Элегічныя песні

ОЙ, ВОСЕНЬ МАЯ…

Запісана ў р. п. Гудагай Астравецкага раёна

ад К. Я. Замара (1939 г. н.)

Ой, восень мая,

Восень сцюдзёная,

Чаго ты рана захаладала?

– Я й не раненька,

Я й не позненька, –

Калі мая пара прышла.

Лісточак апаў, зямельку ўслаў, –

Вось мая і пара прыйшла.

Рэчкі сталі, пазамярзалі –

Во мая і другая пара.

Запісала А. Г. Врублеўская ў 1995 г.

САЦЫЯЛЬНАЯ песня – асобны песенны вiд, якi вызначаецца па тыпу адлюстраванага канфлiкту. Тып канфлiкту – сацыяльны. Сацыяльныя песнi падзяляюцца на розныя тэматычныя групы (у залежнасці ад таго, які герой у іх прадстаўлены). Пры вызначэннi сацыяльных песень звярнiце ўвагу на фармальныя прыкметы гэтых твораў: 1) прамое ўказанне на сацыяльную прыналежнасць герояў песень: сялян, казакоў, рэкрутаў, салдат, чумакоў i iншых; 2) багатая сацыяльная напоўненасць вобразаў; 3) узгадванне сацыяльнага асяроддзя, у якiм дзейнiчаюць героi.

Вылучаюць антыпрыгоннiцкiя песнi, рэкруцкiя i салдацкiя, казацкія, разбойнiцкiя, чумацкiя, найміцкія,

Вылучаючы антыпрыгоннiцкiя песнi, даследчыкi лiчаць, што iх галоўнай мастацкай рысай з’яўляецца заклiк да расправы з прыгнятальнiкамi. Але тэма актыўнага сацыяльнага пратэсту раскрываецца i ў некаторых песнях земляробчага календара, асаблiва ў жнiўных. Цэнтральным з’яўляецца вобраз прыгнятаемага, галоднага селянiна. Для iх таксама характэрны сцiплыя, «эканомныя» мастацкiя сродкi, простыя эпiтэты i параўнаннi («Няма хлеба, пане браце, // Нi ў полi, нi дома…»).

Антыпрыгонніцкія песні

УЗЯЛА СЕРПА…

Запісана ў в. Жужаль Клецкага раёна

ад В. Аляксейчык

Узяла серпа,

Пайшла на палетак,

Забрала з сабою

Сваіх малых дзетак.

Сонейко свеціць,

Пташачкі шчабечуць,

Мае малыя дзеткі

Ўжэ есці хочуць.

Не магу я дзеткам

Да естачкі даці –

Трэба да заходу

Жыцейко дажаці.

Жыцейко жала,

Слязьмі палівала,

Як ішла дадому,

Горко плакала.

Не дай бог вам, дзеткі,

Гэтакае долі:

Увесь век прападаці

Да на панскім полі.

Запісала Г. Козел

Рэкруцкiя i салдацкiя песнi даследчыкi аб’ядноўваюць у адну групу, сцвярджаючы, што iм уласцiвы агульныя тэмы развiтання з бацькоўскiм домам, нялёгкай службы ў войску, адмаўлення i асуджэння вайны, ідучы на якую «малойчыкi заплакалi».

Рэкруцкія і салдацкія песні

АПОШНІ НЫНЯШНІ ДЗЯНЁЧАК…

Запісана ў в. Судзілавічы Драгічынскага раёна

Ад П. С. Крыжывіцкай (1925 г. н.)