Бронхоэктаз ауруы , Этиологиясы. Патогенезі

Бронхоэктаз ауруының пайда болып дамында бронхтардың өткізгіштік қасиетінің бұзылуы және сонымен байланысты обтурациялық ателектаздың пайда болуы негізгі орын алады. Бронхтың обтурациядан төмен бөлігінде бронх бөліп шыгаратын сұйықтық жинала бастайды. Соңынан оган инфекция қосылып бронхоэктазиялық ауру басталады.Бұл аурудың даму барысын і сатымен ажыратуга болады

1- Саты. Бронтардың сәл кеңеюі білініп, ішінде сұйықтық жинала бастаганы анықталады, ал эпителий қабаты айтарлықтай өзгеріске ұшырамайды

2- Саты. Бронхтардың кеңіген және сұйықтық жиналган бөлігінде іріңді қабыну белгілері болады. Оның себебі бронхтардың кілегей қабаттарындагы алвеолярлық макрофактардың қоргаушылық қызметінің нашарлауының, авитаминоз және бронхтардың кеңіген бөліктеріндегі тіндердің қаліпты қоректенуінің бұзылуы болады. Іріңді қабыну кеңіген бронхтардың қабыргаларының қабаттарына тарап оны толық қамтиды.

3- Саты.Патологиялық өзгерістер бронхтың барлық қабаттарымен қатар олардан тыс жатқан тіндердеде анықталады.бронхтар тым кеңейіп, олардың ішінде ірің және өте жаман иісті іріңді-ихарозды сұйықтық жиналады. Бронхтардың щеміршекті негіздерінің дәнекерлі тінге айналуы орын алады,бронхтардың кеңеюі одан әрі жалгасып олар қапшық тәрізді болып өзгереді. оларда іріңді сұйықтық одан әрі жиналып оның сыртқа шыгуы қиындай береді. Организмде іріңнің жиналып көп маерзім сыртқа шықпауы, оның уыттануына алып келеді. Онда күрделі жүйелік өзгерістер туады, паренхиматозды агзалардың өкпе –жүрек, бауыр- бүйректіңде құрылыстары өзгереді және олрдың қызметтері нашарлайдыПолиагзалық жетіспеушілік ьелгілері көріне бастайды

 

39. Жедел іріңді плеврит.Этиологиясы.Патогенезі.

Іріңді плеврит немесе плевра эмпиемасы-плевра қуысынада іріңді экссудат жиналуымен сипатталатын плевраның париеталді жөне висцералды жапрақшаларының қабынуы.

Этиопатогенезі.Плевра эмпиемасы жиі өкпенің іріңді ауруларының асқынуы болып табылатын екіншілік ауру.Біріншілік плевра эмпиемасы кеуде торының өтпелі жарақаттарында немесе сирек инфекцияның гематогенді енуі нәтижесінде дамиды.Эксудативті плевриттің гематогенді түрлеріне туберкулезді және ревматикалық плевриттерді жатқызады.Кейде Плевра эмпиемасы кейбір жедел іріңді және инфекциялық аурулардың-тиф,скарлатина, қызылша нәтижесінде дамыды.Өкпе ауруларының ішінде іріңді плевриттердің патогенезінде 9-11%-өкпе абцестері алады.Жиі іріңді плеврит пневмониямен байланысты болады.Плевра эмпиемасының дамуына қолайлы жағдайды қанның жиналуы жасайды.Микробты флора әртүрлі-пневмококктар,стафилококктар,стрептококктар,ал өкпе абсцесі немесе гангренасының жарылуында іріңді флора және протейлер.

Эмпиеманың бастапқы сатысында эксудаттың белгілі бөлігі сорылады.Плевра бетінде тек фибрин қалады.кейінрек париеталды плевраның лимфатикалық саңылаулары фибринмен бітеледі,ісінуімен басылады.Плевра қуысындағы сорылу аяқталады,экссудат жиналады,ол өкпені басады және көкірекаралық мүшелерін ығыстырады,тыныс алу және журек-қантамыр қызметтері бұзылады.Қабыну үрдісі интерлейкин,тромбоциттерді белсендіретін фактор,өсу факторларын бөлетін жасушалардың гипербелсенділігімен байланысты.Интерлейкиндер және басқа медиаторлар қорғаныс факторынан агрессия факторларына айланады,қабыну үрдісі үдей түседі,ағза интоксикациясы жоғарылайды,өмірге маңызды ағзалардың дисфункциясы дамиды.

Үрдістің таралуына қарай плевра эмпиемасының тоталды және шектелген түрлерін ажыратады.Плевра қуысындағы қабыну үрдісі экссудациямен және түскен фибрин әсерінен плевра беттерінің жабысуымен сипатталады,осы кезде шектелген плевра эмпиемасы түзіледі.Шектелген эмпиеманың келесідей орналасқан жерлері болады---Базалды,косталды,медиастениалды,апикалды және бөлікаралық плевра эмпиемалары.Егер инфицирлену алдын-ала жабысудан бүрын болса,онда тоталды эмпиема түзіледі,ол өкпе ателактазымен және көкірекаралық мүшелерінің қарама-қарсы жаққа қарай ығысуымен үйлеседі.Экссудат серозды,геморрагиялық,фибринозды,іріңді және шіріңді сипатта және аралық формаларында болуы мүмкін—серозды-фибринозды,фибринозды-іріңді және т.б.

Ең көп морфологиялық өзгерістер плевра жапырақшаларының төменгі бөліктерінде,плевра синустарында кездеседі.Плевра қуысында экссудат ұзақ уақыт болғанда өкпе тінінде және плевра жапырақшаларында қайтымсыз өзгерістер дамиды.Іріңді экссудат сорылмайтындықтан,ол бронхқа өтуі немесе кеуде торытіндерін бұзуы мүмкін.

 

40.Созылмалы плевра эмпиемасы- бұл ауру плевраның қабынуы оның қызаруына,ісінуіне,бетіне фиброзды тіндер жабысуына немесе плевра қуысына су,кейде ірің жиналуына акеп соғады. Этиологиясы. Себебіне байланысты стрептококкты, стафилококкты, пневмококкты, анаэробты, туберкулезді,грибокты т.б.түрлері бар.Плевриттің жиі себебі туберкулез және өкпенің ісік аурулары,лимфа бездерімен,кеуде безінің ісік аурулары болады. Патогенезі. |Жалпы эмпиеманың бірінші және екінші түрін ажыратамыз.Бірінші эмпиемада инфекциялы үрдіс алдымен плевра қуысында басталады.Бұның себебі болып кеуденің жарақаттануы саналады. Эмпиеманың екіншісі инфекциялы үрдістің плевраға басқа мүшеден(өкпеден,кеудеден,денеден) қанмен,лимфамен жайылумен байланысты. Мысалы,пневмония,гангрена,абсцесстерде. 41.Пиопневмоторкс- плевраның қабынуы,деструктивті өкпе зақымдануы және плевра қуысқа бір кезеңді қабылдап, ірің және ауада арқылы дамиды. Этиологиясы. Өкпеде өткір- іріңді деструктивті процестер кезінде,инфекциялық-қабыну аурулардың қиындататын,
іріңді микрофлорадан туындаған: стафилакоккпен, стрептококкпен, көк ірің таяқшалармен, анаэробты және микобактерилы туберкулезбен. Жиі кездесетін себебі – ол плевра қуысындағы өкпе іріңді назарында серпінділігі, бронхит және туберкулез зақымданған байланысып - балқуы және некроздың ошақтарының ашылуы. Кейде пиопневмоторкс эмпиемалы плеврамен,шіріген анаэробпен,эмпиеманың ішкі қоршаған ортасымен жыланкөзді арқылы немесе кеуде қабырға жарақаты арқылы болады. Ал балаларда пиопневмоторкс жиі ол септикопиемалы іріңді ретінде кездеседі. Патогенезі. Пиопневмоторокстың патогенезі,өкпенің асқынуы ретінде,пневмониямен майда және үлкен шағын және ірі жарасында дамиды,плевра ішінде орналасады. Жаралардың мөлшері кішкентай болады, клиникалық көрінісінде анықталмайды мен созылған пневмония кезінде күдікті болуы мүмкін.

