double arrow

Жергілікті жансыздандырушылар 19 страница

Кез келген СЕҚҚД бір реттік қолданылуы тек анальгетикалық ықпал береді. Препараттардың қабынуға қарсы әсері үнемі қабылдағаннан кейін 7−10 күннен барып байқалады. Қабынуға қарсы ықпалын бақылауды клиникалық (ісінудің төмендеуімен, ауырудың басылуымен) және зертханалық мәліметтермен жүзеге асырады. 10 күн барысында ықпалы болмаған жағдайда препаратты басқа СЕҚҚД топтарына ауыстырады. Жергілікті қабыну үрдістерінде (миозит, бурсит, энтезит, айқындылығы шамалы моноартритте) емді жергілікті әсер ететін дәрілік түрлерден бастайды (май, гель) және тек ықпалы болмаған кезде ғана жүйелік әсер ететін емге көшеді (пероральды,, балауыз, парентеральды). Жедел артритпен ауыратын науқастарға (мысалы, подаграда) − препараттарды парентеральды енгізу көрсетілген. Клиникалық айқын созылмалы артрит кездерінде тиімді және көтере алатын препаратты эмпириялық талдаумен жүзеге асыру арқылы СЕҚҚД жүйелік емін тағайындайды. Барлық СЕҚҚД салыстырмалы түрде қабынуға қарсы ықпалға ие, шамамен аспирин ықпалына тең. СЕҚҚД топтық айырмашылық әсерімен байланысты емес, тек жанама әсерлерімен ерекшелінеді. Барлық СЕҚҚД ұшін жалпы жанама әсерлеріне, СЕҚҚД туғызатын − асқазанның антральды бөлігін зақымдайтын гастропатиялық (шырышты қабаттың эритемасы, қанталауы, эрозиясы, ойық жаралары) әсері жатады; асқазаннан қан кетулері мүмкін. Басқа да асқазан ішектердегі жанама әсерлер көріністеріне іштің өтуі және іштің қатуы суреттелген. Бүйрек циклооксигеназа тежелуінің клиникалық көрінісі сұйықтың ұсталуымен (кейде артериалды гипертензиямен және жүрек жеткіліксіздігімен), жедел немесе үдемелі жүретін бүйрек жеткіліксіздігі, гиперкалиемиямен байқалады. Тромбоциттердің агрегациясын азайтумен, СЕҚҚД қан кетулерге әкелуі мүмкін, сонымен қатар асқазан ішек жолдарынан және СЕҚҚД − гастропатия барысын ауырлатады. СЕҚҚД басқа да жанама әсерлеріне тері (қышыну, бөртпелер), ОЖЖ жағынан − бастың ауыруы (жиі индометацинді қолданғанда), бастың айналуы, құлақтың шулауы, көру бұзылыстары, кейде психикалық бұзылыстар (елестер, естің шатасуы, депрессия), сонымен қатар препаратқа жоғары сезімталдыққа байланысты жанама әсерлері (бронх тарылуы, есекжем, Квинке ісінуі) болуы мүмкін. СЕҚҚД кері көрсеткіштеріне: 1 жасқа дейінгі балалар (жеке препараттарға −12 жасқа дейін); «аспиринді» демікпе; асқазан мен он екі елі ішектің ойық жаралары; бүйрек немесе бауыр жеткіліксіздігі, ісінулер; жоғары қан кетулер, алдағы операцияларда, анамнезенде СЕҚҚД жеке көтере алмау (демікпе ұстамалары, ринит, есекжем), жүктіліктің соңғы үш айында, емшекпен емізу кезінде (10.1 кесте).

Қабынуға қарсы дәрілер ретінде қабыну үрдісіне әсер ете алатын қабілеті бар басқа механизмді, «базисті» ревматизмге қарсы препараттарды алтын тұздарын ж.т.б. қолдану мүмкін.

