхліцы…………………………………………………………………….53

Бывальшчыны…………………………………………………………………54

Вусныя апавяданні……………………………………………………………55

Бываліцы……………………………………………………………………….57

Анекдоты……………………………………………………………………….57

Парэмійная проза …………………………………………………………….58

Прыказкі і прымаўкі…………………………………………………………..58

Загадкі………………………………………………………………………….59

Выслоўі ………………………………………………………………………..60

Прыкметы………………………………………………………………………61

Павер’і………………………………………………………………………….62

Тлумачэнні сноў……………………………………………………………….62

ДА РАЗДЗЕЛА «Баладныя песні» …………………………………………63

Баладныя песні (Балады)……………………………………………………….63

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера пазаабрадавай лірыкі» …………………………..67

Пазаабрадавыя песні……………………………………………………………67

Бытавыя песні…………………………………………………………………...67

Сацыяльныя песні……………………………………………………………….72

Жорсткі раманс………………………………………………………………….78

Жартоўна-гумарыстычныя і сатырычныя песні……………………………....79

Прыпеўкі…………………………………………………………………………82

Бяседныя песні…………………………………………………………………..88

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера дзіцячага фальклору» …………………………….88

Выкліканне………………………………………………………………………88

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера посткласічнага фальклору» …………………....90

Гарадскі фальклор………………………………………………………………90

ДА РАЗДЗЕЛА «Сфера постфальклору» …………………………………..92

Армейскі (салдацкі) фальклор…………………………………………………92

КАРОТКІ СЛОЎНІК

ФАЛЬКЛОРНА-ЭТНАГРАФІЧНЫХТЭРМІНАЎ…………………………..94

ПЛАН КУРСА «Фалькларыстыка»

1. Фалькларыстыка як навука аб народнай творчасці. Метады і прынцыпы вывучэння фальклору.

2. Агульная фалькларыстыка. Яе этнiчная маркiраванасць (славянская, усходнеславянская, руская, беларуская, украiнская i iнш.).

3. Фiлалагiчная фалькларыстыка. Асноўныя раздзелы. Аб’ект i прадмет вывучэння. Апорныя тэрмiны i паняццi.

4. Фалькларыстыка ў сістэме фiлалагiчных i грамадскiх навук.

5. Фальклор як адметны тып слоўнага мастацтва.

6. Спецыфіка фальклорнай творчасцi.

7. Фальклор як мастацкая сістэма.

8. Гістарычнае развіццё фальклору і прынцыпы яго перыядызацыі (архаiчны фальклор, раннетрадыцыйны праславянскi фальклор, класiчны фальклор, познетрадыцыйны фальклор, постфальклор).

9. Агульнаславянскае i адметнае ў нацыянальным фальклоры.

10. Нацыянальны фальклор – сiстэма агульнафальклорных i этнiчна адметных жанраў i вiдаў (жанравая сістэма і агульныя прынцыпы класіфікацыі).

11. Мiфасфера i нацыянальны фальклор.

12. Нацыянальны характар i фальклор.

13. Грамадская каштоўнасць нацыянальнага фальклору (пазнавальнае значэнне, выхаваўчы патэнцыял, эстэтычная каштоўнасць).

14. Гiсторыя збiрання i вывучэння нацыянальнага фальклору.

15. Рытуальна-магiчная сфера нацыянальнага фальклору (замовы, каляндарна-абрадавая і сямейна-абрадавая паэзiя).

16. Замовы (паходжанне, класіфікацыя, структура, формульнасць).

17. Зімовы цыкл каляндарна-абрадавай паэзіі славян.

18. Веснавы цыкл каляндарна-абрадавай паэзіі славян.

19. Летні цыкл каляндарна-абрадавай паэзіі славян.

20. Восеньскі цыкл каляндарна-абрадавай паэзіі славян.

21. Сфера сямейна-абрадавай паэзii славян.

22. Радзінна-хрэсьбiнная паэзія.

23. Пахавальная паэзiя. Асаблiвасцi хаўтурных галашэнняў.

24. Паэтычнае адлюстраванне гісторыі і абрадаў нацыянальнага вяселля.

25. Нацыянальныя вясельныя песні (склад, сістэма вобразаў, мастацкія асаблівасці).

26. Парэмiйная сфера нацыянальнага фальклору.

27. Выслоўі як маўленчы жанр народнай творчасці.

28. Прыказкі і прымаўкі (паходжанне, формы, функцыя, мастацкая прырода).

29. Загадкі (паходжанне, функцыя, віды, структура метафары).

30. Сфера празаiчных эпiчных жанраў. Сінтэтычныя віды фальклорнай прозы.

31. Анімалістычныя казкі.

32. Сюжэтыка, структура, формульнасць чарадзейна-фантастычных казак.

33. Мастацкі свет чарадзейных казак: гістарычныя карані, хранатоп, карціна свету, сістэма вобразаў і падзей.

34. Жанравыя разнавіднасці рэалістычных казак.

35. Склад няказкавай прозы славян: дыскурсіўная і наратыўная проза.

36. Дэманалагiчныя аповеды, iх жанравыя прыкметы.

37. Легендарныя аповеды. Тэматычна-функцыянальны склад.

38. Рэалістычныя аповеды славян – перыферыя жанравай сістэмы.

39. Смехавыя формы фальклорнай прозы. Анекдоты.

40. Сфера вершаваных эпiчных жанраў. Склад i асноўныя нацыянальныя рысы.

41. Гераiчны эпас славян. Склад, мастацкiя асаблiвасцi.

42. Гiстарычныя песнi славян. Асноўныя цыклы i тэматычныя групы.

43. Мiфалагiчныя песнi як лакальная з’ява нацыянальнага фальклору.

44. Гераiчныя песнi славян. Разнастайнасць мастацкiх форм.

45. Баладныя песні славян (склад, тэматыка, канфлікты, стылістыка).

46. Духоўныя вершы i псальмы. Прынцыпы класiфiкацыi, паэтыка.

47. Сфера пазаабрадавай лiрыкi. Яе паэтыка і месца ў культуры новага часу.

48. Песнi бытавога цыкла (склад, сістэма вобразаў, праблематыка, мастацкія асаблівасці).

49. Песнi сацыяльнага цыкла (склад, сістэма вобразаў, праблематыка, мастацкія асаблівасці).

50. Жартоўныя і сатырычныя песні славян.

51. Прыпеўкі як маргінальная з’ява народнай культуры.

52. Сфера народна-драматычнага мастацтва (фальклорны тэатр i народная драма).

53. Сфера дзiцячага фальклору (жанравы склад i прынцыпы класiфiкацыi).

54. Сфера посткласiчнага фальклору (познетрадыцыйны фальклор, гарадскi фальклор, рабочы фальклор).

55. Сфера постфальклору (вусная i письмовая форма бытавання,

56. Нацыянальная літаратура і фальклор.

ДА РАЗДЗЕЛА « Спецыфіка фальклорнай творчасці»