2013-12-28
670
Опис рукопису
А Ввиду отсутствия в Хронике Быховца начала, ниже приводится соответственное место из Хроники М. Стрыйковскозо, так как текст Стрыйковского в дальнейшем почти дословно совпадает c текстом Быхоеца. Все ссылки даны на первое издание Стрыйкоеского (см. «Kronika Polska, Litewska, Żmodzka y wzystkiey Rusi... Macieia Osostewicłusa Striykowskiego... w Krolewcu», 1582).
.Roku bożego 401, powstał iest Atila, ktory zwan iest Bicz Boży, ktory wyszedł od rzeki Juhri, a Jura i teraz iest w ziemi Iwaka cara, oyca iego zwali Mandazig. Wyszedł z trzema braty swoimi: Aczar, Rohas y Bieda, wyszedł morzem Oceanem y przyszedł w morze Ziemskie, ktore iest miedzy Francią y Hispanią. A gdy wszedł w to morze, w ten czas niesiono z Britaniey krolewnę imieniem Orsulę za syna krola angelskiego, przy ktorey krolewnie było iedennaście tysiąc panien. Atila same, krolewnę y tych wszystkich iedennaście tysiąc panien przy niey zabił, a ony dla imienia Christusowego stały sie mączennicami. To pierwsze uczynił okrucieństwo nad narodem chrześciańskim. Potym obszedł ziemię Francuską y Włoską i poszedł morzem do ziemie Charwackiey, tam wyszedł z morza y wziął przez moc ziemie, Karwacka. Podbił też ziemię Węgierską y zbudował zamek Budzyń y nazwał się krolem węgierskim, a bracia iego Athar i Rohas pomarli. A gdy budował Budzyń i obwodził mur około miasta, w ten czas trzeciego brata swego Bledona zabił, a sam krolował na wszystkiey ziemi Węgierskiey y podbił pod moc swoię wiele państw y opanował ich, y ieszcze z początku iako prześladował chrześciaństwo, tak osiadwszy na tym państwie, w żadney rzeczy umysłu swego nie odmienił, ale sie ieszcze tym więtszym prześladowcą stał nad chrześciany. Y zebrawszy pięc set ludu swoiego, pociągnął na ziemie Włoska, y przyszedł pod miasto, ktore zowią Aquileia, ktore miasto w ten czas było pod cesarzem Marcianem, y obegnał Aquileią. A to miasto było bardzo mocne y rycerstwem rzymskim dobrze opatrzone, przeto, gdy go nie mogł rychło dostać, nie chciał dlużey czasu trawić, pociągnął daley w ziemię Włoska ku Rzymowi, a xiążęta i senatorowie, ktorzy... Бтак в тексте; y N rybołowow (буквой N в дальнейшем обозначается работа T. Нарбута. см. T. Narbutt. Dzieje starożytne narodu litewskiego, t. I — IX, Wilno, 1835 — 1841 В Так ошибочно в тексте; должно быть Palemon Г так в тексте; y Стрыйковского samej; no смыслу должно быть semej Д в белорусско-литовских летописях (см. Полное Собрание Русских Летописей, т. XVII) Hektor. B дальнейшем все ссылки летописного характера даются на т. XVII ПСРЛ и Ипатьевскую летопись, помещенную в т. II ПСРЛ (М., 1962). Е так в тексте; в других летописях офитости Ж на поле приписано: Osady przychodniow włochow, mnóstwo zwierza. З так в тексте; в других летописях офитости, офитость И так в тексте; должно быть Juroiu ż
К на поле: Synowie Palemonowi — Bork, Kunoś i Spera Л нa поле: Zamek Jurbork w Żmuydzi М на поле: Dziś Kownem zowią ten Kunasow Н на поле: Jezioro Spera О нa поле: zamek Wiłkomirz П на поле: Spera umarł Р на поле: Bałwan Spera С так в тексте Т так в тексте У на поле: X[ię]że Bork umarł Ф на поле: Synowie Kunasowi Kiernus i Gimbut; Х на поле; Zamek Kiernow od Kiernusa mil 5 od Wilna Ц на поле: Kunos umarł rok 1040 Ч так в тексте Ш на поле: Litwa zkąd ma nazwisko Щ от «a potom» до «lude na imia» нет в других белорусско-литовских летописях Ъ на поле: Kiornus i Gimbuth do Rusi Ы на поле: łotwa żomojć splondrowali Ъ на поле: Łothyhajłowie z gruntu zwojowani Э так в тексте Ю на поле: Niemcy do Inflant ma być w roku 1111 Я—Я в других белорусско-литовских летописях это изложено несколько по иному
А на поле: Kiernus umarł 1097. Syna Żywibimta zostawił
/стр.1/... byli u tom miste А, baczeczy tak welikuiu siłu ludey ieho, byli ohorneny strachom welikim y rozbehlisia z mesta, a niekotoryie pobehli do rybołow Б swoich y tam sia poczali budowat na ostrowe; to sie nazwała Wenecya.