42. Спонтанды пневмоторакс –бұл ауру бронхтар ішіндегі қысымның шапшаң және өте күшті жоғарылануы салдарынан өкпенің және висцеральды плевраның жарақаттануынан,өкпенің жеке зақымдануынан немесе деструкциялық өзгерісіне байланысты басталады. Этиологиясы.Спонтанды пневмоторокстың себебі ұзақ уақыт өкпе туберкулезі болып есептелінеді. Механи- калы себептерде бронхтар ішіндегі қысым көтерілгенде өкпенің эмфизематозды көпіршіктері,плеврамен жабысқақтары жыртылады. Спонтанды пневмоторкстың екінші себебінде плевра ішіндегі жабысқақтар.Бұл жабысқақтар – жөтелгенде,ауыр жүк көтергенде,созылғанда жыртылады. Үшінші себеп- іріңдеп қабынған, ісіктері шіріген өкпеден плевра қуысына бос ауа жиналуы. Патогенезі. 1.Плевра қуысының бүтіндігі бұзылып,ол сыртқа атмосферамен қатынастындығы. 2.Висцеральды плеврамен париетальды плевралардың бір бірінен қашықтануы. 3.Өкпенің қысылуы. 4.Көкіректің екінші бетіне ығысуы.

43.Бауыр эхинококкозы.Этиологиясы және патогенезі.

Эхинококкоздың қоздырғышы ленталы гельманиттің личинкалық кезеңі Echinococus granulosus, ол жыныстық жетілу кезеңін мысық,ит,қасқыр,тү мысық,ит,қасқыр,түлкінің жіңішке ішегінде өткізеді.Аралық иелері ірі қара мал,қой,ат, шошқа және адам.

Патогенез

Су тағам арқылы өзінің аралық иесінің асқазанына түседі.Асқазан ішек жолында жұмыртқа хитинді қабатынан босап бос онкосфералар ішек қабырғасына жабысады кейін қан арқылы немесе лимфа ағымы арқылы қақпа венасы арқылы барып бауырға өтеді. Ол жерде ол үлкейіп өседі. Алғашқы сатысында сұйықтыққа толы көпіршік диаметірі 1 мл ге дейін болады. Жылына 2-3 см ге дейін ұлғаяды, жиі бауырдың оң бөлігінде болады 80%. Бауырдың беткей қабаттарында немесе паренхимасында орналасады. Кейде жеке жұмыртқалар бауырлық филтрден өтіп кіші қан айналымына түседі, нәтежиесінде өкпеге шоғырланады. Үлкен қан айналымына түссе кез келген мүшеге баруы мүмкін. Мүшеге түскеннен кейін көпіршікті даму сатысына өтеді- гидатида сатысы. Эхиноккоктың киста 3 қабаттан тұрады. Киста қабырғасы қапталған кутикуладан тұрса ішкі беті жұмсақ паренхиматозды қабаттан тұрады. Осы қабаттан сколекстар дамиды-ленталы глисттың басы мен қыздық көпіршіктері дамиды. Ортанғы қабаты хитинді паразиттің өнімі болып табылады. Ол сыртқы қабатына оңый бөлінеді. Шеткі қабаты иесінің тінінен дамиды ол фиброзды тін жатады. Эхинококкты киста сұйықтықтан- трансудат құрамында иесінің қан сарысуы қайнатылған тұзы анықталады оның ішнде янтарь қышқылы мен қайнатылған тұз анықталады.

44.Бауыр альвеококкозы. Этиологиясы және патогенезі.

Альвеококкоз көп камералы немесе альвеоларлы эхинококкоз Echnococcosus multilocularis личинкаларымен шақырылған тернидоз тобына жататын гелминтоз. Ол бауырда паразитарлы түйіндердің түзілуімен сипатталады. Басқа мүшелердің зақымдалуында аз кездеседі, бірақ альвеококкозға құрсақ арты талшықтың лимфа түйіндеріне өкпе және метастаздануы тән. Альвеококкоздың личинкалы түрі тығыз, майда бүдірлі ісік тәрізді майда көпіршікті кангломераттан тұрады.

Этиологиясы

Ленталы гельминит жыныстық жетілу сатысының иттің мысық түлкі және қасқырдың жіңішке ішегінде өткізеді. Адам альвекоккозбен қасқыр мен түлкінің терісін сыпырғанда жұқтырады, личинка сатысында ол энтральды жолмен адам ағзасына түседі. Альвеоккоз жұмыртқалары қоршаған ортаға төзгіш келеді, жиі шөпте жеміс жидектерде, суда ұзақ сақталады.

Патогенез

Көпіршік ішкі (ұрықтық) сыртқы (хитинді)қабаттан тұрады. Асқазан ішек жолына түскеннен кейін онкосфералар асқазан аөлі әсерінен хитинді қабаты еріп кетеді де ішектің венасы арқылы қанға сіңіп қақпа венасына түседі. Личинканың диаметірі бауырдың капилярларынан үлкен болады, нәтежиесінде ұсталып көбінде бауырда қалады. Ауру тісік тәрізді көптеген кқпіршіктерден тұратын паразитпен сипатталады. Әр көпіршік хитинді және қрықтық қабатынан және сұйықтықтан тұрады.

45.Өкпе эхинококкозы.Этиологиясы.Эндемиялық аудандар

Этиологиясы

Эхинококкоздың қоздырғышы ленталы гельманиттің личинкалық кезеңі Echinococus granulosus, ол жыныстық жетілу кезеңін мысық,ит,қасқыр,тү мысық,ит,қасқыр,түлкінің жіңішке ішегінде өткізеді.Аралық иелері ірі қара мал,қой,ат, шошқа және адам.

