Жедел парапроктит.Этио-патогенезі

ЖП-параректалды шелмайдың қабынуы.Инфекция анус безіне және аймағындағы шырышты қабатына дефекті кезінде кейде тері арқылы лимфогенді жолмен тік ішек айналасы тіндеріне түседі.Анус крипталарына бездер ашылады.Терең крипталар инфекцияның енетін қақпасы болып табылады.Анус бездері іріңдеп тік ішек айналасындағы тіндер қабынады.Бездер крипталар арасында өзектеріді қабындырып іріңді кисталар пайда болады.Ашық инфекциялар перинальды және параректалды келіп түседі.Тік ішектің шырышты қабаты микротравма алған кезде-тас,қатты нәжіс,бөгде заттар,емдеу шараларын жүргізгенде хирургиялық емдеу жүргізгенде пайда болады.Бұл жағдайларда іш қату іш өту проктит проктомсигмоидитке алып келеді.Бұндай инфекциялар тік аралық қуыс лимфогенді және гематогенді жолмен түседі.Іріңдіктер ишиоректалды пелвиоректалды теріастылык параректалды шелмайға жиналады.Парапроктит екіншілік болуы мүмкін ол қабыну процесі аталык безнде қуықта әйел жыныс ағзаларында болғанда қабыну процесі жолдарымен дамиды.Парапроктит кезінде инфекция қоздырғышы әр түрлі микрофлоралы болады,стафилококк стрептококк ішек таяқшалары.

В.Д.Федоровтың және Ю.В.Дульцевтің жіктемесі.Этиологиясы бойынша:спецификалық,спецификалық емес,жарақаттан кейін.

-Қабыну белсенділігіне қарай:жедел,қайталанбалы,созылмалы.

-Іріңдіктің орналасуына қарай:тері астылық және шырыш-астылық,шонданайсүйектік-тік ішек аралықтың,жамбас суйектік пен тік ішек аралыктык,тік ішек артында.

-Жыланкөздің орналасуына қарай:алдынгы,арткы,буйірлі.

-Жыланкөздің сырткы және ішкі ауыздарының анықталуына қарай:интрасфинктерлі,трансфинктерлі,экстрасфинктерлі.

Ж жазылған В.С.Савельев,А.И.Кириенконың жіктемесі.

Іріңдіктің орналасуына қарай:

-тері астылык

-шырыш астылык

-бұлшыкет аралык

-шонданай суйек тік ішек аралык

-жамбас суйекпен тік ішек аралык

Қабыну процесі бар крипталар орн.қарай:

-артқы; -алдыңғы; -бүйір

Іріңдіктің өтетін жолына байланысты:

-сфинктер арқылы; -сфинктерден тыс

21.Созылмалы парапроктит кезінде іріңді жыланкөздер (свищ) пайда болады. Ол анал тесігі айналасы немесе маңында болады. Ауырсынуы сирек байқалады. Ірің сыртқы бөлінеді. Созылмалы парапроктит дамуы кезінде жыланкөз ауызы білетіп үлкен абсцесс туғызуы мүмкін. Оның әсерінен жаңа тіндер зақымдалып, ірің жарылып, сыртқа бөлініп немесе тік ішекке болінуі мүмкін. Некротизация жүреді.СП ЖП –ті дұрыс емдемегенде пайда болады.Тік ішектік іріңддердің көп жағдайда тік ішек пен байланысты болғаннан хир-қ әрекеттеріде оларды ажырату мүмкін емес,соның нәтижесінде тік ішек жанындағы талшықтардың инфекциялануы пайда боладыда,секвестрацияға икемделеді және тар жолдардың дұрыс қалыптасуына ісер етеді.Бұның нәтижесінде толық жазылуына мүмкіндігі жоқ нәжісті н/е іріңді жылан көз жолы қалабермек. Ашық инфекциялар перинальды және параректалды келіп түседі.Тік ішектің шырышты қабаты микротравма алған кезде-тас,қатты нәжіс,бөгде заттар,емдеу шараларын жүргізгенде хирургиялық емдеу жүргізгенде пайда болады.Бұл жағдайларда іш қату іш өту проктит проктомсигмоидитке алып келеді.Бұндай инфекциялар тік аралық қуыс лимфогенді және гематогенді жолмен түседі.Іріңдіктер ишиоректалды пелвиоректалды теріастылык параректалды шелмайға жиналады.Парапроктит екіншілік болуы мүмкін ол қабыну процесі аталык безнде қуықта әйел жыныс ағзаларында болғанда қабыну процесі жолдарымен дамиды.Парапроктит кезінде инфекция қоздырғышы әр түрлі микрофлоралы болады,стафилококк стрептококк ішек таяқшалары.