A kniaża imenem Apolon В, kotoroie też u tom meste było, zabrawszysia zo wsim, y pry nem było piatsot semen Г szlachty rymskoie, a meży nimi czotyry rożaj na wyspie szlachty rymskoie, imenem z herbu Kitowrasowa Dowsprunkow, herbu z Kolumnow Preszpor Cezarinus, a z herbu Urseynow Julianus, a z herbu Roży Toroho Д, poszoł morem meży zemli y wziął so soboju odnoho astronoma, kotory astronom znał sia po zwizdach. Y poszli na korablech morem na połnocz, y obszedszy Francyiu i Angiliju, y woszli sut u korolewstwo Dunskoie, a w korolewstwe Dunskom uwoszli u more Akijan, y morem Akijanom doszli do ustija, hde reka Nemon wpadajet w more Akijan, potym poszli rekoju Nemnom u werch aż w more zowemoje Małoie, kotoroie nazywaietsia more Nemnowoje. A s toie pryczyny toie more Nemnowoie nazywaietsia, iż w toie more wpadaiet Nemon dwanancatma ustij, a kożdoie zowetsia osobnym imenem, meży kotorymi ż dwanancatma ustij odno ustije nazwali imenem Gilia. Y poszli tym ustiem u werch, i doszli cełoho Nemna, hde wżo on sam w odnom weś mesty teczet, y werch Nemnom doszli do reki Dubisy, hde ż wszedszy w tuju reku Dubisu, y nad neiu naszli hory wysokija, /стр.2/ y na onych horach rowniny welikija y dubrowy roskoszny y rozmaitoie użytosty Е napołnennych, wo zwerech rożnoho rożaju Ж, to jest nayperwey turow, żubrow, łosey, oleney, sarn, rysey, kunie, lisic, biełok, hornostajew i innych rozmaitych rożajew. Y tu też w rekach welikuju ożytost3 ryb nepospolitych, iż tolko tyie ryby, kotoryie se w tych rekach rodet, ale mnożestwo ryb rozmaitych a dywnych prychodiat z mora, a to za toju pryczynoju, iż nedaleko ustyie Nemnowoie, hde Nemon w more wpadajet. Nad kotorymi ż rekami, nad Dubisoju y nad Nemnom y nad Juroius И, tam sia poselili y poczali rozmnożatysia. Onoie meszkanie ich nad tymi rekami wielmi sia im spodobało i nazwali tuiu zemlu Żomoydzkaja zemla.
Y potom wyszereczennoie kniaże Palemon wrodył trech synow: starszy Bork, druhi Kunos, tretij Spera К. Starszyi ż syn Bork wczynił horod na rece Jure, y złożeno imia toho kniażaty pospoł z rekoiu, iż imia rece Jura, a kniażaty Bork, y nazwał toy horod Jurbork Л. A seredni syn Kunos pryszoł na ustie reki Newiaży, hde ona wpadaiet w Nemon, i toy wczynił horod, i nazwał ieho imenem swoim, Kunosow horod М. A tretij syn Spera poszoł dalej u puszczu ku wschodu słońca, y preszoł reku Newiażu y reku Swiatuju, i tretiuju reku Szyrwintu, y naszoł ozero, łukami y rozmaitym derewom ukraszenno, hde ż to zlubiwszy y nad tym ozerom poselilisia, y toie ozero imenem swoim nazwali Spera Н. A Dowsprunk imenem s Kitawrasa /стр.3/ poszoł rekoiu Swiatoiu y naszoł meysce welmi choroszo y horodyszczu podobnaho, y spodobałosia iemu welmi, y on tam poseliłsia, y wczynił sobi horod, y dał imia tomu horodu Wiłkomir О, a sam nazwałsia kniazem Dziawiłtowskim, y tam sia poczał rozmnożaty.