Эпидемиялық аудандар

Статистика бойынша: Оңтүстік Америка (Уругвай, Парагвай, Аргентина, Чили, Бразилия), Австралия және Жаңа Зеландия, Солтүстік Африка (Тунис, Алжир, Марокко, АРЕ), Оңтүстік Европа (Италия, Греция, Кипр, Турция, Испания, Югославия. Болгария, Франция),

Денгей

1.Өңеш ахалазиясы клиникасы және диагностикасы. Клиникасы. Дерттің негізгі белгісі – дисфагия және регургитация. Аталған белгілер қатты тағамдарды қабылдағанда жиі дамиды. Кіші жастағы балаларда дисфагия бірқатар жанама белгілермен көрінеді: бала ақырын тамақтанады, тағамды мұқият шайнайды, тамақтануға берілген тағамның барлығын жемейді. Үлкен жастағы балалар тағамның өтуін жеңілдету үшін белсенді жұтудан (бос жұтыну), артынан су ішуден бас тартады. Дерттің бала кезде сирек кездесуіне байланысты, аталған белгілерді психологиялық бұзылыстармен байланыстырып, диагностика кешігеді. Өз кезегінде ол баланың жүдеуіне әкеледі, өңештегі тамақтың түнгі мезгілдегі аспирациясы рецидивті пневмонияны тудырады. Диагностикасы. Аталған дерттің негізгі диагностика әдістері: контрастты рентгенография және эзофагоскопия. Шолу рентгеноскопия кезінде кеңейген өңеште сұйықтық деңгейі анықталуы мүмкін. Барий берген кезде ол асқазанға мүлде түспейді, немесе асқазанға баяу ағыммен түседі. Зерттеу кезінде кардияның босаңсып, контрастты заттың көп көлемінің асқазанға түсуі – кардия функциясының бұзылысының анық белгісі. Эзофагоскопия – міндетті түрде жүргізілетін зерттеу әдісі. Ол эзофагитті, оның айқындылық дәрежесін анықтауға көмектеседі. Ал фиброгастроскоптың асқазанға кедергісіз түсуі туа біткен, немесе екіншілік стенозын теріскей шығаратын белгі. Кардия ахалазиясының диагностикасында монометрияны қолдану қазіргі кезде шектелген. Алайда бұл диагностика әдісін жетілдіру, болашақта ахалазияны кардиоспазмнан ажыратуға көп мүмкіндік береді. Өңеш ахалазиясын өңештің туа біткен стенозынан, пептикалық және күйіктен кейінгі стенозынан, өңеш дивертикулынан, өңеш және асқазанның қатерсіз және қатерлі ісіктерінен ажырату қажет.

2.Өңеш девиртикулының клиникасы және диагностикасы. Өңеш дивертикулы клиникалық көрінісі: Жұтқыншақ -өңештік дивертикулдар ұзақ уақыт бойы еш көрініс бермей келуі мүмкін. Көлемі үлкейген сайын, оның қуысына тағам түсіп, ол өңештің өзін қысып, дисфагияны (тағам өтудың қиындауы) шақырады. Сонымен қатар, ауыздан жағымсыз иіс шығу да байқалады. Мойын аумағында кездесетін үлкен көлемді дивертикулдарда эластикалық томпаю байқалады. Оған басып қысым түсіретін болсақ, қыжылдау байқалады. Сирек жағдайда ентігу, жүрек соғысының жылдамдауы, мойын веналарының кеңеюі, дауыстың өзгеруі, Хорнер синдромы көрініс береді. Бифуркационнды жәнеэпифренальді дивертикулдардың кіші көлемдері негізінен еш симптомсыз өтеді, оларды рентген түсірілімінен анықтайды. Көлемі үлкейгенде төс сүйегі артында және белде ауырсыну, гиперсаливация (сілекейдің көп бөлінуі), кекіру пайда болады. Дивертикулдың асқынуына дивертикулитті жатқызады. Ол өз кезегінде дивертикулдың перфорациясына (тесілу) алып келіп, көкірек қуысында ішіндегі ішіген тағамның төгілуіне себеп болады. Мұның әсерінен медиастинит (көкірек аралық қабынуы) туындайды. Сонымен қатар өңештік- респираторлы жыланкөздер пайда болады. Дивертикулит себебінен қан ағу туындайды. Сирек жағдайда дивертикул перфорациясы жоғары қуысты венаға, өкпелік артерияға, аортаға шығып, өмірге қауіп тудыратын қан ағуға алып келеді. Дивертикулды анықтауда және диагностикасында жетекші орынды өңешті рентгенконтрасты зерттеу болып табылады. Оны арқасында дивертикул орналасуын, формасын, өлшемін анықтауға болады. Эзофагоскопиялық зерттеу де дивертикулды анықтап, оның әртүрлі асқынуларын анықтауға септігін тигізеді.

3.Өңеш жарақаттарының клиникасы және диагностикасы. Өңештің мойын бөлімінің жабық жарақаттары зақымдалу аймағындағы ауырсынумен, жарақаттан сілекейдің, қанның бөлінуіменжүреді. žӨңештің кеуде бөлімінің жабық жарақаттары үшін семсер тәрізді өсінді аймағындағы сол жақ иыққа берілетін ауырсыну тән. Науқастар сілекей ағуына, жұтынған кездегі ауырсынуға шағымданады. Өңеш қабырғасының толық жыртылуы кезінде қанды құсық,медиастиналді және тері астылық эмфизема болады. žӨңештің мойын бөлімінің ашық жарақаттары жұтынған кездегі ауырсыну, мойындағы тері астылық эмфиземамен қатарлас жүреді.Егер хирургиялық көмек ерте кезінде көрсетілмесе, онда 12-20 сағ. кейін периэзофагит, мойынның іріңді флегмонасы, медиастинит дамиды. žӨңештің кеуде бөлімінің жарақаттары кезінде кеуде қуысының тесіп өткен жарақаттарының симптомдары басым орын алады гемо- және пневмоторакспен. Бұндай ауыр фонда науқастар төс артындағы қатты ауырсынуға, сілекейдің тым көп бөлінуіне, өңеште бөгде зат тұрғандай сезімдерге шағымданады. žҚұрсақ қуысының тесіп өткен жарақаттары жиі перитонитпен асқынады. Дене температурасы гектикалық сипатта, ентігу және тахикардия күшейеді, лейкоцитоз және ЭТЖ жоғарылайды.,Қабынуға деген жүйелі реакция синдромы дамиды, ол өз алдына сепсис және полиорганды жетіспеушілікке әкеп соғады.Дер уақытында көмек көрсетілмесе науқастар жақын күндерде қайтыс болып кетеді. Өңеш жарақаты диагностикасы žСонымен өңеш жарақатының диагностикасы анамнез және науқасты объективті зерттеу нәтижесінде жүргізіледі.ž Кеуде қуысының рентгенологиялық зерттеу өңеш жарақатын анықтау қиын, өйткені кеуде және іш қуысының тесіп өткен жарақаттары кезінде көкірек аралықтың эмфиземасы, оның көлеңкесінің кеңеюі, гемопневмоторакс өңеш жарақатының патогномды белгісі болып табылмайды.Бұндай кезде науқасты ішімен, оң және сол жақ бүйіріне жатқызып өңешті суда еритін контрастты затпен зерттеу көмегі зор. Контрастты заттың өңеш шекарасынан ағып кетуі оның қабырғасының бүтіндігі бұзылғанын дәлеледейді.

4.Асқазан ойық жара ауруы клиникасы және диагностикасы.