Қабынуға қарсы дәрілерді келесі топтарға бөлуге болады:

1. Глюкокортикоидтар − табиғи гормондар (гидрокортизон), синтетикалық (преднизалон, преднизон, метилпреднизолон), фтордан тұратын (дексаметазон, триамцинолон, бетаметазон). Ингаляциялық қолданылатын глюкокортикоид препараттары (беклометазон, будесонид, флунизолид, флутиказон) және жергілікті қолдануға арналған (клобетазол, мометазон, флуоцинолон, ацетонид, флуокортолон, флуметазон, флутиказон).

2. СЕҚҚД − химиялық құрылымы бойынша және белсенділігі қарай келесі топтарға бөлінеді:

а) қышқылдар: салицил туындылары (ацетилсалицил қышқылы), пиразолидиндер (фенилбутозон), индолсірке қышқылы (индометацин, сулиндак, этодолак), фенилсірке қышқылы (диклофенак, дифлунизал), оксикамдар (пироксикам, теноксикам, лорноксикам, мелоксикам), пропион қышқылы (ибупрофен, напроксен, флурбипрофен, кетопрофен, тиапрофен қышқылы).

б) Қышқылды еместер: алканон туындылары (набуметон), сульфонамид (нимесулид, целококсиб, рофекоксиб).

3) Әртүрлі топтағы қабынуға қарсы заттар: алтын препараты (ауротиомалат натрия, ауронофин), жиынтық түзейтін қосылыстар (пеницилламин), безгекке қарсы заттар (хлорохин, гидроксихлоридин).

 

Кесте 10.1. Стероидты емес қабынуға қарсы дәрілердің жалпы сипаттамасы

 

Әсер ету механизмі Арахидон қышқылының метаболизміне қатысатын, негізгі фермент − циклооксигеназа (ЦОГ) белсенділігін тежеуге байланысты простагландиндердің синтезін тежейді.
Қолданылуы - невралгия, миалгия, артралгия; - ревматизмді және инфекциялық-қабыну қызбасы; - коллагеноздар (ревматизм, ревматоидты артрит, склеродермия, жүйелік қызыл жегі, түйінді периартериит ж.т.б.); - тромб түзілуінің алдын алу шаралары.  
Кері көрсеткіштері - асқазан мен он екі елі ішектің ойық жаралары; - қан кетулер; - психоздар; - бронх демікпесі; - жүктілік (әсіресе бірінші үш айында!); - лактация кезінде; - лейкопения; - қан аурулары; - бүйректің ауыр зақымданулары; - жеке көтере алмау; - аспирин 12-жасқа дейінгі балаларға (15-жасқа дейінгі балаларға гипертермиямен вирусты аурулар тұсында).  
Жанама әсерлері - ульцерогенді ықпалы (ойық жараларды туғызатын) – АІЖ шырышты қабатында цитопротекторлы ПГ санын азайтатын препараттар. ПГ физиологиялық рөлі – муциннің түзілуін белсендіреді (кілегей), тұз қышқылының, гатриннің, секретиннің секрециясын төмендетеді. ПГ өнімінің тежелуі кезінде, АІЖ қорғаныш факторының синтезін азайтады және тұз қышқылының, пепсиногеннің синтезін күшейтеді, тұз қышқылының жоғары секрециясы кезінде қорғалмаған шырышты қабатта ойық жаралардың туындауына әкеледі; - геморрагиялар (тромбоциттердің агрегациясын төмендетеді); - церебральды бұзылыстар (құлақтың шулауы, естудің әлсіреуі, мазасыздану, тырысулар, тыныстың бұзылуы, елестер). Индометацинді қолдану кезінде бауырда серотонинге ұқсас метаболиттер түзеуі мүмкін. Ол бастың айналуына, ұйқының бұзылуына, елестерге әкеледі; - бронх тарылуы (аспиринді демікпе) арахидон қышқылының липооксигеназды жолымен метаболизмге ұшырау басымдылығы нәтижесінде бронхты тарылту әсер көрсететін лейкотриеннің түзілуі жоғарылайды; - ЦОГ-2 талдамды баяулатқыштар жедел бүйрек жетіспеушілігін туғызуы мүмкін, асқазан ойық жараларының жазылуын тоқтатады, қайтымды бедеулік; - гематотоксикалық (пирозолон туындысы) – лейкопения, агранулоцитоз; - бүйрек түтікшелерінде ЦОГ тежеу нәтижелерінде ісінулер (препаратты қабылдағаннан кейін 4-5 күннен соң). Ең қауіптісі бутадион, индометацин; - бауырдың зақымдалуы (гепатиттер) – парацетамол. Ересектерде гепатитке әкеледі, ал балаларда оны туғызбайды, себебі оларда метаболизмі басқа жолмен жүреді; - тератогенді ықпалы – ацетилсалицил қышқылы жүктіліктің бірінші үш айында ұрықтың жоғары ерінінің ажырауына әкеледі. СЕҚҚД жүктіліктің соңғы аптасында қабылдағанда, миометрияның жиырылу белсенділігі мен тонусына жауап беретін F2 простагландин синтезін тежеу салдарынан, туу қызметінің әлсіреуіне әкелуі мүмкін, сонымен қатар ұрықтың артериалды өзегінің уақытынан бұрын жабылуына және кіші қан айналым тамырларының гиперплазиясын шақырады; - ретинопатия, кератопатия − индометациннің торлы қабатта және қасаң қабықта жиналу нәтижесінде; - ибупрофенді ұзақ қабылдаған кезде көру жүйкесінің невриті; - бүйрек қызметінің бұзылысы − тамырларды кеңейтетін простагландин синтезінің баяулау әсерімен байланысты болуы мүмкін, сонымен олардың нефротоксикалық әсері (тікелей немесе иммунды).  
  • Бүйрек асқынуларының даму тәуекелдерінің факторлары: ○ жүрек жеткіліксіздігі; ○ артериалды гипертензия; ○ созылмалы бүйрек жетіспеушілігі; ○ дене салмағының артық болуы;   − метгемаглобинемия және эритроциттердің гемолизі − парацетамолды бір жасқа дейінгі балаларға қолданғанда немесе генетикалық бейімділігі бар адамдарда; − аллергиялық реакциялар − ○ Лайлла синдромы (эпидермистің тотальды некрозы), ○ Рейе синдромы (жедел дамитын бауырдың, бүйректің, мидың майлы дистрофиясыменбіріккен энцефалопатиясы. Жиі кішкентай балаларда кездеседі (6 жаста). Бұл синдромның дамуы вирусты инфекциялар (тұмау, шешекте) кезінде аспиринді қолданумен байланысты болады.