My że wozwratymsia wospak. Y panuiuczy Speru mnoho let, y był welmi łaskaw poddanym swoim, y potom zmerł bez płodu П. Y poddanyi ieho miłujuczy ieho y podłuh rymskoho obyczaju wczynili bałwana na pamet ieho y nazwali Spera Р. A potym onyi ludij, meszkaiuczy koło neho, y poczali jemu ofiry czynitij С, y za boha jeho mitij Т, y potym, koli tot bałwan zkaziłsia, y onyi toie ozero y mestco chwalili y za boha mili, y potom meży soboiu hospodara ne mili i meszkali bez pana.
A nawratymsia wospak. Po małych czasech umre brat ieho Bork У, kotory meszkał na Jurborku, ne maiuczy ditey. A brat ieho Kunos ozmet y tuiu czast brata swojeho Borka, y horod Jurborg, y toy czasty jeho budet panowaty.
A onoie kniaże Kunos mił dwuch synow, odnoho Kiernusa, a druhoho Gimbuta Ф. A panujuczy jemu w zemli Żmoydzkoy, począł mnożyty i razszyraty i wychodyty za reku Wellu w zemlu Zawelskuiu. Y proszed reku Swiatuiu wyszey y naszoł meystce welmi choroszo y spodobałosia jemu toje rnieystce welmi, y on /стр.4./ tam poselił syna swoieho Kiernusa, y nazwali toie mestco po Kernuse Kier nowom Х. A potom Kunos umre Ц, y po nem syn ieho Kiernus panował na wsej zemli Zawelskoy po hra nicu Łatyholskuiu y po Zawelski Brasławl, y aż po reku Dwinu. A brat jeho Gimbut na Jurborku y na Kunowie y na wsey zemli Żmoytskoy. A w tot czas, hde Kiernus panował, na Zawelskoy storonie ludij Ч tyie jeho za Welleju oseli y hrywali na trubach dubasnych. Y prozwał tot Kiernus bereh iazykom swoim włoskim, po łatine Litus, hde sia ludy mnożat, a truby, szto na nich ihraiut, tuba, y dał imia tym ludem swoim po łatine, złożywszy bereh s truboiu, Listubania. Y prostyi lude ne umeli zwaty po łatine y poczali zwaty prosto Litwom Ш. Y od toho czasu poczało sia zwaty państwo Litowskoie y mnożyty od Żomoyty. A Щ potom kniaź weliki Kiernus y Gimbut, chotiaczy otczyzny swoj rozmnożyty, y sobrawszy siły swoj litowskij y żomoydzkiie y poydut na Ruś ku Brasławlu y ko Połoku Ъ; y Rusi mnoho szkody poczynili, y zemlu ich skazili, y ludej mnożestwo w połon poweli. A w tot czas, buduczy iemu na Rusi, y nekotoryie lude na imia łatyhoły, kotoryi sedeli nad berehom morskim, y usłyszali, szto kniazia Kiernusa w Litwie nit, a kniazia welikoho Giembuta w Żomoyty, y zobrawszysia wsi poszli w zemlu Żomoyckuiu, y mnoho szkody poczynili w zemli Żomoyckoy Ы. A potom kniaź Ginbut /стр.5/ pryiedet z Rusi do Żomoyty y szkodu w zemli Żomojtskoj uwidet; tohdy ż poszoł do łatyhoł y wsich wykorenił, wystynał, a innych w połon wyweł do Żomoytij Ь, y zemlu ich pustu wczynił, y wernułsia do Żomoytij.