Жара ауруының сиптомы жиі қасық асты аймағында орталық сызықтан сол жақта пайда болатын асқазанның денесінің жарасы немесе орталық сызықтан оң жағында қылта каналы аймағының жарасы пайда болатын ауырсын болып табылады. Жиі ауырсыну кеуде клеткасының сол жағына төстің семсер тірізді өсіндісі аймағына, омытқа жотасының бел не кеуде аймағына беріледі. Ауырсыну тамақ ішумен байланысты. Асқазан денесінің жарасында ауырсыну тамақ ішкеннен 30 – 60 мин. кейін пайда болады, ерте ауырсыну. Қылта каналы және 12 елі ішек луковицасының жараларында: 2-3 сағ.кейін кіші аурсыну, сондай – ақ аш қарынға – “аш қарынға ауырсыну” болады. Пайда болу механизмі бойынша “аш қарынға ауырсынуға” түнгі ауырсыну жақын, ол жиі кешкі 11ден таңғы сағат 3 дейінгі кезеңде пайда болады. Жара ауруна тән сиптом аурсынудың шынында пайда болатын және жеңілдік әкелетін асқазанның қышқыл құрамымен құсу болып табылады. Кейде науқастар осыған байланысты құсу рефлексін өздері шақырады. Кейде басқа да дисперсиялық бұзылыстар: қыжыл, жүрек айну, кекіру, іш қатпасы да байқалады. Диагнозды анамнез, тексеру нәтижесінде, клиникасына, дифференциалды диагностика, зертханалық және инструментальды зерттеу нәтижесіне негізделіп қойылады. Жара ауруы кезінде асқазан рентгенограммасы вертикалды жағдайда түсірілген: асқазанның кіші иілімінде 2 профилді нишалар көріледі. Жара ауруы кезінде 12 елі ішек луковицасының прицелді рентгенограммасы: бағыттар мен 2 нишалар көретілген олар луковицаның қарама – қарсы қабаттарында орналасқан, сүйіскен жаралар немесе айналы жаралар. Кіші иілімінің жарасы кезінде асқазан рентгенограммасы, тура проекция. Бағытпен асқазанның үлкен иілімінің контурының тарылуы көрсетілген. Ол локальды тарылуға байланысты.

5. 12 елі ішек жара ауруының клиникасы мен диагностикасы

12 елі ішек жара ауруы – созылмалы рецидивті ауру, негізгі белгісі 12 елі ішек қабатында жараның түзілуі болып табылады. 12 елі ішек жарасы, асқазан жарасына қарағанда 4 есе жиі кездеседі. Жаралардың дуоденалды орналасуының басым болуы жас адамдарда, әсіресе ер адамдарға тән. 12 елі ішек жара ауруының сиптомы: жиі эпигастрий аймағында, орталық сызықтан оң жағында пайда болатын ауырсыну болып табылады. Жиі ауырсыну кеуде клеткасының сол жағына төстің семсер тірізді өсіндісі аймағына, омытқа жотасының бел не кеуде аймағына беріледі. Ауырсыну тамақ ішумен байланысты. Ауырсыну 12 елі ішектің жараларында тамақ ішкеннен кейін 2-3 сағ. кейін, сондай-ақ аш қарынға ауырсыну болады. Пайда болу механизмі бойынша “аш қарынға ауырсынуға” түнгі ауырсыну жақын, ол жиі кешкі 11ден таңғы сағат 3 дейінгі кезеңде пайда болады. Жара ауруына тән сиптом ауырсынудың шыңында пайда болатын және жеңілдік әкелетін, асқазанның қышқыл құрамымен құсу болып табылады. Кейде науқастар осыған байланысты құсу рефлексін өздері шақырады. Кейде басқа да дисперсиялық бұзылыстар: қыжыл, жүрек айну, кекіру, іш қатпасы да байқалады.

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. анамнез

2. Қанның жалпы анализі.

3. Жасырын қанға нəжіс анализі.

4. Зəрдің жалпы анализі.

5. Мақсатты биопсиямен ЭФГДС (көрсетімдер бойынша).

6. Биоптатты гистологиялық зерттеу.

7. рентгенография

Он екі елі ішек рентгеноскопиясы: Бағыттар мен 2 нишалар көрінеді, олар луковицаның қарама – қарсы қабаттарында орналасқан сүйіскен жаралар немесе айналы жаралар.

Фиброгастроскопия: белгілі бір орындағы жара ойығы, жараның түбінде некрозды масса болады, ол фибринмен жабылған. Жараның шет жағындағы кілегей қабық қатпарлары қалыңдаған және бұл қатпарлар жара ойығына қарай жинақталған. Тыртықтану процесі кезінде жара ойығының орнында регенерациялы эпителий мен капиллярлар гиперплазиясы (қызыл тыртық) көрінеді, кейін кілегей қабық «көше тасына» ұқсап өзгереді, капиллярлар босап қалады, олардың саны азаяды, мұның өзі тыртықтың түсін өзгертеді.

Қанның жалпы анализі: эритроциттер мен гемоглобин санының болмашы өсуіне бейімділік болады және ЭТЖ баяулайды.

Нәжісті жасырын қан табуға тексеру (Грегерсен – Вебер реакциясы). Нағыз оң мәнді реакция болатын жағдайлар: жасырын дамитын он екі елі ішек жарасы, жара ауруының қайталауы.

6.Асқазан ойық жара ауруы асқынуларының клиникасы мен диагностикасы және 7. 12 елі ішек жара ауруы асқынуларының клиникасы мен диагностикасы (2-еуі бір)

Асқынуылары: қан кету, перфорация, пенетрация, малигнизация, пилоростеноз, перигастрит т.б.

1.перфорация – ойық жараның тесілуі. Бұндай жағдайда асқазандағы зат қалдықтары іш қуысына шығады да, одан соң туатын клиникалық өзгерістер осы құбылысқа тікелей байланысты болып келеді. Клиникасы 3 фазада өтеді: 1-фаза – шок фазасы (алғашқы 3-6 сағат); 2-фаза – жалған ремиссия кезеңі; 3-фаза – жайылған перитонит сатысы. 1-фазада науқас эпигастрий аймағында кенеттен пайда болатын, аса күшті, пышақ сұққандай ауырсыну болады. Ауырсыну күштілігінен адам шокка түсуі мүмкін. Жүріп келе жатқан адам кенеттен жүрісін тоқтатып, отыруға не жатуға тырысады. Бет-әлпеті бозарып, маңдайынан суық тер ағады. Біраз мерзімнен соң ауырсыну оң жақ мықын аймағына, біраздан соң іштің барлық аймағына тарай бастайды. 2-фазада ауырсыну төмендеп, тіпті біржола жоғалуы мүмкін. Сондықтан бұл сатыны ғалымдар «жалған жақсы болу сатысы» деп атаған. бұл кезде іштегі патологиялық процесс кері дамымайды, керісінше өрши түседі, келе келе 3-фаза перитонитке ұласады. Ал науқастың өзін жеңіл сезінуін ғалымдар ішастар нерв жүйесінің адаптациялық (бейіиделу) қасиетімен байланысты құбылыс деп санайды. 3-фазада ауру адамның жалпы жағдайы төмендеп, нашарлайды. Пацинеттің бет-әлпеті өзгереді. Көздері ішке қарай тартылып, жақ сүйектері шығыңқырағаны, ернінің кебергені байқалады. (гиппократ беті) тілі өңезделіп, қатты құрғайды. Жиі қайталайтын ықылық мазалайды. Іш парезі пайда болады. Диагностикасы: пальпация тәсілімен ішті зерттегенде іштің алдыңғы қабатын құрайтын бұлшықеттердің қатайып, жиырылғаны байқалады (Щеткин-Блюмберг белгісі). Негізгі диагнозды рентгенография, ФГДС арқылы қоямыз.

2. малигнизация – қатерлі ісікке ауысуы. Клиникасы: ауру сезімі бұрынғыдан өзгеше тұрақты мазалайды, тағамға тәбеті төмендейді,жүрек айну, әлсін-әлсін құсу құбылысы болады. Науқаста депрессия байқалады, арықтап, жүдейді. Бұл белгілер қатерлі ісіктің бастапқы «кіші белгілері». ФГДС арқылы жарадан биопсия алып, ісікті дәлелдейміз.