 

10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер

Глюкокортикоидтар − бүйрек үсті безінің қыртысты қабатында синтезделінетін стероидты гормон. Табиғи глюкокортикоидтар мен оның синтетикалық аналогтары медицинада бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі кезінде қолданылады. Сонымен қатар, кейбір ауруларда қабынуға қарсы, иммунодепрессивті, аллергияға қарсы, шоктарға қарсы дәрілер ретінде және басқа да олардың қасиеттерін қолданады.

Басты және негізгі, адам ағзасында түзілетін глюкокортикоидтарға − гидрокортизон (кортизол), белсенділігі төмендау басқа да кортизон, кортикостерон, 11−дезоксикортизол, 11−дегидрокортикостерон жатады.

Бүйрек үсті безі гормондарының бөлінуі ОЖЖ мен гипофиз қызметімен тығыз байланыста болады (сурет 10.1.1 қара).

Гипофиздің адренокортикотропты гормоны (АКТГ, кортикотропин) − бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының физиологиялық белсендіргішіне жатады. Кортикотропин глюкокортикоидтардың түзілуін және бөлінуін күшейтеді.

Соңғысы, өз кезегінде гипофизге әсер етеді, кортикотропиннің бөлінуін тежейді және азайтады, солай бүйрек үсті безін белсендіреді (қайтымды теріс байланысы арқылы). Глюкокортикоидтарды ағзаға ұзақ енгізгенде (кортизон және оның аналогтарын) бүйрек үсті безінің қыртысты қабатын тежеуге және семуге алып келеді, сонымен АКТГ түзілуін тежеу ғана емес, сол сияқты гипофиздің гонадотропты және тиреотропты гормондарын тежейді.