A po wysztij Э ieho z Łatyhoł pryszli do onoho bereha nemcy z zamorja y tot bereh, hde łatyhoła meszkali, zaseli, y pany zostali, y nazwalisia Liflanty Ю.
A kniaź weliki Kiernus panował na Litwe, a kniaź Ginbut na Żomoytij, y nemały czas panowali, y żyli meży soboiu w pokoi. Potom Я Kiernus kniaź żył mnoho lit na Litwe, y sam u welikoy starosty swoiey umre. A po sobe zostawił syna swojeho na welikom kniażenij Litowskom Żywinbudia А. A Gin-
Б на поле: Ginbut umarł, a syna Montwiła zostawił В на поле; car tatarski Baty do Rusi, miał wojska 500 000 Г—Г так в тексте; в других летописях сожжон Д на поле: Ziemia Drucka Е на поле: Erdziwił z wojskami do Rusi. Panowie Erdziwiłowi do rady przydani na wojnę Ж на поле: Nowogrodek З так в тексте И на поле: Grodno zamek zbudował К на поле: zamki podlaskie Erdziwił pobrał, Brześć, Drogiczyn, Mielnik od tatarów zburzone Л на поле: Montwił umarł r. 1070, syn jego Wikinth na Żmudzi panem został М на поле: Erdziwił panom swoim dzierżawy rozdaio Н на поле: Grumpiu Oszmiane О нa поле: Ejkszowi Ejkszyszki od niego nazwane П нa поле: Growżyszki Р na поле: z Grumpia narodził się Gasztolt С нa поле: Wikint umarł, Zywinbud. zmudzkim i litewskim panem Т на поле: Erdziwił umarł 1089, syn jego Mingajło na państwo У на поле: Mingajło na połoczan z wojskiem Ф на поле: bitwa Mingajłowa z połoczany Х так в тексте Ц нa поле: Mingajło księciem połockim Ч на поле: Mingajło umarł 1192 Ш на поле: Skirmunt i Ginwił synowie MingajłowiЩ так в тексте; должно быть Borysa Ъ на поле: Ginwił dla żony x[ę]żny twerskiej chrescijaninem Ы в других летописях Борыс Ь на поле: Ginwił umarł 1199 Э на поле: Borys Ginwiłowicz na Połocku Ю на поле: zamek Borysow na Berezynie; в других летописях — город Борисов основал сам Гинвил — Борис, a не его сын
but kniaź był na Żomoytij także mnoho lit y umre Б, a syna swoieho Montwiła zostawił na kniastwie Żomoytskom Я. Y czasu panowania Montwiłowa powstał car Batyi y poszoł na Ruskuiu zemlu В, y wsiu zemlu Ruskuiu zwoiewał, y kniazey ruskich mnohich postynał, a inszych w połon poweł, y stolec wseje zemli Ruskoie, horod Kijew, zożoh y pust wczynił. A kniaź weliki kijewski Dmitrey, bojaczysia welikoie siły y mocy ieho, zbieh z Kijewa w horod Czernihow, y potom dowedałsia, szto horod Kijewski a Г zżon Г y wsia zemla Ruskaia spustoszena, y słyszał, iż muzyki meszkaiut bez hospodara, a zowutsia druczane, y on sobrawszysia z ludmi y poszoł ko Drucku, y zemlu Druckuiu poseł Д, y horod Druczysk zarubił, y nazwałsia welikim kniazem druckim. /стр.6./ A w tot czas dowiedałsia kniaź weliki Montwił żomoytski, iż Ruskaia storona spusteła, y kniazi ruskiie rozohnany, i on dawszy woysko synu swoiemu Erdiwiłu y posłał s nim panow swoich radnych Е, naperwey z Kolumnow imenem Grumpia, a druhoho so Ursinow imenem Ekszys, a treteho z Roż imenem Growżys. Y zaszli za reku Wellu, y potom pereszli reku Nemon y naszli w czotyrech milach ot reki Nemna horu krasnuiu, y spodobałosia im, y wczynili na ney horod y nazwali ieho Nowhorodok Ж. Y wczynił sobi kniaź weliki Erdywił stolec y nazowatysia З welikim kniazem nowhorodskim.