3. пенетрация - көрші ағзаға жабысып тесілуі. Пенетрацияланған ойық жараларда ауру сезімнің жыл мезгілдерімен немесе тағам қолданумен байланысты болмайды. Ауру сезімі тұрақты болады және ойық жара жанасқан ағза ауруларының белгілері қосылуы мүмкін. Ойық жара пенетрацияланғанда тағайындалған консервативті емнің әсері ойдағыдай болмайды. Жоғарыда айтылып кеткен ағза аралық жыланкөздер пайда болса пациенттерді ащы кекірік, жүрек қыжылы мазалайды, ал құсық өт сұйығы немесе тоқ ішек ішіндегі заттармен аралас шығады. Пенетрация асқынуын анықтап, дәлелдеу үшін ауру адамның шағымын мұқият тыңдап, аспаптық зерттеулердің, атап айтқанда ФГДС және рентгенологиялық зерттеулердің нәтижелеріне жүгінеді. Олар ағзада созылмалы, түбі терең ойық жараны анықтайды.

4. қан кету - көп жағдайларда кенеттен пайда болады. Клиникасы науқастың жасына, жынысына, қосымша сырқаттың түріне, иммунологиялық статусына, қан жоғалту мөлшеріне тәуелді. Науқаста қан кету белгілері пайда болар алдында эпигастрий аймағында ауру сезімі пайда болады. Бұл сезім қан кету басталған соң біршама басылады немесе толық жоғалады (Бергман симптомы). Осымен бірге кенеттен әлсіреу, бас айналу, көздің қарауытуы, бас пен құлақта туатын шу, жүрек соғу, маңдайдан суық тердің шығуы сияқты белгілер орын алады. Құсық қан аралас болады, кофе тұнбасына ұқсас. Нәжісі қара май тәрізді (мелена), грегерсон симптомы оң. Науқаста тахикардия және артериялық қан қысымы төмендеген. Диагнозды ФГДС арқылы нақты қоямыз.

8. Өт-тас ауруының клиникасы мен диагностикасы

Өт-тас ауруы – өт қуығанда тастардың пайда болу ауруы. Тастардың құрамына қарай холестериндік, пигменттік, известтік тастар. Өт тас ауруы бар біраз адамдарда симптомдар байқалмауы да мүмкін. Симптомдары болмайтын өт қабының тастары симптомсыз деп аталады. Симптомсыз тастар өт қабының, бауырдың немесе ұйқыбезінің қызметін бұзылысқа ұшыратпайды. Көптеген науқастарда ауру сезімі оң жақ қабырға астында орналасып, оң жақ иық-қол, жауырынға беріледі. Сонымен қатар қыжыл, құсу, кекіру сияқты диспепсиялық көріністер болады. Өтті шығаратын түтіктердің таспен бітелуінде өт қабында қысым артады, бұл өт қабының түйілуінің ұстамасын туындатады. Ауырсыну, әдетте, бір сағаттан бірнеше сағатқа дейін созылады. Өт қабының түйілуі ауыр тағамды қабылдауға байланысты және әдетте, кешке немесе түнде болады. Өт тасы орналасуын өзгертіп, өт түтігін бітемейтін болғанда өт қабының түйілуі басылады. Егер өт түтігі бірнеше сағат бойы бітелген болса, асқынулар пайда болуы мүмкін. Асқынуларға жататындар: өт қабының қабынуы және зақымдануы немесе өт қабының, өт түтіктерінің немесе бауырдың инфекциялары.

Диагностикасы: Объективті зерттеу кезінде Кэр, Морфи, Ортнер симптомдары оң мәнді:

Мерфи симптомы – оң жақ қабырға астын басыңқырап, ауру адамға терең тыныс алуын өтінгенде пайда болатын ауру сезімі.

Образцов симптомы - өт қуығы проекцияланатын аймақты терең пальпациялаудағы ауру сезімі.

Мюсси-Георгиевский – оң жақ бұғана төс сүйегіне бекінген аймақтағы бұлшақет аяқшалары (m.sternocleidomasteideus) арасын саусақпен басқан кезде оң жақ қабырға астында туатын ауру сезімі

ЖҚА лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы мүмкін.

УДЗ ауырсынуды басатын шара қажет емес. Ультрадыбыс – өт қабындағы тастарды анықтаудың аса дәл әдісі.

Компьютерліктомография (КТ)

Холецистография. Тексеру, сондай-ақ, иминоди-сірке сулық қышқылды сцинтиграфия, HIDA сканерлеу немесе гепатобилиарлық сканерлеу деп аталады. Тексеру барысында өт жүйесінің суретін алу үшін зиянсыз радиоактивтік материал қолданылады. Холецистографияны өткізуде науқас арнайы үстелге жатқызылады, дәрігер көктамырға зиянсыз радиоактивтік заттектің азғантай көлемін енгізеді. Холецистография өт қабының жиырылуының бұзылыстарын немесе өт түтіктерінің бітелуін анықтау үшін қолданылады.

9.Жедел холециститтің клиникасы мен диагностикасы.

Клиникасы: Аурудың бастапқы кезінде оң жақ қабырғаның асты ұстама түрінде қатты ауырады. Ауырсыну жоғары қарай, яғни оң жақ иыққа, жауырын тұсына беріліп, науқас лоқсып, қайталап запыран құсады. Ауру басталуы келесі синдромдармен беріледі:

 Ауырсыну

 Диспепсиялық

 Қабынулық

 Асқазан ішек жолдарының функциясы бұзылуы

 Липидті алмасудың бұзылуы (клинико-лабароторлы көрсеткіштер)

 Холецистостатикалық(Жалпы өт жолының бітелуі)

 Үрдіске басқа ағзалар мен жүйелер қосылуы.

Белгілері:

 Ортнера-Греков белгісі – оң жақ қабырға тұсын алақан қырымен жайлап соқса ауырсыну күшейе түседі.

 Мерфи белгісі— оң жақ қабырға тұсынан ішті саусақпен қаттырақ басып көргенде науқастың терең дем ала алмайтыны белгілі болады.

 Курвуазье белгісі – пальпация жасағанда өт қабының үлкейіп ауырсынып тұруы.

 Мюсси-Георгиевский белгісі — оң жақ бұғана сүйектің үстін қолмен басқанда өт қабы аймағы ауырсынады.

 Образцов белгісі – іштің өт қабы орналасқан тұсын саусақпен басса, ауырғаны байқалады.

 

 Ауырсыну синдромы

Aуыруы эпигастрий аймағында басталып,кейін оң жақ қабырға астына ауысады.Кейбір науқастарда іштің ауыруы өт қабы және өт жолдарының тұсында басталып,жоғары немесе іштің оң жақ жартысына тарайды.Кесіп немесе жарып,өте қатты шыдатпайтын ауырсыну болады.

Сипаты: тұйық.

Пайда болуы: үнемі немесе анда санда.

Ауырсыну ұзақтығы:бірнеше минуттан бірнеше күнге дейін созылуы мүмкін.

Ауырсыну оң жақ қабырға астының бұлшықеттерінің ширығумен бірге жүруі мүмкін.

Пайда болуы:[өңдеу]

Қобалжу, диета бұзылуы, тоңазумен, майлы тағам ішу, көп тамақтану. Өттас ауруында, селкілдететін жолда көлікпен жүру,секіру,ауыр зат көтеру кезінде пайда болуы мүмкін.