ДЗ ретінде тәжірибелік қолдануды табиғи глюкокортикоидтардың ішінде кортизон мен гидрокортизон тапты. Кортизон, басқа глюкокортикоидтарға қарағанда жиі жанама әсерлерді туғызады, сондықтан қазіргі кезде жанама әсері аз және тиімділігі жоғары препараттардың болуына байланысты ол аз тағайындалынады. Медициналық тәжірибеде табиғи гидрокортизон немесе оның эфирлері (гидрокортизон ацетат және гидрокортизон гемисукцинат) қолданылады.

Синтетикалық глюкокортикоидтардың бір қатары синтезделген, соның ішінде фторланбағандарды (преднизон, преднизолон, метилпреднизолон) және фторланған (дексаметазон, бетаметазон, триамцинолон, флуметазон) глюкокортикоидтарды бөледі. Бұл қосылыстар әдетте табиғи глюкокортикоидтарға қарағанда белсенді болып келеді, аз мөлшерде әсер етеді. Синтетикалық стероидтардың әсері табиғи кортикостероидтарға ұқсас, бірақ олардың глюкокортикоидты және минералокортикоидты арасындағы белсенділіктері әртүрлі болып келеді. Ең қолайлы глюкокортикоидты/қабынуға қарсы және минералокортикоидты белсенділік арасындағы қатынасы жағынан фторланған туындылары ерекшелінеді.

Сонымен, дексаметазонның қабынуға қарсы белсенділігі (гидрокортизонмен салыстырғанда) 30 есе жоғары, бетаметазонда −25−40 есе, тиамциналонда −5 есе, ал тұз−су алмасуына әсері төмен. Фторланған туындыларының тиімділігі жоғары ғана емес, сонымен қатар оларды жергілікті қолданғанда сіңірілуі төмен, яғни жүйелік жанама әсерлерінің мүмкіндіктері аз.

Ол глюкокортикоидтардың өзіндік глюкокортикоидты жасуша ішілік рецепторлармен (альфа−изоформа) әрекеттесуімен байланысты. Осы ядролық рецепторлар ДНҚ байланысады және транскрипция реттеуші лиганд−сезімталдық отбасына жатады. Глюкокортикоидтардың рецепторлары барлық жасушаларда табылған. Барлық жасушаларда, бірақ рецепторлар саны әртүрлі, олар сонымен молекулярлық салмағымен, гормонға ұқсастығымен, және басқа да физико−химиялық сипаттарымен ерекшелінеді. Гормон болмаған кезде, жасуша ішілік рецепторлардың өзі белсенділігі жоқ және гетерокомплекс құрамына кіретін цитозольды ақуыз болады, сонымен қатар жылу шоктарының ақуыздарына (heat shock protein, Hsp90 и Hsp70) кіретін, молекулярлық салмағы 56000 болатын иммунофилинге жатады. Жылу шоктарының ақуыздары гормонмен байланысатын доменді рецепторлардың оңтайлы конформациясын қамтамасыз етеді және гормонға жоғары ұқсастықты қамтиды.

Мембрана арқылы жасуша ішіне енгеннен кейін глюкокортикоидтар рецепторлармен байланысады, ол жиынтықтың белсенуіне әкеледі. Бұл кезде олигомерлі ақуыз жиынтығы диссоциирленеді − жылу шоктарының ақуыздары (Hsp90 и Hsp70) мен иммунофилин ажыратылады. Осының нәтижесінде жиынтық құрамына мономер түрінде кіретін рецепторлы ақуыз, димеризделіну қабілетін алады. Осының артынан түзілген жиынтық «глюкокортикоид+рецептор» ядроға тасмалданылады, онда промоторлы бөлігінде орналасқан стероид−жауапты ген − глюкокортикоид−жауапты элементтің (glucocorticoid response element, GRE) ядродағы ДНҚ әрекеттеседі және белгілі ген (геномды ықпал) транскрипциясының үрдісін реттейді. Бұл м−РНҚ түзілуін белсенуіне немесе тежелуіне әкеледі және жасушалық ықпалға жауап беретін әртүрлі реттеуші ақуыздар мен ферменттердің синтезін өзгертеді.