Y poszodszy z Nowohorodka y zarubił horod Horodeń И, y potom poszoł do Berestia, y naszoł Berestec y Dorohiczyn, y Melnik od Batyia spustoszon y pokażeny К, y on tyie horody zarubił y począł na nich kniażyty. Y potom umre kniaź weliki żomoycki Montwił, y po nem seł na welfkom kniażeni żomoytskom syn ieho Wikinth Л. A druhi wyszereczenny syn ieho Erdiwił ymeł kniażyty na Nowehorodcy y na wsłch tych wyszereczennych horodech, y podawał panom swoim, kotoryi s nim byli wyszli, ostrowy puszczy М. Grumpiu ż dał ostrow koło reki Oszmeny, kotoroie zowetsia nineczy Oszmena Н, y wse pryleżaczoie ko Oszmene, szto nyni kniazi i panowie w powete Oszmenskom derżat. A Ejkszewi dał ostrow, kotory po nem nazwań iest Eykszyszki О, y wse pryleżaczoie ko powitu Eykszyszskomu. A Khrawżu dał ostrow, kotoryi /стр.7./ też imenem jeho nazwany iest Growżyszki П, i weś powet pryleżaczy Growżyszkam. Y iz Khrumpia narodyłsia Gasztolt Р, a z Eyksza narodyłsia Dowoin, a z Grawża narodyłsia Monwid. Wozwratymsia wospak.
Y panuiuczy welikomu kniaziu Wykintu w Żomoytskoy zemli, a Jerdywiłu w Nowohorodcy y w tych wyszereczennych horodech, y zatym umre kniaź weliki Wykinth, y po nem nacznet kniażyty Zywinbud, kniaź weliki litowski, obema tymi kniażenij, Litwoiu y Żomojtiju С, a Jerdywił na Nowohorodcy i na wsich tych wyszeyreczennych ruskich horodech; y mnoho let Erdywił kniaź żywszy na tych horodech, y umre, a po nem nacznet kniażyty syn ieho Mingayło Т. Y po smerty otca swoieho kniaź weliki Mingayło, sobrawszy woyska swoi, y poyde na horod Połtesk y na muży połoczane У, kotoryie weczom sia sprawowali, kak weliki Nowhorod y Pskow. Y naperwey pryszli ko horodu ich, reczennomu Horodeń. Y muży połoczanie opołczywszysia połki swoimi y stretyli ich pod Horodcom, y welik boy y seczu meży sobolu wczynili Ф. Y pomoże boh welikomu kniaziu Mingayłu, iż pobił wsich mużej połoczan nahołowu y horod ich Horodeń sozże, y horod Połtesk otmet Ч, y ostał welikim kniazem połockim Ц. Y buduczy iemu welikim kniazem połockim y nowhorodskim, y panował mnoho let y umre, /стр.8./ Ч y ostawił po sobi dwuch synow swoich, odnoho Skirmunta, a druhoho Ginwiła Ш, y Skirmunt nacznet kniażyty na Nowohorodce, a Ginwił na Połocku. A poymet Ginwił doczku u welikoho kniazia twerskoho w Borka Щ, imenem Marylu, dla kotoroie ż ochrystyłsia w ruskuiu wiru Ъ, y dali imia jemu Jurij Ы. Y tot Jurij panował nemnoho let y umre Ь, a po sobi zostawił syna swoieho Borysa na Połocku Э, y tot kniaź Borys wczynił horod na imia swoie na rece Berezyni i nazwał ieho Borysom Ю.
Я na поле: cerkwie w Połocku od Borysa
А на поле: Wolność pierwsza połoczanom przywrócona wiecam sie sadzić Б на поле: Borys umarł 1206 В на поле: książe Rohwold Г на поле: Paraskowia do czernic Д на поле: Paraskowija do Rzymu Е так в тексте Ж так в тексте З так в тексте И так в тексте К—К Текст испорчен u сравнителъно c другими летописями имеет значителъный пропуск. B Познанск. летописи следует: «В тых лЂтех мати князя великого литовского и жомоитского Куковотева Поята умерла y великой старости своей, и князь великий Куковойть, милуючы матку свою, и вчынил балвана на образ ее, чынечы ей паметку, и поставил того балвана именем матки своее Пояты вышей озера Жослий, который же образ хвалили и за бога его мели. A потом тот балван зъгнил и на том мЂстцы липы выросли, и тые липы хвалили и за бога их мЂли во имя тое Пояты, олиж и до сего дня. A за тым князь великий литовский и жомоитский Куковойть, милуючы подъданых своих, и сам умер. И зоставил по собЂ сына на великом кнежени Литовском и Жомоитском именем Утенуса. Который же сын, милуючы отца своего, великого князя Куковойта, и вчынил балъвана на паметь отца своего и поставил его на горе одной над рекою Святою недалеко Дявилтова, которого ж хвалили и за бога мели, a потом тот балван згнил и там гай вырос, и люди тым хвалили и пррзвали его именем пана своего Куковойта. Троняте, пануючы на Новегородцэ, и в тот час цар завольокий Курдас повстал з многими силами татарскими на Руские земли, и князь Тронята зберется з братею своею, c князем Писимонтом туровским, a o князем Любортом карачевоким и со воиии силами, и к тому обослалъся c князми рускими, c князем Семеном Михайловичом друцким и c князем Давыдом Мъотиславовичом луцким, и Светославом киевским, и собравшыся c одного и пошли против цара Курдаса и всее рати его завольское. И поткалися c ним за Мозырем на рецэ Окуневъцы и вдарылися в полки межы собою, и вчынили бой вельми великий от пораня олиж до вечора, и поможеть бог великому князю Троняте и князем руским цара Курдыса и все войско наголово побили, ледве сам цар y малой дружыне втек. И в том бою убили двух братов князя Тронятиных. князя Писимонта туровского a князя Люборта корачевъского, a князя Семена, сына князя друцкого Михаила, a князя, Давыдова сына, луцъког[о] Анъдрея и иных бояр много побили. И князь великий Тронята, звитяжство одержавшы и добытку великого золота и серебра и каменя и жэмъчугу и шат дорогих набравшы, и пошол у свою землю, a князи руские также y свои городы пошли. И пануючы князю Троняте немало лЂт, потом умер и зоставил сына по собе на великом кнежени Новгородоком Олькгимонта. И кнежыв Олькгимонт немало, потом умер, и зоставил по собЂ сына именем Рынкголта на великом кнежени Новгородъском.
Y buduczy iemu rusinom, był welmi nabożon, y wczynił cerkow kamennuiu u Połocku swiatoie Sofij, druhuju swiatoho Spasa Я, dewic monastyr uwerch reki Połoty ot horoda w połumili, tretiuiu cerkow — monastyr na Bełczycy, swiatoho Borysa y Hleba.
A panuiuczy iemu w Połocku, był łaskaw na poddanych swoich, y dał im, poddanym swoim, wolnosty, y weczu mety y w zwom zwonity, y po tomu sia radyty, kak u Welikom Nowohorode y Pskowe А. A potom kniaź Borys połocki umre Б, a po sobi zostawił syna swojeho na Połocku Rohwołoda В, prorekomoho Wasilia. Y tot kniaź Wasilie połocki żyw nemalo na Połocku y umre, a po sobe zostawił syna Hleba y doczku Paraskowiiu, i taia doczka obicała dewictwo swoie zachowaty w cełosty do żywota swojeho, y postryhłasia w czernicy Г u swiatoho Spasa u monastyry nad Połotoiu,/стр.9./ y meszkała tam sem lit, bohu służeczy y knihi piszuczy na cerkow, a potom zobrałasia do Ryma Д. Y w Ryme meszkaiuczy bohu służyła pilne, y meszkała kolkoś hod, y oswiatyłasia, kotoruiu zowut swiataja Praxedis, a po rusku Paraskowia, kotoroy że w Ryme i kosteł zbudowali na imia jeie swiatoie, y tam że ieie położyli. A brat ieie, kniaź Hleb połocki, w mołodych letech swoich umre, y położon byst u swiatoie Sofij w Połocku so otcom swoim u odnom hrobi. A połczane poczali weczom sia sprawowaty kak u Welikom Nowohorode y Pskowe, a pana nad soboju ne meli. I obratymsia wospak.
Skirmunt że kniażeczy na Nowohorodcy y kniaź Mstysławl Е łucki y piński pocznet wałku z kniazem Skirmuntom, chotiaczy ieho wyhnaty z otczyzny swojeia, z Berestia, z Melnika, z Horodna y z Nowohoroda. Y Skirmunt poszlet posłow swoich do welikoho kniazia litowskoho Żywinbudia, prosiaczy ieho, aby pomocz iemu dał naprotywku rusi. Y kniaź weliki litowski y żomoytski Żywinbud poszlet iemu na pomocz syna swojeho starszoho Kukowoytia zo wsimi siłami swoimi litowskimi y żomoytskimi. Y poydet kniaź weliki Skirmunt z Kukowoytom i zo wsimi siłami naprotywku Mstysławla Ж, kniazia łuckoho y pinskoho, /стр.10./ y na sey storone reki Jasełdy poraził kniaź Skirmunt kniazia łuckoho y pinskoho nahołowu, y wsiu siłu y rat' ichruskuiu, tolko kniaź Mstysławl З w male drużynie ledwo sam wteczet w horod Łucko, a kniaź weliki Skirmunt otmet horod Pinsk y horod Turow. Y wozhłasi Ruś welikim płaczem, iż tak wsi sut pobity ot bezbożnoie Litwy.
A kniaź weliki Skirmunt syna welikoho kniazia litowskoho Żywinbudewa Kukowoytia, czestowawszy y obdarywszy bezczyslennoje mnożestwo zołota y serebra y borzymi końmi, y odpustył do otca ieho czestno, welikoho kniazia litowskoho y żomoytskaho. Y koli on pryiedet do otca swojeho, y mało pry otcy swojem pobywszy, y otec, kniaź weliki litowski i żomoytski Żywinbud umre, a syn ieho Kukowoyt seł na welikom kniażenij Litowskom y Żomoytskom.
Y buduczy w tot czas carem zawołskim imenem car Bałakłay, y prysłał posłow swoich do welikoho kniazia Skirmunta, sztoby iemu wychody ieho dawał i baskaki jeho chował po tym horodom po tomu, kak z tych horodow chożywało za predkow jeho kniazey ruskich. Y kniaź weliki Skirmont pod toie sie poddat ne choteł, y tym posłom jeho nosy, huby, uszy kazał powryzywaty, y do neho odpustył. Y tot car na leto, sobrawszysia z mnohimi siłami y ordami tatarskimi, y poszoł na Ruskuiu zemlu, y mnoho zła wczynił w Ruskoy zemli. /стр.11./ Y kniaź weliki Skirmont, sobrawszy wsi woyska swoi, y potkał jeho na hranicy swoiey, w Koydonowe, y poraził toho cara y wsiu ieho moc tatarskuiu pobił, y samoho cara ubił, y z zwitiażstwom welikim poszoł na Ruskuiu zemlu, y wziął horod Mozyr, Czernihow, Starodub, Karaczow, i zo wsim w cełosty, zwyteżstwom И oderżawszy, wernułsia nazad.
Y mił kniaź weliki Skirmont troch synow: starszy Troniata, druhij Lubort, tretij Pisimont. A potom kniaź weliki Skirmont umre. Y Lubort siadet na Koraczewe y nazowetsia kniaź koraczewski, y Pisimon siadet na Turowi, a Troniata na Nowohorodcy; y panowali na tych horodech mnoho let. Y К kniaź weliki litowski y żomoytski Kukowoyt, buduczy na Л wielikom Л Nowhorodskom К
Л—Л написано дважды М—М так в тексте; должно быть i kniażeczy; Н так в тексте О отсюда почти дословное извлечение из Ипатьевской летописи (далее — Ип.) (см. ПСРЛ, т. II. М., 1962, стб. 815 — 818, 858 — 861 u др.) П—П Ип. вражбою бо за ворожьство Р—Р Ип. зане поимана бЂ вся земля Литовьская и бещисленое имЂние их притрано С Ип. убЂди СС Ип. розгадав Т Ип. Тевтивил У Ип. убЂди Ф—Ф Ип. сиреч умоли его Х—Х Ип. дружбу имЂю к тебе. О злЂе зла! Ц—Ц Ип. им же иынЂ пакы от них бЂду приемлеть
Kniażeczy М і М Ryngoltu ne mało na Nowohorodcy y na mnohich horpdech ruskich, y wczyniat zmowu meży sebe kniazi ruskiie, poczaty wałku protyw welikoho kniazia Ryngolta, a chotiaczy ieho sohnaty s otczyn swoich, horodow ruskich, nayperwej Swiatosław kijewski, a Lew wołodymerski, y Dmitrey drucki. Y sobrawszysia wsi try połki swoimi, y poszli protyw welikoho kniazia Ryngolta, y wziali tyie kniazi ruskije na pomocz sebe od cara zawołskoho nieskolko tysiacz tatar. Y kniaź weliki Ryngolt potkał ich na rece Nemne, /стр.12./ na Mohilnoy, y wczynił s nimi boy lut, y bilisia z soboju welmi krypko, począwszy od poranka aż do samoho weczeru, Y pomoże boh welikomu kniaziu Ryngoltu, iż kniazej ruskich y wsiu siłu ich y ordu tatarskuiu nahołowu poraził, y sam zwyteżstwom Н oderżawszy z welikim weselem y dobytkom zołota y srebra y z mnohimi skarby y wozwratywsia wo swojasi. Y żył mnoho let na Nowohorodcy, y umre, a po sobi zostawił syna swoieho na kniażenij Nowhorodskom Mindowha.
Y panuiuczy welikomu kniaziu Mindowhu na Nowohorodcy y na ruskich horodach, y naczał zbiwaty plemia swoie. Y О w to ż leto izhna Mindowh synowca swojeho Tewtywiła i Erdywidu, posławszemu na wojnu ich so Wikontom na Ruś wojewaty, ko Smoleńsku, y recze: «Kto czto poymet, sobie da oderżyt. Braniu П za brań» П. A s nimi y litwu, y Р bezczyslennoe litowskoie mnożestwo s nimi. A imenije prostrano Р, bi bohatstwo ich mnoho. Y posła na nich woj swoj, chotia ubity ich. Onimo że uwedawszyma y beżasta ko kniaziu Daniłu y Wasilku, y pryiechali wo Wołodymer. Mindohowi że prysławszy posły swoj, reka: «Ne czyni ima miłosty». Ne posłuszawszym im Daniła y Wasilkowi, zane sestra bi ieho za Daniłom. Potom że Daniło zdumał z bratom swoim, y posłali w Lachi ko /стр.13./ knłazem ladckim, reka: «Jak wremia jest Chrystianom na pohanyia ity, iako sami imijut meży soboiu rat'». Lachowe że obecalisia, da ne yspolnili. Daniłu że y Wasilku posławszym Wyskihta w Jatwezi i w Żemoytij, y k nemcom w Ryhu, y Wyskint że udary С ich srebrom i darmi mnohimi jatwezey i poł Żomoyty. A nemcem że, otwiszczawszy Daniłu: «Iako tebe dela mir sotworym z Wyskintom, zane bratiju naszu mnohu pohubi», bo sie obiecali nemcy na pomocz Towtywiłu. Daniło że y Wasilko poydosta ko Nowohorodu. Daniło że z bratom Wasilkom razdumaw СС posła na Wołkowysk, a syna na Słonim, a sam ide k Zdytowu, y pobrali hrady mnohi, y wozwratyszasia w domy. Potom że prysła Wykint, mowiaczy, iako nemcy chotiat wostaty na pomocz Tewtywiłu. Y posła Daniło Erdywida Т, y na pomocz sobi rusi y połowcy, y mnoho wojewania byst meży ima. Odtudu że Tewtywił ide z połonom Daniłowym w Ryhu, y pryiasza ryżanie z welikoju czestiu, i kreszczen byst.