 Иррадиациясы

Ауыру сезімі иррадиациясы оң жақ иыққа,иық үстіне(Березнегевский-Элекер симптомы),жауырын астына,арқаның оң жақ жартысына,мойынға, желкеге,төс сүйегінің ішкі бетіне,жүректің орналасқан аймағына тарайды. Мұндай иррадиация болу себебі өт қабы мен өт жолдарының нервтері диафрагма нервісімен және мойын өрімінің нервісімен байланысты болуда.

Төс – бұғана – шықшыт бұлшықеттерін саусақпен басқан кезде ауырсыну болады(Мюсси симптомы) немесе өт қабының тұсы ауырады (Георгиевский симптомы).

С.П.Боткиннің айтуы бойынша холециститтің «стенокардиялық» түрінде иррадиация жүрек аймағына,төстің артқы жағына берілуі мүмкін.

 Диспепсиялық көріністер

 Жүрек айну;

 ауамен кекіру;

 ауызда ашты дәм сезу;

 құсу, тәбет төмендеуі,

 кей тағамдарды көтере алмау(майлы, қуырылған, уксусы бар). Құсу жеңілдік әкелмейді.

Диагносткикасы:

• Анамнез

• Биохимиялық зерттеулер: билирубин – 20,5 ммоль/л, холестерин 3-5,2 ммоль/л

• Лейкоцитоз- формуласының солға ығысуы

• УДЗ -90%

• Холецистография

• ЭРХПГ.

• ЭКГ, ЭХО КГ

Диагностикалық критерийлер

Жалпы симптомдар – эпигастрий жəне оң жақ қабырға астындағы оң иық пен жауырын аралығына берілетін жіті (тұрақты) үдемелі күшейіп, 30 минуттан бірнеше сағатқа дейін созылатын ауырсыну; лоқсу, құсу, кекіру, метеоризм, майлы тағамнан бас тартау, тері мен склераның сарғыштығы, субфебрильді дене температурасы.

Шағымдары мен анамнез

Анамнезі мен қарап-тексеру кезінде келесі жағдайларға көңіл бөлу:

Шағымдары: кенеттен дамыған шаншутəрізді немесе оң жақ құрсақүсті аймағындағы ұзақ уақыт ауырып, ауру сезімі біртіндеп күшейген ауырсыну. Ауырсынулар оң жақ қабырғалық доғаның астында, іштің доғарғы оң жақтық квадрантында орналасады. Ауру сезімі белбеу тəрізді болуы мүмкін, арқаға беріледі, патологиялық үрдіс дамыған сайын ауру сезімі шыдатпайтын, тұрақты сипатқа иеленеді; лоқсу жəне бір реттік құсу; дене қызуының 38-39 градусқа дейін көтерілуі.

Анамнез: бауырлық шаншулар, ауырсынулар диетаны бұзғанда – майлы шошқа етін, майонез, қуырылған тағамдар, суық сусындар жегенде, кейде ауырсыну синдромы қобалжып, жүйкелік стресстер болғанда дамиды. Аталған себептердің əр қайсысы өтқуықтың қатты жиырылуы алып келіп, өтқуықтың мойнында, өзекте тастың қысылуына, нəтижесінде олардың тығындалуына алып келуі мүмкін.

Физикалық зерттеу

Симптомдар: қарағанда терілік жабындылардың аздап сарғайғанын анықтауға болады. Ол ұстамадан кейін 2 күнге созылуы мүмкін. Сарғыштықтың сипаты обтурациялық болады, ол көбінесе Ligamentum hepatoduodenale жəне бауыр қақпасында ұзақ уақыт бойы қабынулық инфильтраттың болуына байланысты дамиды. Кейбір жағдайларда екіншілік холангит немесе холедохолитиаз сарғыштықтың себебі болуы мүмкін.

Ішті қарап тексергенде науқас тыныс алғанда іштің оң жағын аяйды,беткей пальпация кезінде ішастардың қозу симптомдары оң болады (көбінесе флегмоноздық немесе гангреноздық жіті холецистит кезінде).

Ішті пальпациялағанда келесі симптомдар анықталады:

Мерфи симптомы - оң жақ қабырғаасты аймағына басқанда тынысты еріксіз тоқтату.

Кер симптомы - оң жақ қабырғаасты аймағындағы ауырсынудың ішке дем алғанда күрт күшеюі.

Ортнер симптомы - қолбасының ішкі жиегімен оң қабырғалық доғаға жай соққылағанда ауырсыну.

Мюсси нүктесіне (төс-емізіктəрізді бұлшықет аяқшаларының теріге проекцияларының арасында орналасқан) басқанда ауырсыну.

Щеткин-Блюмберг жергілікті симптомы.

Лабораторлық зерттеулер

Лабораторлық зерттеу мəліметтері: лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы ауру басталғаннан 2 тəуліктен кейін, өтқуық эмпиемасы кезінде нейтрофилдік лейкоцитоз. Жіті холециститпен науқастарда сарысуда сілтілік фосфотаза мөлшерінің жоғарылауы 23% жағдайда, билирубин - 45%, АСТ - 40%, АЛТ - 13%. Несепте сарғыштық кезінде уробилиноген, ал сарғыштық кезінде - билирубин анықталады.

Иснструменталдық зерттеулер

Иснструменталдық зерттеулер мəлімттері:

Рентгенографияның тиімділігі аз. Шолу рентгендік суретте кейде контрасттық тастар анықталады. Холецистография теріс нəтиже береді, себебі холецистит өтқуық түтігінің тығындалуымен жүреді.

Өтқуықты УДЗ тастың барын, ағзаның көлемін, оның қабырғасының қалыңдығын, өтқуық жанындағы инфильтратты, өтқуық ішіндегі өттің концистенциясын анықтауға мүмкіндік береді.

Кеуделік тор рентгенографиясы мен ЭКГ дифференциалды диагностика өткізу үшін жүргізіледі.

Биохимиялық зерттеулер:

Билирубин бауырдың пигменттік қызметін және өт ағымының бұзылуын анықтайтын ең маңызды көрсеткіш. Билирубиннің 2 фракциясы болады: -гемобилирубин (қандағы белокпен байланысқан) және — холебилирубин (белокпен байланыспаған). Сау адамдағы жалпы билирубиннің 54%-ті-гемобилирубин, 25%-ті- холебилирубин болады.

Трансаминазалар тесті:

1.Глютаминаланин трансфераза (ГАЛТ)

2.Глютаминаспарагин трансфераза (ГАСТ) Клеткалар пердесінің (мембрана) сүзіліп өтуі себепті трансаминазалар қалыпты жағдайда қанның құрамында болады. Клетка пердесінің өткізгіштік қасиетінің жоғарылауынан қандағы бұл ферменттердің мөлшері де көбейеді.

Фистулохолангиография: Өт жолдарында қалдырылған түтікше (дренаж) арқылы немесе өттің теріні тесіп сыртқа шыққан жолы (фистула) арқылы контраст жіберіліп жасалатын рентгендік зерттеу- фистулохолангиография деп аталады. Бұл әдіс өт жолдарының рентгендік суретін анықтап, ондағы өзгерістерді ажыратуға толық жағдай жасайды.

Ретроградтық холангиопанкреатография (РХПГ) Бұл әдіс фибродуеденоскопия арқылы іске асырылады. Премедикация- 30мин. Бұрын бұлшық етке 2мл 0,1% атропин және 5мл 10% кальций глюконатының ерітіндісі жіберіледі.Кейін фибродуеденоскопия енгізіліп, ұлтабардың үлкен бүршігіндегі өзекке түтік кіргізіледі де сол арқылы контраст жіберіледі. Бұл әдіспен өт жолдарының рентген суретін, олардың диаметрін, бөгелуін және ұйқы безінің өзегіндегі бұзылыстарын анықтауға болады.