Глюкокортикоидтардың қабынуға қарсы әсері көптеген факторларға байланысты, соның ішіндегісіне фосфолипаза А2 белсенділігін басу жатады. Бұл кезде глюкокортикоидтар тәкелей әсер етеді: олар липокортиндердің (аннексиндердің) синтезін кодтайтын ген экспрессиясын жоғарылатады, осы ақуыздардың өнімін баяулатады, олардың бірі − липомодулин − фосфолипаза А2 белсенділігін баяулатады. Бұл ферменттің тежелуі арахидон қышқылының либерациясын басады және бір қатар қабыну медиаторының түзілуін тежейді − простагландиндердің, лейкотриендердің, тромбоксандардың, тромбоциттердің белсендіруші факторларын ж.т.б. Сонымен қатар, глюкокортикоидтар ЦОГ−2 синтезін кодтайтын ген экспрессиясын азайтады, қосымша қабыну алдындағы простагландиндердің түзілуін тежейді (сурет 10.1).

Сол сияқты глюкокортикоидтар қабыну ошағында микроциркуляцияны жақсартады, капиллярлардың вазоконстрикциясын туғызады, сұйық экссудациясын азайтады. Глюкокортикоидтар жасуша мембранасын тұрақтандырады, сонымен қатар мембрана лизосомасын, лизосомалық ферменттердің шығуының алдын алады және соның арқасында олардың қабыну жеріндегі шоғырымын төмендетеді.

Сонымен, глюкокортикоидтар қабыну үрдісінің альтерация және экссудация фазаларына әсер етеді, қабыну үрдісінің таралуына кедергі жасайды.

Моноциттердің қабыну ошағына көшуін шеттету және фибробласттардың пролиферациясын тежеу арқылы пролиферацияға қарсы әсер көрсетеді. Глюкокортикоидтар мукополисахаридтердің түзілуін басады, сол арқылы ревматикалық ошақта су мен ақуыздың байланысуын шектейді. Коллагеназа белсенділігін тежейді, ревматоидты артрит кездерінде дәнекер тіні мен сүйектің деструкциясына кедергі жасайды.

Аллергияға қарсы әсері аллергия медиаторының синтезі мен секрециясының төмендеуі, сенсибилизирленген месше және базофилді жасушалардан гистамин мен басқа да биологиялық белсенді заттардың бөлініп шығуының тежелуі, айналымдағы базофил санының азаюы, лимфоидты және дәнекер тінінің пролиферацияның басылуы, Т− және В−лимфоциттер, месше жасушалары санының азаюы, аллергия медиаторына эффекторлы жасушалардың сезімталдығының төмендеуі, антиденелер түзілуінің тежелуі, ағзаның иммунды жауабының өзгеруі нәтижесінде дамиды.

Глюкокортикоидтардың ерекше сипатына − иммунодепрессивтік белсенділігі жатады. Цитостатиктерден айырмашылығы, глюкокортикоидтардың иммунодепрессивтік қасиеті митостатикалық әсермен байланысты емес, ол әртүрлі кезеңдердегі иммунды реакцияның басылуымен байланысты − сүйек миының діңгектік жасушалары мен В−лимфоциттердің көшуін тежеу, Т− және В−лимфоциттердің белсенділігін басу, сонымен қатар лейкоциттер мен макрофагтардан цитокиндердің (ИЛ-1, ИЛ-2, интерферона-гамма) босап шығуын тежеу. Сол сияқты, глюкокортикоидтар комплемент жүйесі құрамының ыдырауын жоғарылатады және түзілуін төмендетеді, иммуноглобулиндердің Fc-рецепторын тежейді, лейкоциттер мен макрофагтардың қызметін басады.

Глюкокортикоидтардың шоктарға және уларға қарсы әсері АҚ жоғарылатуға (айналымдағы катехоламиндердің санын арттыруға байланысты, адренорецепторлардың катехоламиндер мен вазоконстрикцияға сезімталдығын қалпына келтіреді), эндо− және ксенобиотик метаболизміне қатысатын бауыр ферменттерін белсендіруіне байланысты.

