Метин боюнджа суаллерге джевап берюв

1 2 3 4 5 6 7

1. Шевкетнен Рустем не ерге кеттилер?

2. Оларнен берабер даа ким кетти?

3. Тереклер арасында не корьдилер?

4. Дагъдан балалар не джыйып къайттылар?

5. Бир къач куньден сонъ балалар не ерге бардылар?

6. Орманда не корьдилер?

7. Эвге кимнен берабер къайттылар?

8. Оджа балаларгъа не айтты?

Сарыбашкъа ве тилькичикке келишкен эпитетлер тапынъыз.

Пекитюв.

5. План тизюв.

План.

1. Дагъгъа къызылчыкъ джыймагъа.

2. Тилькичикнен расткелиш.

3. Сарыбаш джойылды.

4. Рустемнен Шевкет эвге къайттылар.

5. Балалар кене дагъгъа кеттилер.

6. Сарыбаш тапылды.

7. Оджанынъ сёзлери.

План боюнджа талебелер джевап берелер.

Эвге вазифе: икяе тизмек.

НИ № 4

Дерс мевзусы: Нутукъ услюплери.

Дерснинъ макъсады: 1. Талебелерни нутукъ услюплеринен таныш этюв. 2.Оларнынъ арасындаки фаркъыны анълатмакъ.

3. Нутукъъларыны зенгинлештирмек, инкишаф этмек.

Дерс теминаты: метинлер, таблица.

Дерснинъ кетишаты.

Текрарлав ве пекитюв.

1. Дерснинъ мевзу ве макъсадынен таныш этюв.

2. Метинлерни окъунъыз. Бу метинлерде не акъкъында лаф юрсетиле? Оларнынъ фаркъыны анълатыныз.

Топракъ – бу, ернинъ осюмликлер оськен юкъары йымшакъ къатыдыр. Топракънынъ тюсю, ичинде олгъан кубре, къум ве балчыкънынъ микъдарынен багълы. Топракъ къаты тюбюнде-къум я да балчыкъ къаты, даа ашагъыда исе ташлар бардыр.

Эвлятларым, динъленъиз,

Кельдим етмиш яшына,

Чокъ тер тёктим юртумнынъ

Топрагъына, ташына. (Э. Шемьи – заде.)

– Эписи бир, хатырлайым. Манъа анамнынъ мезары къайда олгъаныны айтынъыз. Мен оны зиярет этмек истейим. О, йигирми эки йылдан берли мени келир, деп беклейдир. Мен исе ойнап-кулип, къуванып юрьдим. Оны бир кере биле зиярет этмедим. Айтынъыз, мезары къайда? Мен о ерге бармакъ, аначыгъымны озь багърына алгъан топракъны корьмек истейим. (Айдер Осман)

3. - Инсанлар чешит ерлерде чешит тюрлю лакъырды этелер. Мисаль оларакъ эвде сиз ана-бабаларынъызнен бир тюрлю, мектепте,

достларынъызнен, дерсте оджанен, идарелерде хадимлернен башкъа бир шекильде лакъырды этесинъиз.

Демек, къонушувда МЕН айтам, СЕН динълейсинъ. Лакъырды этеджек инсан нутукъны кимге ве, не макъсатнен айтаджагъыны козь огюнде тутмакъ керек.

Пекитюв.

4. Дефтерге яздырув. Къонушув шартлары:

- не акъкъында айтасынъ;

- нутукънынъ макъсады;

- кимнен лакъырды этесинъ;

- не ерде лакъырды этесинъ.

Къонушувнынъ шартлары чешит тюрлю ола, шу себептен тилимизнинъ беш услюби бар.

5. Таблицанен чалышув.

Услюплер	Не ерде расткеле	Не ерде къулланыла
Лакъырды услюби	Эвде, азбарда, достларнен, ана-бабаларнен	Мектюплерде, якъын адамларнен лакъырды эткенде.
Ильмий услюп.	Илим ве техника	Ильмий маруза, макъале, дерслик
Бедий эсернинъ тили.	Эдебиятта	Икяе, роман, масал, пьесаларда
Ресмий – иш услюби.	Идарелерде	Къанунлар, весикъалар. илянлар, къарарлар, эмирлер.
Публицистик услюби	Сиясетте, ресмий меджлислерде	Газета макъалелеринде, нутукъларда, мураджаатларда

- Насыл услюплерни билесинъиз?

- Не ерде ве насыл нутукъларнен файдаланмакъ мумкюн?

6. Мешгъулиет беджерюв. Парчаларны окъунъыз, эр бир парча насыл услюпке аит?

1. Ер юзю пек буюк сув мейданлыкъларынен къаплы. Оларгъа океанлар дейлер. Океанларнынъ къарагъа кирген парчаларына – денъиз дейлер.

2. – Денъиз эп токътамай, чайкъалана, - деймиз,

Денъизге чайкъаланмакъ, чайкъаланмакъ керек.

Онынъ дертине бизлер ич коньмеймиз,

О джанлы бир дюнья, онда бар юрек! (Черкез Али)

3. Ана-бабалар ве талебелернинъ дикъкъатына! Саат 8.00-де дуракъта автобус беклейджек. Къара денъизге сеяаткъа давет этемиз.

Фирма реиси.

4. – Баба, авасы пек сыджакъ. Денъизнинъ суву ким насыл къызгъандыр.

- Айды, огълум, барып ювунайыкъ.

- Я къардашымны да алайыкъмы?

- Эбет, о да бизнен барсын.

5. Халкъымызнынъ эфсаневий, даа догърусы, тарихий миллий къараманы Алим Азамат огълу аман-аман 200 йылдан сонъ кене «аткъа минди».

Адалет огърунда курешип онынъ юрген ёлларында, догъмуш Копюрли коюнде, Къарасувбазарнынъ дагълары, орманларында, Бурулча озенининъ ялыларында, Багъча-Эли коюнде Алимнинъ ады янъгъырап башлады.

7. Эвге вазифе: Шиирден парчаны окъунъыз. Шиирде джанландырувнен багълы олгъан сёзлерни тапынъыз, бойле сёзлер насыл услюпке аиттир? Парчаны язып алынъыз.

Къарагъачым, къарагъач.

Мен осьмейим бос-ботен,

Бурьлеримни къабартам.

Кечкен йылгъа нисбетен

Филислейим, чокъ артам.

Тезден кене чал башым

Ешиль тюске боялыр,

Кельген-кечкен ёлдашым

Салкъынымда ял алыр.

(Черкез Али)

НИ №5

Дерс мевзусы: Газетагъа макъале язув.