10.Созылмалы холециститтің клиникасы мен диагностикасы.Клиникасы:

Созылмалы холецистит, әдетте, жіті (кенеттен) холециститтің ұдайы ұстамаларының салдарынан пайда болады. Бұл ұстамалардың көпшілігі өт қабындағы тастарға байланысты.

Бұл ұстамалар өт қабы қабырғасының қалыңдауын туындатады. Өт қабы жиырыла бастайды. Уақыт өте келе өт қабының өтті шоғырландыру, сақтау және бөлу қабілеті төмендейді.Ауру ерлерге қарағанда әйелдерде жиі кездеседі, әсіресе, 40 жастан асқандарда.

Созылмалы холециститтің ауырлық дəрежелеріне байланысты клиникалық көріністер көрсетеді:

 Жеңіл – асқынулар жылына 1-2 рет, клиникалық көріністер аздап айқын, аздап өттік шаншу ұстамалары мүмкін. Асқынудан тыс – айқын емес диспепсия, оң қабырға астындағы аздаған ауыру сезім. Жұмысқа қабілеттілік сақталған.

 Орташа ауырлық – асқынулар жылына 3-4 рет, кейде өттік шаншу ұстамаларымен, клиникалық көріністер айқын. Асқынудан тыс кезде диспепсия, оң қабырға астындағы айтарлықтай ауыру сезім мен өт шығарушы жолдардағы функционалдық бұзылыстар сақталады.Асқынулар мүмкін: холангит, реактивті панкреатит, өзіндік ерекшеліксіз реактивті гепатит, дуоденит, ішек дискинезиясы. Жұмысқа қабілеттілік сақталған немесе төмендеген.

 Ауыр – асқынулар жылына 5 рет жəне жиі, ай сайын өттік шаншу ұстамалары болуы мүмкін.

Клиникалық белгілер бірден айқын. Асқынудан тыс кезде перихолециститпен, өт жолдарының моторикасы мен өт қабы концентрациялық функциялары бұзылыстарымен байланысты айтарлықтай көріністер сақталады. Орта дəреже үшін мінезді, сонымен қатар өт жолдарының қабынулық стриктуралары, екіншілік бауыр билиарлы циррозы, обструктивті панкреатит жəне басқа асқынулардың болуы заңды. Жұмысқа қабілеттілік төмендеген немесе жоғалған.

Диагностикасы:

Шағымдар мен анамнез: абдоминалды ауыру сезімдік синдром (диеталық жүктемемен байланысты оң жақ қабырға асты, оң бұғанаға, иық буынына, жауырынға берілумен, диспепсиялық синдром (лоқсу, құсу, ащы кекіру), субфебрильді дене қызуы (сирек).

Физикалық тексеру: кейбір науқастарда нұрлы қабат жəне терінің сарғаюы байқалады. Науқастардың басым көпшілігінде артық дене салмағы анықталады.

Пальпация кезінде өт қабының орналасу айналасында ауырсыну байқалады – іштің оң түзу бұлшықетінің сыртқы шеті оң қабырғалық доғамен қиылысады (Кер симптомы), терең тыныс алу жəне құрсақтың ішке тартылуында өт қабының зонасында ауырсынулар (Мерфи симптомы).

Инструменталдық зерттеулер: УДЗ, КТ (конкременттердің болуы, өт қабы көлемдерінің үлкеюі немесе кішіреюі, қабырғаларының қалыңдауы), рентгенологиялық (пероралды немесе көктамырішілік холецистографияны орындайды).

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. Қанның жалпы анализі (6 параметр).

2. Глюкозаны анықтау.

3. Сілтілік фосфатазаны анықтау.

4. Билирубин мен фракцияларды анықтау.

5. Холестеринді анықтау.

6. Құрсақ қуысы ағзаларын УДЗ.

7. Эзофагогастродуоденоскопия.

8. Зəрдің жалпы анализі.

9. Капрологияға нəжісті зерттеу.

10. АЛТ анықтау.

11. АСТ анықтау.

12. С-реактивті ақуызды анықтау.

13. Жалпы ақуызды анықтау.

Қосымша диагностикалық шаралар тізімі:

1. Қан диастазасын анықтау.

2. Қандағы ақуыз фракцияларын анықтау.

3. Дуоденалдық заттарды зерттеу (зондтаусыз).

4. Биологиялық сұйықтықтарды колонияларды алып себу.

5. Көктамырішілік холангиохолецистография (көрсетімдер бойынша).

6. Пероралдық холецистография (көрсетім бойынша).

7. Мақсатты пункциондық бауыр биопсиясы (көрсетімдер бойынша).

8. Эндоскоптық ретроградтық панкреатохолангиография (көрсетімдер бойынша).

9. Бауырдың, өт қабының компьютерлік томографиясы (көрсетімдер бойынша).

11.Жіті панкреатиттің клиникасы мен диагностикасы.

Панкреатиттің басты және негізгі симптомы – сол жақ қабырғаның астында немесе іштің ортасындағы жіті ауырсыну. Іштің жоғарғы бөлігінің арқа жаққа беріле отырып, үдемелі ауыруы, жүректің айнуы, құсу, тәбеттің жоғалуы, іштің кебуі. Құсу адамға еш жеңілдік әкелмейді, одан кейін ауырсыну тоқтамайды. Жалпы әлсіздік, жүректің қағуы, дененің ысуы мүмкін.

Ауырсыну:

• Майлы тамақты немесе сусындарды тұтынғаннан кейін бірнеше минуттен кейін күшейеді.

• ұдайы және бірнеше күн ішінде жалғасады.

• арқамен жатқанда күшейеді

• Арқаға немесе сол жауырыннан төмен тұсқа ауырыну береді.

Жіті панкреатитке шалдыққан адамдарда қызба, жүрек айнуы, құсу және тершеңдік байқалуы мүмкін.

Бұл ауруда пайда болатын қосымша симптомдар:

• жер түсті нәжіс

• желденудің артуы

• кекіру

• ас қорытудың бұзылысы

• тері мен көздің ағының аздап сарғаюы (сары ауру)

• терінің бөріткені немесе ойықжара

• іштің кебуі

Диагностика

Тексергенде дәрігер анықтайды:

• іш қуысындағы ауырсыну сезімі немесе ісіну

• қызба

• төмен қысым

• жүректің жиі соғуы

• жиі тыныс алу

Зертхана талдаулары ұйқыбезі бөлетін ферменттердің деңгейінің келесі өзгерістерін көрсетеді:

• қандағы амилаза деңгейінің артуы

• қан сарысуындағы липаза деңгейінің артуы

• несептегі амилаза деңгейінің артуы

Қосымша зертханалық талдаулар панкреатиттің асқынуларын анықтауға көмектеседі:

• қанның жалпы талдауы (ОАК)

• қанның толық ферменттік панелі

Ұйқыбезінің қабынуын көрсететін басқа тексеру әдістері:

• іш қуысының компьютерлік томографиясы

• іш қуысының МРТ

• іш қуысының ультрадыбыстық зерттеуі.

Шағымдар мен анамнез: көп рет құсу, бел аймағы айнала ауыруы.

