Частка трэцяя. Вечнасць

Нясвіж. Лета 1551 года. Парк перад палацам Радзівілаў.

Ноч. Мнішак і Радзвілы.

Мнішак.

А каралю з Нясвіжа трэба з'ехаць.

I тэрмінова.

Радзівіл Чорны.

А чаму?

Мнішак.

Чаму?

Мы трошкі загуляліся з чарцямі,

I пратапталі сцежку на той свет.

Яна па гэтай сцежцы і прыходзіць,

I па Нясвіжы ходзіць, ходзіць, ходзіць...

Радзівіл Руды.

Ды хто яна?

Мнішак.

Сястра ваша! Барбара!

Я тыдзень па начах ужо не сплю

I Бога, хоць не веру, а малю,

Каб заступіўся. Чуеце? Ізноў

Рыданні, стогны, плач у вашым парку.

Радзівіл Руды.

Ды гэта вецер...

Мнішак.

Гэтак галасіць

Не можа вецер! Гэта здань Барбары...

Яе кароль так клікаў апантана.

Яна і прыляцела... нечакана...

Радзівіл Чорны.

А мо дзіця якое ў парку плача?..

Мнішак.

Квязь, не і не! Я сёння сам убачыў!

Радзівіл Руды.

Каго?

Мнішак.

Каго-каго! Каго ж яшчэ? Барбару...

У тым баку... Вунь там. Паміж трох ліп.

Радзівіл Руды.

То, можа, гэта Бжэнка?

Мнішак.

Не, не Бжэнка!

Яна была са мной... каля мяне...

А тая... калыхалася ў паветры!

Ў адзенні чорным і... плыла між дрэў!

Калі дзяўчо ад жаху закрычала,

Дык тая ўсхліпнула вось так во... і прапала.

Па мне й цяпер цячэ халодны пот,

I сэрца закацілася ў жывот.

Радзівіл Чорны.

Дзе ўсе было?

Мнішак.

Вунь там вунь.

Радзівіл Руды.

Пакажыце.

Выходзяць. З'яўляецца Жыгімонт.

Жыгімонт.

Заснуць бы так, каб не прачнуцца зноў,

Бог ёсць Любоў... Бог ёсць Любоў...

Сысці ў нябыт, як бы прыйсці дамоў,

Бог ёсць Любоў... Бог ёсць Любоў...

I ў спёку холадна, аж стыне ў сэрцы кроў,

Бог ёсць Любоў... Бог ёсць Любоў...

Пакута вечная, як кара ўсіх багоў,

Бог ёсць Любоў... Бог ёсць Любоў...

З'яўляецца Бжэнка.

Бжэнка. Ваша вялікасць! Я прашу вас: адпусціце мяне! Мне страшна... Лепей ужо ў манастыр! Лепей куды заўгодна... толькі не тут... Я... Я не магу... Я баюся! Яна мяне задушыць, а за што? Хіба я вінаватая, што падобная на яе?.. Я ёй нічога дрэннага не зрабіла... Мне страшна... Мне страшна, калі вы гледзіце на мяне... Мне страшна, калі вы датыкаецеся да мяне... Мне страшна, калі вы цалуеце мяне... Мне здаецца, што мяне цалуе... нябожчык... Мярцвяк!

Уваходзіць Радзівіл Руды.

Радзівіл Руды.

Ваша вялікасць! Мнішак утапіўся!

Ён нешта страшнае заўважыў

Сярод дрэў

I бегчы кінуўся...

Там сажалка... Ён скочыў!

I каменем на дно. Ўсё, не дастаць.

Выходзіць.

Бжэнка.

Я жыць хачу!!! Не саграшу ніколі!

Маліцца буду вечна за яе!

Я выйду замуж, калі нехта возьме!

За што?! За што? За што ёй помсціць мне?

Я перад ёй ні ў чым не вінавата! Я не сама...

Мяне сюды прывезлі! I загадалі, каб любіла вас...

Замест яе... Не давядзі Гасподзь! Любіць вас...

Лепей брыдкая пачвара,

Любы страшыдла, чымсьці вы, кароль!

Адпусціце мяне...

Жыгімонт. Супакойся, дзяўчынка... Заўтра цябе адвязуць да бацькі ў Кракаў...

Бжэнка. Не! Я пайду сёння... Пешкі пайду... Гэта дурное месца! Гэта Нясвіж! Калі я застануся тут хоць яшчэ на адну ноч... Яна мяне задушыць... Адпусціце... Я прашу вас, адпусціце мяне... зараз...

Жыгімонт. Як хочаш... Я загадаю, каб табе далі грошай...

Бжэнка. Не трэба!

Жыгімонт. Як хочаш. Бывай.

Бжэнка. Дзякуй, ваша вялікасць... Хай вас Бог прылашчыць у вашым адчаі і горы... Дазвольце руку пацалаваць... свайму каралю... Толькі як каралю...

Цалуе руку Жыгімонта.

Жыгімонт. Праспявай мне на развітанне і... бывай.

Бжэнка (спявае і адначасова адыходзіць).

На моры вутачка купалася,

Пакупалася, у бор паляцела,

У барочку шчыранька грагаць стала:

— Дзе ж мае дзетачкі падзяваліся?

Ад свайго гняздзечка адчураліся.

Дзе ж мае дзетачкі падзяваліся?

Ад свайго гняздзечка адчураліся.

З'яўляецца Чорная Панна.

Чорная Панна.

Хадзі сюды, хадзі сюды, каханы...

Жыгімонт.

Памерла ты, і я з табой забраны,

Журба — мая дзяржава, мой прастол,

Змрок на душы, як у асеннім лесе.

Чорная Панна.

Баль адшумеў, і ціша навакол.

Жыгімонт.

Каханая...

Чорная Панна.

У чорным небе дрэмле ясны месяц.

Жыгімонт.

Барба-а-а...

Чорная Панна.

Абліты цьмяным срэбрам лес і дол.

Жыгімонт.

Любая...

Чорная Панна.

I болей не чутно птушыных песень.

Жыгімонт.

Родная...

Чорная Панна.

Усімі зоркамі мяне цалуе ноч.

Жыгімонт.

Адзіная...

Чорная Панна.

Ласкавы ветрык лашчыць, лашчыць грудзі...

Жыгімонт.

Не пакідай мяне...

Чорная Панна.

I гладзіць цемра мне павейкі воч.

Жыгімонт.

Не пакідай...

Чорная Панна.

Я зведаю... чаго не зведаць людзям.

Жыгімонт.

Не пакідай...

Знікаюць у цемры.

Ад аўтара. Літоўская прыгажуня Барбара Радзівіл была каранавана як каралева Польшчы ў снежні 1550 года. Роўна праз паўгода, 8 мая 1551 года, яна памерла. Пахавана ў Віленскім саборы. З яе партрэта быў намаляваны абраз Маткі Боскай Вастрабрамскай — вечны помнік вялікаму Каханню...

1998

 

http://knihi.com/Alaksiej_Dudarau/Radavyja.html#1 – спасылка на п’есу “Радавыя”.