Глюкокортикоидтар айқын барлық алмасуларға әсер көрсетеді: көмірсулар, ақуыздар, май мен минеральдар алмасуына. Көмірсулар алмасуы жағынан олар бауырда глюконеогенезді белсендіреді, қанда глюкоза деңгейі жоғарылайды (глюкозурия мүмкін), бауырда гликогеннің жиналуына ықпал етеді. Ақуыз алмасуына әсері синтезі тежеледі және ақуыз катаболизмі күшейеді, әсіресе теріде, бұлшықетте және сүйек тіндерінде. Бұл бұлшықет әлсіздігімен, тері мен бұлшықет атрофиясымен, жаралардың жазылуының баяулауымен байқалады. Бұл дәрілер майлардың қайта таралуына ықпал етеді: аяқтар тіндерінде липолизді жоғарылатады, бет аймағында (ай тәрізді бет), иық белдеуінде, іште майлардың жиналуына ықпал етеді.

Глюкокортикоидтар минералокортикоидты белсенділікке ие: бүйрек өзекшелерінде реабсорбцияны жоғарылату арқылы ағзада натрийді және суды ұстайды, калийдің шығарылуын белсендіреді. Бұл ықпалдар табиғи глюкокортикоидтарға тән, аз дәрежеде жартылай синтетикалық, ал фторланған глюкокортикоидтарда минералокортикоидты белсенділік мүлдем жоқ.

Глюкокортикоидтар кальцийдің ішекте сіңірілуін төмендетеді, оның сүйектен шығуына ықпал етеді және бүйрекпен кальцийдің шығуын жоғарылатады, нәтижесінде гипокальцемия, гиперкальциурия, глюкокортикоидты остеопороздың дамуына әкеледі.

Тіпті глюкокортикоидтардың бір реттік мөлшерін қабылдағаннан кейін қан көрсеткіштерінде өзгерістер байқалады: шеткі қанда лимфоциттердің, моноциттердің, эозинофилдердің, базофилдердің саны төмендейді, бір мезгілде нейтрофильді лейкоцитоздың дамуына, эритроциттердің жоғарылауына әкеледі.

Глюкокортикоидтарды ұзақ қолданған кезде гипоталамус−гипофиз−бүйрек үсті безі жүйесінің қызметі тежеледі.

Жүйелік глюкокортикоидтарды бірнеше топтарға бөледі.

Шығу тегі бойынша (сурет 10.1.3):

Жүйелік қолданылуы үшін глюкокортикоидтарды әсер ету ұзақтығы бойынша 3 топқа бөлінеді (жақша ішінде биологиялық (тәндерден алынған) жартылай шығару кезеңі (Т1/2 биол):

− қысқа әсерлі глюкокортикоидтар (Т1/2 биол. − 8−12 сағ): гидрокортизон, кортизон;

− әсері орташа глюкокортикоидтар (Т1/2 биол. − 18−36 сағ.): преднизолон, преднизон, метилпреднизолон;

− ұзақ әсерлі глюкокортикоидтар (Т1/2 биол. −36-54 сағ.): тиамцинолон, дексаметазон, бетаметазон.

Глюкокортикоидтардың әсер ету ұзақтығы олардың енгізу жолы/жеріне, ензізілетін мөлшердің дәрілік түр ерігіштігіне (мазипредон – суда еритін преднизолон) байланысты. Ішке қабылдағаннан кейін немесе к/т енгізгеннен кейін әсер ету ұзақтығы Т1/2 биол., б/е енгізгеннен кейін – дәрілік түрдің ерігіштігіне байланысты Т1/2 биол., жергілікті егуден кейінгі – дәрілік түрдің ерігіштігіне және өзіндік енгізу жолы/орына байланысты.