Физикалық тексеру

Қандағы амилазаның жоғарылауы, ұйқы безінің көлемінің үлкеюі жəне шарбылық қаптағы сұйықтықтың көбеюі. Жіті панкреатит диагнозын қоюмен қатар аурудың ауырлық дəрежесін де анықтау керек. Ауыр панкреатитті ертерек анықтау өте маңызды, себебі емнің нəтижесі негізінен емнің басталу уақытына тəуелді.

Ауыр ЖП-ке тəн белгілер мынадай: перитонеалдық синдром, тұрақсыз гемодинамика, олигурия, гемоглобин 150г/л-ден жоғары, лейкоцитоз 14х109 /л-ден жоғары, глюкоза 10 ммоль/л-ден жоғары, мочевина 12 ммоль/л-ден жоғары.

Осылардың ішінен ең болмаса екі белгінің болса ауыр ЖП диагнозын қоюға болады, науқасты бірден реанимация жəне интенсивті ем бөлімшесіне жібереді. Басқа науқастарды (ауыр емес панкреатит) хирургиялық бөлімшелерге госпитализация жасайды.

Лабораторлық зерттеулер:

1. ҚЖА: ЭТЖ жоғарылауы, солға жылжыған лейкоцитоз.

2. ЗЖА: билирубин, α-амилазаның жоғарылауы.

3. ҚБА: α-амилаза құрамының, липаза, трипсин, γ-глобулиндер, сиал қышқылдары, серомукоидтардың көбеюі.

Инструменталдық зерттеулер: ұйқыбездің ұлғаюы жəне сальниктік сөмкеде сұйықтықтың көбеюі.

Мамандар консультациясы үшін көрсетімдер: эндокринолог, гастроэнтеролог консультациясы.

Дифференциалды диагноз: құрсақ қуысы ағзаларының тура проекциядағы ретгенографиясы дифференциалды диагностика жүргізуге көмектеседі (ойықжара ауруындағы перфорация, ішек түйілуі).

Негізгі диагностикалық шаралар тізімі:

1. Жалпы қан анализі (6 параметрі).

2. Жалпы несеп анализі.

3. Глюкозаны анықтау.

4. Қалдық азотты анықтау.

5. Креатининді анықтау.

6. Жалпы белокты анықтау.

7. Билирубинді анықтау.

8. Калий/натрийді анықтау.

9. Диастазаны анықтау.

10. Іш қуысы ағзаларына рентгеноскопия (ирригоскопия).

11. Қан тобын жəне резус факторды анықтау.

12. ЭКГ.

13. Тінді гистологиялық зерттеу.

14. Микрореакция.

15. Қанды ВИЧ-ке тексеру.

16. Анти-НВS.

17. Іш қуысы ағзаларын УДЗ.

18. Компьютерлік томография.

19. Эзофагогастродуоденоскопия.

20. HbsAg, Anti-HCV.

12.Созылмалы панкреатиттің клиникасы мен диагностикасы.

Клиникалық көрінісі. Холангиогенді панкреатит көбіне әйелдерде, алкогольдік панкреатит еркектерде кездеседі. Созылмалы панкреатит көрінісінің синдромдары: қабыну-деструкциялық, диспепсиялық, бездің экзокриндік және эндокриндік функцияларының шамасыздығы.

Қабыну-деструкциялык синдром — без ұлпасының химиялық некрозынан, ісінуінен және кабынуынан дамиды.

Бұл синдромның басты белгілері:

• іштің ауыруы;

• панкреатикалық гиперферментемия және ферментурия (ферменттердің ауытку феномені);

• интоксикация (қызудың кетерілуі, әлсіздік, артралгиялар, тәбеттің нашарлауы);

• холедохтың ісінген бездің басымен кысылуынан болатын өтпелі механикалық типті сарғаю;

• жедел фазалық қабыну реакцияларының жоғарылауы.

Панкреатиттің басты белгісі — іштің ауыруы. Оның себептері: ұлпасының ісінуінен без капсуласының керілуі (капсулалық ауырсыну); бездің ісінуінен, инфильтрациясы мен склерозынан нерв талшықтарының қысылуы немесе тітіркенуі; түтікішілік қысымның биіктеуі. Іштің ауыратын жерінен бездің зақымданған бөлігін шамалап анықтауға болады. Үйқыбездің құйрығы зақымданса ауырсыну сол қабырғалықта немесе кіндіктің сол жағында орналасады, денесі зақымданса, онда эпигастрийдің сол жартысы ауырады. Егерде үйқыбездің басы зақымданса, онда ауырсыну эпигастрийдің оң жартысында, Шоффар аймағында орналасады және оң жақ аймақтарға таралады. Ұйқыбездің тотальді қабынуында іштің жоғарғы аймақтары тұтас ауырады немесе өткір, белді буындырғандай ауыру пайда болады. Кейбірде тек арқа ғана ауырады. Әдетте, майлы, қуырған не өткір тағамды ішкеннен 40-60 минуттан кейін ауыру күшейеді. Тамақ ішпесе ауыру басылады. Науқастардың көбі, тәбеті тартса да, тамақ ішуден бас тартып, арықтайды.

Егер ауырудың себебі түтікішілік қысымның жоғарылауынан болса, ол үстамалы болады және спазмолитиктердің көмегімен басылады. Капсуланың керілуінен болатын капсулярлық ауырсыну үнемі мазалайды, дененің сәл сілкінісінен, мысалы жүргенде күшейеді. Науқастар шалқасынан жата алмайды, аяғын ішіне тартып бүйірінде немесе етпетінен жатуға мәжбүр болады. Спазмолитиктер әсер етпейді, тек анальгетиктер (наркотиктер) көмектеседі. Бірақ үш инъекциядан кейін наркотикке тәуедділік калыптасуы мүмкіндігі есте болуы тиіс.

Секрецияның күшеюі панкреатитті өршітеді, ал өршу процесі секрецияны тежейді, сондықтан 5-7 күннен кейін ауырсыну өз-өзінен басылуы мүмкін. Науқастардың 1%-да панкреатикалық неврит аталатын, тек наркотиктермен басылатын, іштің аса қатты ауыру болады. Негізінде, іштің мұндай ауыруы ұйқыбездің рагына тән белгі. Панкреатиттің өршу кезіңде диспепсиялық сиңдром пайда болады. Панкреатикалық диспепсияның белгілері: гиперсаливация, кекіру, тәбеттің төмендеуі, майлы тағамнан жиіркену, іштің кебуі.

Ұйқыбездің эндокриндік функциясының шамасыздыгы. Бұл Лангерганс арал-шаларының жойылуынан болады. Глюкагонның тапшылығынан гипогликемиялық синдром, инсулиннің тапшылығында — глюкозаға толеранттылық төмендейді, яғни қантты диабетке тән белгілер пайда болады.

Созылмалы панкреатиттің ауырлық дəрежесіне байланысты клиникалық көріністер көрсетеді:

Жеңіл дəреже, сыртқы жəне ішкі секреторлық жеткіліксіздік болмауымен мінезделеді. Клиникалық белгілер (ауыру, диспепсия) аздап айқан. Қан мен зəрдегі панкреаттық ферменттердің белсенділігі артуы мүмкін. Асқыну жылына 1-3 рет.

Орташа ауырлық дəреже, анық клиникалық лабораторлық бұзылулармен, басқа ас қорыту ағзаларының зақымдалуымен, ұйқы безінің сыртқы жəне ішкі секреторлық функциясымен мінезделеді. Азу мүмкін. Жылына 4-5- рет асқынулар.

Ауыр дəреже, анық клиникалық лабораторлық көріністермен, «панкреатикалық» жəне панкреатогендік іш ө