22.Жедел аппендицит (appendicitisacuta) — соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің жедел қабынуы. Ол іш қуысында орналасқан ағзаларда жедел түрде туатын аурулардың арасында ең жиі кездесетін сырқат болып табылады. Әдебиет көздерінде Жедел аппендицитрияланған статистикалық мәліметтерге назар аударсақ, тұрғындар арасында әрбір мың адамның 4-5-і жедел аппендицит (ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ) ауруына шалдығатынын байқауға бола­ды, ал емханалардың хирургиялық бөлімшелерінде емделетін ауру адамдарың 20~50%-ы аталмыш сырқатпен ауырғандарды құрайтыны байқалады (Астапенко В.Г., 1968, Арапов Д.А., 1971, Савельев В.С.1986, Әлиев М., 1978, Нұрмақов А.Ж., Волков Ю.В., 1983, Шевченко Ю.Л. және басқ. 1998, т.б.).Жедел аппендицит ауруы, көбінесе, Жедел аппендицитс адамдарда (20-40 Жедел аппендицитстар аралығында) жиі кездеседі, ал сәбилер (2-3 Жедел аппендицитстағылар) және кәрі адамдар (70 Жедел аппендицитстан жоғары) бұл ауруға сирек шалдығады. ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің, кейбір басқа аурулар терізді, пациенттердің жыныс ерекшеліктерінен тәуелді болуы анық байқалмайды, яғни сырқат әйел мен ерлер арасында бірдей кездесе береді. Жедел аппендицитрияланған мәліметтерге көз жүгіртсек, ол ерте заманнан белгілі сырқаттардың бірі екенін аңғаруға болады. Өйткені ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ туралы деректер сонау ХII — ХIII ғғ. Египет емшілерінің қалдырған қолЖедел аппендицитзбаларында және көне замандағы ғалым-дәрігерлер Гиппократ, Абу-Али-ибн-Сина, Аль-Фараби т.б. еңбектерінде кездеседі. Аталған құЖедел аппендицитттар Жедел аппендицитзылған замандарда ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ оң Жедел аппендицитқ мықынның іріндеуі деп аталған көрінеді. Оның себебі ол дәуірлерде мықьш аймақтарында орналасатын іріңдеу ошақтары құрт тәрізді өсіндінің қабынуынан туатыны әлі белгісіз еді.Оның құпиясы тек XIX ғ. екінші Жедел аппендицитртысында ғана анықталып, мықын аймағында іріңдіктің пайда болуының басты себебі соқыр ішектің құрт тәрізді өсіндісінің қабынуы екені дәлелденген, ал «аппендицит» деген ұғымды тұңғыш қолданған және алғаш ғылыми термин ретінде әдебиет көздеріне енгізген ғалым Реджинальд Фиц (1886) болды.

ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің этиологиясы және патогенезі. Аппендицит сырқаты бірнеше ғасырдан бері белгілі болғанмен оның пайда болу себептері (этиоло­гиясы) және даму барысы (патогенезі) жөніндегі мәселелер осы күнге дейін толық шешімін таппай келеді. Бұдан бұрынғы замандарда ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің пайда болу себептері туралы бірнеше көзқарастар (теориялар) туған болатьш, солардың кейбіреулеріне қысқаша тоқтала өтейік.Ашофтың (Aschoff, 1932) теориясы бойынша ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ сырқаты өсіндіге өр жолдармен, яғни гематогенді, лимфогенді, ішек арқылы т.б. жолдармен жететін інфекциядан пайда болады. Дегенмен, бұл көзқарасты толық қолдау ақиқаттыққа Жедел аппендициттпайды, өйткені күнделікті тәжірибеде оған қайшы келетін Жедел аппендицитғдайларды байқауға болады. Мысалы, сырқаттың себебі инфекциялық агент деп есептесек, күні бүгінге дейін тек аппендицит сырқатын тудыратын және осы ауруға ғана тән, яғни спецификалық микробтардың түрлері анықталмаған, ал басқадай микробтар мен олардың ассоциациялары адамдардың көпшілігінде кездеседі, бірақ олардың бәрі бірдей аппендицит ауруына шалдыға бермейді.Келесі теория, нервтік— қан тамырлық теория. Бұл козқарас бой­ынша өсіндіні қоректендіретін қан тамырларының, әртүрлі себептердің әсерінен, жиырылуы өсіндіде қан айналымының бұзылуын туғызады да, оның кілегей қабатында өліеттену ошақтары пайда болады. Одан соң сол жерлерге өсіндідегі немесе ішектің басқа бөліктерінен жететін энтерогендік микробтар шөгіп, түбінде сол жерлерде қабыну құбылысы туады (Риккер Г., 1928, Русаков А.В., 1951). Сырқаттың алғашқы басталу кезеңінде байқалатын кейбір клиникалық ерекшеліктеріне көңіл аударсақ, олар аталмыш көзқарасқа сәйкес келеді.Кейбір ғалымдардың деректерінде ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің пайда болуы аллергия туғызатын факторлермен тығыз байланысты болып келетіні көрсетіледі (Захарова Г.Н., Шехов В.П., 1963). Тағы да бір топ ғалымдардың еңбектерінен ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ пайда болуы күнделікті қолданатын тағамның түрлерімен (көбінесе ет немесе еттен даярланған тамақтар), оларды қолдану мөлшерімен және қолдану мерзімімен байланысты деген үғымды аңғаруға болады. Бұндай көзқарасты қолдайтын зерттеушілер же­дел аппендицит ет және одан дайындалатьш тағамдарды ұйқтар алдында әдеттегіден көп қолданған адамдарда жиі пайда болады деген пікір айтады (Драчинская Е.Л., 1963). Шынында, күнделікті тәжірибеде ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТке шалдыққан кейбір пациенттердің анамнездерінде олардың ұйқыға Жедел аппендициттар алдында тоя тамақтанғаны және еттен даярланған тағамды қолданғандарын жиі анықтауға болады.Кейінгі кезде жүргізілген ғылыми ізденістердің нәтижелеріне жүгінсек, олар жоғарыда көрсетілген Г. Риккер мен А.В. Русаковтың көзқарастарына Жедел аппендицитқындайды, яғни ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТ соқыр ішек пен құрт тәрізді өсіндінің нервтік және қан тамырлық жүйелерінің қызметтері (функциялары) Жедел аппендицит жағынан қалыптан тыс өзгерістердің пайда болуынан туа­ды. Бұл тұрғыдан қарағанда, соқыр ішек пен осінді нервтерінің қалыпты қызметтері әр Жедел аппендицит жағдайлармен байланысты бұзылады, ал ол, өз кезегінде, өсіндіде қан айналым процесін төмендетіп, оның қабаттарында трофикалық өзгерістердің тууына себеп болады. Аталған тро-фикалық өзгерістер ағзаның шырышты қабатының, қалыпты Жедел аппендицитғдайда дамыған, микробтерге қарсы тұру қасиетін әлсіретеді. Демек сол жерде инфекция дамып, қабыну құбылысы пайда болады. ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің дамуы өсіндіде қан айналымының тікелей бұзылуынан (мыс. қан тамырының тромбозы) болуы да ықтимал.Сонымен, жоғарыда аталған Жедел аппендицитғдайлардан туған қабыну құбылысы өсіндінің шырышты қабатынан басталады да, біртіндеп оның барлык, қабаттарын қамтиды. Ал қабыну процесі өсіндіден тыс шыққан Жедел аппендицитғдайда, жергілікті және Жедел аппендицитйылма перитониттің дамуына жол ашылады.Ал енді осы құбылыстардың бәріне себеп болып отырған өсіңдінің нервтік жүйелерінің және қан тамырларының қалыпты қызметтерінің бұзылуына бірнеше Жедел аппендицитғдайлар өзара қосыла немесе әрбіреуі жеке әсерін тигізеді деген мәліметтер бар (Кузин М.И., 1986). Ол Жедел аппендицитғдайлар мына төмендегідей:

1. Адам организмінің сенсебилизациялануы (тамақтан, глистерден т.б. туатын аллергиялық Жедел аппендицитғдайлар);

2. Рефлекторлық себептер (асқазан, ішек, өт жолдарының және іш қуысындағы т.б. ағзалардың ауруларынан туатын рефлекторлық құбылыстардың әсері);

3. Құрт тәрізді өсіндінің қабаттарына, әсіресе оның шырышты қабатына, тікелей механикалық әсерін тигізетін факторлер (мыс. нәжістік тастар, бөгде заттар т с.с).Кейінгі кездегі әдебиет көздерінде ЖЕДЕЛ АППЕНДИЦИТтің пайда болуында Жедел аппендицитлған туберкулез таяқшаларының (иерсиниоз) рөлі артуда деп көрсетіледі (Шапошников Ю.Л. және басқ., 1998).