Глюкокортикоидтарды ішке қабылдаған кезде олар АІЖ тез және толық сіңіріледі. Қандағы Cmax 0,5−1,5 сағ. байқалады. Глюкокортикоидтар қанда транскортиндермен (кортикостероидты байланыстырушы альфа1-глобулин) және альбуминдермен байланысады, соның ішінде табиғи глюкокортикоидтар ақуыздармен 90-97%, ал синтетикалықтар - 40-60% байланысады. Глюкокортикоидтар гистогематикалық тосқауылдан, сол сияқты ГЭТ арқылы да жақсы өтеді, плаценттік тосқауылдан да өтеді. Фторлы туындылар (сонымен қатар дексаметазон, бетаметазон, тримциналон) гистогематикалық тосқауылдан нашар өтеді. Глюкокортикоидтардың биотрансформациясы бауырда жүреді, олардан белсенділігі жоқ метаболиттер (глюкуронды немесе сульфатты) түзіледі де бүйрек арқылы шығарылады. Табиғи препараттар синтетикалық препараттарға қарағанда тез метаболизмге ұшырайды және жартылай шығару кезеңі анағұрлым ұзақ болып келеді.

Замануи глюкокортикоидтар клиникалық тәжірибеде кеңінен қолданылатын дәрілер тобына жатады, соның ішінде ревматологияда, пульмонологияда, эндокринологияда, дерматологияда, офтальмологияда, оториноларингологияда.

Глюкокортикоидтардың негізгі қолдану көрсеткіштеріне – коллагеноздар, ревматизмдер, ревматоидты артриттер, бронх демікпесі, жежел лимфобласты және миелобласты лейкоздар, инфекциялық мононуклеоз, экзема мен терінің басқа да аурулары, әртүрлі аллергиялық аурулар жатады. Атопиялық, аутоиммунды ауруларда глюкокортикоидтар базалық патогенетикалық дәрілер болып табылады. Глюкокортикоидтарды сонымен гемолитикалық қаназдықта, гломерулонефритте, жедел панкреатитте, вирусты гепатитте, өкпенің созылмалы обструктивті бронхитінде асқыну фазасында, ауыр барыстағы пневмонияда, өкпенің интерстициальды ауруларында, жедел респираторлы дистресс-синдромы және басқа да аурулар кезінде қолданылады. Шоктарға қарсы ықпалына байланысты глюкокортикоидтарды шоктардың алдын алу шаралары мен емдеу (жарақаттан кейінгі, операциялық, токсикалық, анафилактикалық, күйік, кардиогенді ж.т.б.) үшін тағайындайды.

Глюкокортикоидтардың иммунодепрессивті әсері мүшелерді және тіндерді қондыру кездерінде қабылдамау реакциясын басу үшін, сонымен қатар әртүрлі аутоиммунды ауруларда оларды қолдануға мүмкіндік береді.

Глюкокортикоидтармен емдеудің негізгі принциптеріне – ең аз мөлшерде ең жоғары емдік ықпал алу болып табылады. Мөлшерлеу тәртібін жасы мен дене салмағына қарағанда, аурудың сипатына, науқастың жағдайына және жүргізілетін емге деген реакциясына қарай қатаң жеке таңдайды.

Глюкокортикоидтарды тағайындау кезінде олардың мөлшер эквиваленттілігін ескеру қажет: қабынуға қарсы ықпалы бойынша преднизолонның 5 мг кортизонның 25 мг, гидрокортизонның 20 мг, метилпреднизолонның 4 мг, триамцинолонның 4 мг, дексаметазонның 0,75 мг, бетаметазонның 0,75 мг сәйкес келеді.

Глюкокортикоидты емнің үш түрі бар: орын басатын, супрессивті, фармакодинамикалық.

Глюкокортикоидтармен орын басушы емді бүйрек үсті безінің жеткіліксіздігі кезінде қажет. Бұл ем түрінде глюкокортикоидтардың физиологиялық мөлшерін қолданады, күйзелістік жағдайларда (мысалы, хирургиялық операцияларда, жарақаттарда, жедел ауруларда) мөлшерін 2-5 есеге жоғарылатады. Тағайындау кезінде эндогенді секрецияның тәуліктік циркадты ырғағын ескеру керек: мөлшердің үлкен бөлігін (немесе барлығын) таңертенгі 6-8 сағ тағайындайды. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының созылмалы жетіспеушілігінде (Аддисон ауруы) глюкокортикоидтарды өмір бойы қабылдауы мүмкін.


Понравилась статья? Добавь ее в закладку (CTRL+D) и не забудь поделиться с друзьями:  



Сейчас читают про: