Адьювантты химиотерапия

Бірден операциядан соң немесе одан кейін біраз уақыт өткен соң қолданады. Оны қолдану үшін: ісіктің қауіптілігі, жүргізілген операция мөлшері, оның сапасы ескеріледі. Адьювантты химиотерапия ны қолдану кезінде, ісіктің морфологнялық құрылысы, таралу сатысы толығымен дәлелденіп, ісік туралы болжам жасалынады. Адьювантты химиотерапияның теріс жақтары, оның қуық толығынан сылынған кездер де, қолданыста болуы.

Осындай жағдай сәуле әдісін қолданғанда да болады, бірақ тез арада оның тиімділігін анықтау қиын, себебі сәуледен соң оның емдік қасиеті 3-6 аптаға созылады.

Рандомизация жасалынып жүргізілген бірнеше дәрілердің қоспалы түрінде, ісіктің өршуі мен басқа асқынуы сәл де болса байқалған. Ол мына дәрілерді - циклофосфан, адриабластин және цисплатинді қолданғанда байқалған. Сонымен ісіктің PТ₃N_o-M_O өсу сатысында 4 курсқа шейін М-VAC (цисплатин+адриамицин+циклофосфан) үлгісін қолдану пәрменді келеді. Әрине, бұл үшін ауруда ешқандай қосарланған аурулар, әсіресе, жүрек, бауыр, бүйрек жағынан болмауы жөн. Егер бұлар тіркелсе, онда тәсілдің қолдануы күмәнді келеді.

Қуық рагынан  сақтану шаралары

Анилин сияқты бояу өндірістерін шығаратын фабрика, завод жұмысшыларын диспансерлік бақылауға алып, оларда жиі-жиі тексеріске (цистоскопия, зәрді сараптау) алған жөн. Бұған қосымша осындай іс-әрекеттер қуығы қабынған, тағы басқа ойық жаралы - құртты сырқаттарда да жүргізіледі. Егер зәрде қан көрінсе, онда міндетті түрде урологтың қабылдауында, тексеруінде болғаны абзал. Ал қуық ісігі ауруы бойынша операция жасалынғандар, диспансерлік бақылауға алынып, дәрігерлік бақылаудан үзбей өтіп тұруы қажет.

Диспансерлік бақылау, реабилитация шаралары

Қуық рагында болжам өте қиын, операция жасалынбағандар бөгелме ісік пайда болғанға дейін, қан аздығынан, уросепсистен, бүйрек жеткіліксіздігінен қайтыс болады. Өлімге ең негізгі себеп, ісіктің кеш анықталынуына байланыстығында. Мүше сақталынатын операциялардан кейін, аурулар жиі-жиі цистоскопиядан өтуі қажет, тек сонда ғана ісіктің қайта қозуын дер кезінде анықтап, ем қолдануға болады.

Еңбекке жарамдылық мүмкіншіліктерін анықтау кезінде ең бірінші, бұл ісіктің кәсіптік мамандыққа байланыстығын анықтап, осыны шешу керек. Кәсіптік қуық рагы – деп, ауырған адамдар - бояу шығаратын өндірістерде жұмыс жасаса, және ең азында 8-10 айдай осы зиянды заттармен тығыз қарым-қатынаста болған жағдайларда пайда болған ісікті айтады. Кәсіптік қуық рагы жұмысшылар арасында, кемінде 15-20 жыл өткен соң пайда болуы мүмкін.

Еңбекке жарамдылыққа болжам жасау кезінде мына нәрселер ескерілуі керек:

· ісіктің өсу дәрежесі, морфологиялық құрылысы, клеткаларының пісіп жетілу деңгейі,

· аурудың жалпы хал-ахуалы,

· дизурикалық (зәр шығару) белгілердің сипаттамасы,

· бүйрек және зәр жүретін мүшелердің қызметтері,

· емдік нәтижелер,

·  мамандық ерекшеліктері.

ІІ-топтық мүгедектікке операция жасауға келмейтін науқас адамдар жатады, немесе емнен кейін зәр шығару үрдістері бұзылғандар, қан аздар, жиі гематурия белгісі барлар, бүйрек аурулары қосарланғандар да бұл топқа кіреді. Ал, қай уақытта науқас адам өзіне қарай алмайтын жағдайға жеткенде, І- топтық мүгедектікті тағайындайды.

Егер адамның қуығы кішкене көлемде болса, немесе осы ол жағдай операциядан, немесе басқа емдерден кейін кездессе, онда мамандықтың түріне байланысты еңбекке жарамдылық мәселесі шешілуі керек. Мысалы, жұмыс орнын тастап кетпейтін, немесе үзіліс жасайтын қызмет болса, онда мұндай жағдайларда кәсіп басқаға ауысқаны жөн.

Қуық рагынан емделінген адамдарға қолданатын сараптау әдістері:

· клиникалық зерттеу,

· зәрді лабораториялық жолмен, міндетті түрде зәр қалдығын, тұнбасын, қандағы қышқыл-сілті ортасын зерттеу,

· іш қуысы мен іш перде артындағы мүшелерге УДЗ жүргізілуі керек

· кеуде қуысын рентгенге түсіру(флюрография).

· компьютерлік томография, магнитты резонансты томография,

· сүйектерді (бөгелме ісікке күдік болса) рентгенмен тексеру

Диспансерлік бақылау мен тексеру мерзімдері жалпы қатерлі ісіктің Ш –клиникалық топ ережесі бойынша жүргізіледі.

Дәріс қортындысы:

1. Қуықтағы ісік ауруының ерекшелігі оның морфологиялық тұрғыда әр түрлі болып, қуықтың шырышты қабатының ісікпен зақымдануына байланыстығы.

2. Бүйрек негізінде барлық белоктардың қалдықтарын, азот қосылған заттарды: мочевина, зәр қышқылы, аммиак, пурин негіздері, креатинин және индиканды зәр арқылы шығарады.

3. Қуық рагы, шырышты қабаттан (98,0%) және басқа тіндерден (2,0%) өніп-өседі.

4. Папилолма морфологиялық тұрғыдан қатерсіз ісік, ал клиникалық тұрғыдан нақты ісік алды ауру, ол өте жиі кездесетін өспе, қуықтағы барлық ісіктердің ең біріншісі.

5. Ісікте шырышты қабат клеткалары көп кездессе, ол онша көп қауіпті болмайды, ал сіңір ұлпалары басымырақ келген ісік болса (тінді түрі) онда ісік қауіпті келеді де, тез өсіп, маңайындағы сау ұлпаларға тез арада тарайды.

6. Ісіктің өсу бағытына сәйкес экзофитті түрінде, ол қуық қуысына қарай өсіп, ісік сау ұлпалардан оқшауланып, бөлініп тұрады. Микроскопиялық жағынан, ауыспалы- клеткалы жайылмалы рак.

7. Ал енді эндофитті өсу кезінде, ісік қуық бойымен жайыла өсіп, тез арада зақымданып, бөгелме ісік береді. Қуық тартылып, жиырылып қалады, немесе мүлдем кішірейіп кетеді. Ауыспалы-клеткалы рактың бір түрі – безді рак кездеседі.

8. Ауыспалы-клеткалы ракты әртүрлі рак деп есептемеу керек, бұлар бір ісіктің әртүрлі кезеңінде өніп-өскен мезгілдері болып саналады. Оның жиілігі барлық қуықтағы қатерлі ісіктердің 6,0% құрайды.

9. Клиникалық және анатомиялық тұрғыдан ісік мүшенің төбесінде орналасады, ол көбінесе тұқым қуалайды.

10. Қуық рагының аурушаңдық көрсеткіші Қазақстанда 3,9%ооо тең, ең жоғарғы көрсеткіші - Шығыс-Қазақстан (4,8%ооо), Қарағанды (5,8%ооо), Қостанай (6,8%ооо), Павлодар (5,0%ооо), Солтүстік Қазақстан (7,2%ооо) облыстарында және Алматы қаласында (5,8%ооо), ал ең төменгісі - Атырау (1,1%ооо), Оңтүстік Қазақстан (1,3%ооо), Қызылорда (2,5%ооо), Ақтөбе (2,8%ооо), және Жамбыл (2,7%ооо) облыстарында анықталған.

11. Әйелдер, ер азаматтарына қарағанда жиірек ауырады және неғұрлым жас ұлғайған сайын ауруға шалдығу мүмкіншілігі өсе түседі, әсіресе, 70-тен асқандарда.

12. Қуық ісіктерінің кәсіптік мамандыққа байланыстылығы анықталған. Жалпы бояуды, өз кәсібінде жиі қолданатындардың ішінде ісікке деген қауіп- қатер 1,5-4 есеге шейін өсуде.

13. Алғашқы өсу кезеңдерінде қуық рагы еш белгі бермейді, оның белгілері ісіктің өсу сатысына, асқынуына, қосарланып келген урологиялық аурулардың бар-жоғына, әсіресе, пиелонефрит, нефрит, бүйрек жеткіліксіздігі т.б. тікелей байланысты.

14. Шырышты қабаттан өнген ісіктердегі негізгі белгілері: зәрде қан болу (гематурия) және зәр шығудың бұзылуы (дизурия).

15. Микрогематурия - 80-90% жағдайда, ал макрогематурия ауруға да, дәрігерге де білініп тұрады.

16. Цитологиялық зерттеуге зәр, оның тұнбасы, қуық жуылса- жуындысы, ойық жара бетінен алынған шығынды жатады, әдіс әрі арзан, әрі құнды.

17. Цистоскопия, ең керекті, әрі құнды тәсіл. Қуық ішін көзбен көріп, ісіктің орналасқан жерін, санын, түрін, пішінін, айналасындағы ұлпаларға, ара-қатынасын анықтауға болады. Бұлардың бәрі тиімді ем жоспарын жасау мен болжау мүмкіншіліктерін анықтауға пайдалы.

18. Қуық рагынан биопсия екі түрлі жолмен: суық биопсия, цистоскоптың қысқышымен және ТУР операциясы кезінде уретра арқылы орындалады.

19.  Қосымша анықтау жолдарына УДЗ, КРТ, МРТ және т.б қолданылады

20. Хирургиялық емде, операция кезінде, оның радикалды қағидалары міндетті түрде сақталуы тиіс.

21. Беткей орналасқан қуық рагында ТУР ең негізгі, әрі диагностикалық, әрі емдік тәсіл болып саналады.

22. Цистоэктомия - қуықты толық сылып, алу - ісік клеткалары  пісіп-жетілмеген кезде, ТУР операциясынан кейін қайта қозу байқалса, ісіктің жайылмалы түрінде ғана қолданылады.

23. Қуық рагында -  сәулемен және химиотерпиялық әдістерді, операция алдында, не соңында және де жеке, не коспалы түрде қолданылады.

24. Сақтану шараларына- а нилиндік бояу өндірістерін шығаратын фабрика, завод жұмысшыларын диспансерлік бақылауға алып, оларда жиі-жиі тексеріске (цистоскопия, зәрді сараптау) алған жөн.

25. Қуық рагында болжам өте қиын, операция жасалынбағандар бөгелме ісік пайда болғанға дейін, қан аздығынан, уросепсистен, бүйрек жеткіліксіздігінен қайтыс болады.

26. Еңбекке жарамдылық мүмкіншіліктерін анықтау кезінде  ең бірінші, бұл ісіктің  кәсіптік мамандыққа байланыстығын анықтап, осыны шешу керек.

27. ІІ-топтық мүгедектікке: операция жасауға келмейтін науқас, немесе емнен кейін зәр шығару бұзылғандар, қан аздар, жиі гематурия белгісі барлар, бүйрек аурулары қосарланғандар кіреді. Ал, науқас адам өзіне қарай алмайтын жағдайға жеткенде, І- топтық мүгедектікті тағайындайды.

28. Диспансерлік бақылау мен тексеру мерзімдері жалпы қатерлі ісіктің Ш –клиникалық  топ ережесі бойынша жүргізіледі.

№ 6- дәріс.

Бауыр-ұйқы без-ұлтабар аймағының қатерлі ісіктері

    Кіріспе. Ұйқы безі мен ұлтабар емізігі және бауырдан тыс өт жолдарының қатерлі ісіктерінің клиникалық көріністері мен белгілері, анықтау жолдары мен емдеу тәсілдері бір-біріне ұқсас. Сондықтан осы ағзалардың орналасуы мен қызметтерінің бір-біріне байланысты болғандықтан оларды аймақтық қатерлі ісіктер тобына жатқызып, қаралады.Осы аймақтағы ағзаларда әртүрлі қабыну ауруларының кейбір белгілері қатерлі ісік ауруына ұқсас болсада, олардың көпшілігі терапиялық бөлімде жатып, ұзақ уақыт тексеріліп және емделіп, аурудың асқыну шағында қатерлі ісік барына күдік пайда болады. Осы аймақтағы қатерлі ісіктің пайда болуымен таралу жолдарын, клиникалық белгілері мен емдеу әдістерінің ерекшеліктері осы дәрісбаяндама да қаралады.

    Қатерлі ісіктің  жиі жарақаттайтын жері -  ұйқы безі, өт қабы мен жолдары және ұлтабар емізігі.

         Осы аурулардың орналасу жиілігі орта есеппен:

· ұйқы безінде -60-70%,

· ұлтабар емізігінде – 10-15%,

· бауырдан тыс өт жолдарында -10-15%.

· өт қабында -10-13%,

· бауыр қақпасында -1-2%.

    «Өтұйқыбезұлтабар» аймағындағы ісіктер көбінде қарт және қартаң тартқан адамдарда, еркектерде (2:1), қала тұрғындарында кездеседі. Олардың меншікті үлесі - барлық қатерлі ісіктердің 1% жуық, ал асқорыту жолдарының ішінде 2-3% құрайды.

Ұйқы безі - оның басында орналасқан ісік, ол ұйқы безінің - 50-60% құрайды. Ұйқы безі басында орналасқан ісік - қатты түйін, шеттері тегіс емес, 10 см. аспайды,. Көлемі 10 см. аспау себебі, ауру адамда тез сарғайу белгісі пайда болып, дәрігерге қаралуға мәжбүрлейді. Ісік ұлтабар емізігіне жақын орналасқан сайын, оның түтігінің қысылуының нәтижесінде, оны тез анықтауға болады. Морфологиялық түрі олардың құрамы дәнекер ұлпалар мен бездердің қатынасына байланысты скиррозды және милы боп бөлінеді. Гистологиялық құрылысы бойынша көбінде безді рак, кейде жайылма клеткалы ракта кездеседі. Олар лимфа жүйесімен бөгелме ісік береді, ең жиі орналасатын жері ұйқы безінің бас аймағында және бауыр қақпасында, ал алысқысы - бауыр, өкпе, сүйек және бүйректе орналасады.. 

    Этиологиясы. Ұйқы безінің қатерлі ісігінің пайда болу себептері әртүрлі, бір жүйеге келтірілмеген. Дегенменде әр жерде жүргізілген эпидемиологиялық зерттеулердің нәтижесінде, бұл аурудың қандай жағдайда жиі пайда болатыны анықталып отыр.

Олар:

· Тамақтану ерекшелігінен (майлы тағамдар, арақ-шарап,темекі),

· Тағамның, темекінің құрамындағы нитрозаминдер (нитрозаминдер пайда болатын заттар – нитрат, нитрит, аммиак),

·  Канцерогенді микроэлементтердің әсерінен (стронций, молибден, цинк, мыс).

· Ұйқы безінің созылмалы ауруымен ауырғандар (панкреатит, қант ауруы),

  Осы көрсетілген факторларға қатынасы бар адамдарды «қауіпті топқа» жатқызып, оларды диспансерлік бақылауға алу керек.

  Сыртан және іштен пайда болатын канцерогендік заттар бауыр арқылы өтке өтіп, солардың зиянды қалдық құрамдарының қоздырғыштық-тітіндіргіштік әсерінен ұйқы безінде рак пайда болуы мүмкін деген патогенездік болжам бар. 

    Клиникасы.  Қатерлі ісіктің белгілері әр түрлі жағдайға байланысты.

Олар:

· ісіктің ұйқы безінде орналасуына,,

· ісіктің ұйқы безі ішіндегі тереңдігіне,

· ісіктің ұйқы безінің түтік жолдарына қатынастығына,

· айналасындағы мүшелерге таралуына, қарай білінеді.

    Ұйқы безі рагының алғашқы сатысында ешбір белгі білінбейді де, ісік бездің түтік көзіне, не айналасына өткен кезде ғана белгілер пайда болады.

Олар:

· себепсіз әлсіздік,

· дімкәстік,

· төс асты сыздап ауырсынуы,

· іштің өтуі,

· осы көріністердің аясында, терінің тұрақты сарғайуы,

· дене қызуының көтерілуі,

· бауыры ісіп, ауырсынуы,

· Курвуазье белгісінің оң болуы,

· нәжістің бор тәрізденуі,

· зәрдің сыра түсті сарғайуы,

· қанда билирубиннің өсуі,

· қанда билирубинге реакцияның - тура және жедел оң болуы,

· уыттану ұлғайғанда, құсықтың пайда болуы,

· кейде бездегі ісікті сипапауға келетіндігі,

· бездің ауырсынуы,

· бұлшық еттің сіресуі,

Рентгенмен тексергенде; ұйқы безінің жанама белгілері пайда болады

· ұлтабар тағасының кеңейуі,

· ішектің ісікпен қысылуы,

· ішектің қабырғасында ойықшаның пайда болуы,

· ұлтабар суретінің бастапқы бөлігінің жоғары, оңға қарай ығысуы.

Ұйқы безінің басында орналасқан ракты мына аурулардан ажырату керек:

· ұйқы безінің қабынуларынан,

· өт қабы мен жолдарының тас ауруынан,

· бауыр ауруынан,

· Боткин ауруынан,.

    Емдеу жолы: ұйқы безінің бас бөлігінде орналасқан рак кезінде панкреатодуоденальды резекция жасалынады. Операцияның орындау жолы – ұйқы безінің басын,ұлтабармен бірге сылып алып, холецисто-, холедокогастро-, немесе еюноанастомоз және гастроэнтероанастомоз жасалынып, ұйқы безінің қалдығын (дене не құйрығын) ішек ішіне енгізіп тігеді. Жалпы жағдайы ауыр науқасқа бүл операция екі этаппен орындалады, әуелі сарғайуды азайту үшін, өттің жүруін айналмалы жолмен қалыптастырып, хал-ақуалы дұрысталған соң (2-4 апта), жоғарыда көрсетілген операцияны жасайды. Егер ісікті радикальды алуға болмаса, онда паллиативті операция – айналмалы анастомоз – холецистоеюноанастомоз - салынады.

    Болжамы. Радикалды операциядан кейін науқас 2 жыл, ал паллиативті операциядан соң -  6 -10 айға дейін өмір сүруі мүмкін. 5 жылдық өмір сүретіндер бірен саран.

Бауыр-ұйқы без-ұлтабар аймағының патологиялық анатомиясы,

Ұйқы безініңХалықаралық гистологиялық жіктелуі:

1. Эпителиальды ісіктер:

А. Қатерсіз:

1- Аденома,

2- Цистоаденома.

Ә. Қатерлі:

1- Аденокарцинома

2- Цистоаденокарцинома,

3- Ацинарлық  (безді рак),

4- Жайылма клеткалы рак,

5- Жетілгенін анықтауға болмайтын рак

2. Ұйқы безінің аралшықтарының ісіктер:

1- Эпителиальды емес,

2- Аралас,

3- Жіктелінбейтін,

4- Қан тамыры мен лимфа жүйесінің,

5- Бөгелмелі, ісіктер.

Ұлтабар емізік рагының патанатомиясы

Ісік көбінде ұлтабар емізігінің шырышты қабатынан өсіп, ішек қуысына еніп тұрады.

А. Экзофитті түрі:

1- емізігінде (жалпақ, түйінді түрі),

2- тік ампуласында (жалпақ, түйінді түрі).

Ә. Эндофитті түрі:

1. өт пен ұйқы безі түтіктері мен ішектік шырышты қабатында.

    Бұлардың гистологиялық түрі - папиллярлы аденокарцинома.

    Бауырдан тыс өт жолдарының рагының патанатомиясы

Бауырдан тыс өт жолдарының рагы көбінде оның шырышты қабатынан пайда болып, түтіктердің жан-жағын қоршап, оны тарылта отырып, бойлай өседі.

         Ісіктің пайда болып, шығатын жерлері:

1- жалпы өт түтігінен,

2- бауырдағы өт түтіктерінің басты өзегінен,

3- бүкіл өт жолдарынан (гепатохоледохтан).

Бұлардың патанатомиялық түрі:

А. Экзофитті түрі:

1- түйінді, түймешікті (полип),

2- бүртікті (папиллярлы).

Ә. Эндофитті түрі:

3- бойламалы,

4- жайылмалы түйдек (конгломератты).

    Бұлардың гистологиялық түрі - папиллярлы аденокарцинома.

1. Эпителиальды ісіктер:

А. Қатерсіз:

1- аденома (бүртікті аденома),

Ә. Қатерлі:

1- аденокарцинома

2- жайылма клеткалы рак,

3- жіктелінбейтін рак.

2. Эпителиальды емес ісіктер:

1- дәнекер ұлпалы ісіктер,

2- эмбриональді рабдомиосаркома.

3. Аралас ісіктер:

1- карциносаркома,

2- жіктелінбейтін ісіктер,

3- қан тамыры мен лимфа жүйесінің,

4- бөгемелі ісіктер.

Билиокреатодуденальды аймақ рагының даму сатылары

А. Ұйқы безінікі:

1- сатысы – ісік 3 см –ден  аспаған, ағза шеңберінен шықпаған, аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

2а- сатысы – ісік 3 см -ден асқан, ағза шеңберінен шықпаған, аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

2б- сатысы – ісік 3 см- ден аспаған, ағза шеңберінен шықпаған, аймақтық екіден аспайтын бөгелме ісігі бар,

3- сатысы – ісік айналасындағы тіндер мен ағзаларға (ұлтабар, жалпы өт түтігі, шажырқай тамырлары, қақпа көк тамыры) жайылып өскен,  аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

3а- сатысы – ісік айналасындағы тіндер мен ағзаларға (ұлтабар, жалпы өт түтігі, шажырқай тамырлары, қақпа көк тамыры) жайылып өскен,  аймақтық бөгелме ісігі бар,

4- сатысы – бастапқы ісікпен қатар шалғай ағзаларда  бөгелме ісігі бар,

Ә. Ұлтабар емізігінікі:

ұйқы безі – сүйел тәрізді ісік 2 см -ден аспаған, аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

2а- сатысы – ісік емізікті түгел басып, бірақ  ағза шеңберінен шықпаған, аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

2б- сатысы – ісік емізікті түгел басып, бірақ ағза шеңберінен шықпаған, аймақтық дара бөгелме ісігі бар,

3а- сатысы – ісік емізікті түгел басып, айналасындағы тіндер мен ағзаларға (ұлтабар, жалпы өт түтігі, ұйқы безі) жайылып өскен,  аймақтық бөгелме ісігі жоқ,

3б- сатысы – ісік айналасындағы тіндер мен ағзаларға (ұлтабар, жалпы өт түтігі, ұйқы безі) жайылып өскен,  аймақтық бөгелме ісігі бар,

4- сатысы – бастапқы ісікпен қатар шалғай ағзаларда  бөгелме ісігі бар,

Бауыр-ұйқы без-ұлтабар аймағы рагының белгілері

Олар екі түрлі белгілермен сипатталады:

1- Ісіктік процесстің өзінен өрбитін белгілері:

· іштің жоғарғы бөлігінде аурсыну сезімі болуы,

·  тез шаршағыштығы,

· әлсіздігі,

· жүдеуі,

· асқа тәбеттің болмауы,

· қан аздық (анемия).

2-  Осы аймақты құрайтын ағзалардың жеке түтіктерімен анатомиялық қатынасына байланысты белгілері.

· Ұйқы безінің түтігі бітелсе:

а) жүдеуі,

б) ас қорытудың нашарлауы,

в) ішек қызметінің бұзылуы,

г) қант ауруының пайда болуы.

· Бауырдан тыс өт түтігі бітелсе:

а) терісінің сарғайуы,

ә) терісінің қышуы,

б) бауыр мен өт қабының ұлғайуы,

в) бауыр қызметінің бұзылуы,

г) дене қызуының көтерілуі.

Бауыр-ұйқы без-ұлтабар аймағы рагының кезеңдік белгілері

Олар екі кезеңге бөлінеді:

1- терінің сарғайуға дейінгі кезеңдегі белгілері.

    Бұл кезеңдегі белгілерді анықтау өте қиынға соғады, себебі бастапқы белгілер анық болмай, тұрақсыз белгілер пайда болады.

Олар:

· төс асты аймақтағы үнемі сезіліп тұратын ауырлық сезім,

· белгісіз, себепсіз жүдеу,

· ауырсынудың жайылмалы болып, арқаға берілуі,

· ауырсыну көбінде түнде, жанға батып, мазасыздандыруы,

· ауырсыну көбінде шалқасынан жатқанда, жанға батып, мазасыздандыруы,

· науқас аяқ-қолын ішіне жинап, не жүгініп отырғанда ауырсынудың бәсеңдеуі.

· 3-4 ай ішінде 10-12 кг салмағын жоғалтуы.

Енді адамның жүдеп қалуы, әлсіздік және тәбеттің төмендеуі (дискафорт), тез шаршауы мен субфебрильді дене қызу мен қант ауруымен ұштасуыбилиапанкреатодуденальды аймақтың рагына күдік тудырады.

2- Терінің сарғайу кезеңдегі белгілері.

Механикалық сарғайу – осы аймақ рагына тән ең жиі кездесетін белгісі. Ол жайылып келе жатқан ісіктің, негізгі өт түтіктерінің біртіндеп бітелуі және қанда өт пигментінің жиналу нәтижесінде пайда болады. Сарғайудың жиілігі оның үдеуі ісіктің орналасу орны мен көлеміне, ісіктің басты өт түтіктеріне қаншалықты қатынасы бар екендігіне қарай жүреді. Ісік өт түтіктерінде дамыған кезде сарғайу біртіндеп басталады, ол аурудың бастапқы және негізгі белгісі болып саналады. Сарғайу ұзап, холемия болып, бауыр-бүйрек, және қан ұйу бұзылып, тері қыши бастайды. Терінің қышуы, қанда өт қышқылы мен гистаминдердің көбейуінен болады. Ісік өт жолдарын басып, оған екіншілік жұқпа әсерінен холангит пайда болады, бұл бауырдан тыс өт түтіктерінде және ұлтабар емізігіндегі ракта жиі кездеседі.

Осы аймақтың клиникалық белгілері:

· бауырдың ұлғайуы,

· өт қабының ұлғайуы,

· басып сипағанда ісіктің анықталуы,

· іш перде ішінде сұйықтықтың жиналуы (шемен).

Бауырдың ұлғайуы – холестаз және билиарлы цирроз бен байланысты. Сипағанда:

· бауыр қатты,

· шеті қырлы,

· беті біркелкі, болып тұрады.

    Бұл белгілер ісік бауыр-өт жолдарында орналасқанда, өт қабына өттің келмеген жағдайда туындайды.

    Өт қабының ұлғайуы – ісіктің жалпы өт жолын бітегенде байқалады.

Курвуазье белгісі оң болады - өт қабының оң жақ қабырға астында бұлтыйып, алмұрт пішінді болып, сипағанда анықталуы.

    Оң жақ қабырға астын сипап, басып көргенде ісіктің байқалуы, қатерлі ісіктің ұлғайып, меңдеп кеткен кезінде білінуі.

    Іш перде ішінде сұйықтықтың жиналуы (шемен болуы), ол қақпа көк қантамырды, ісік немесе бөгелме ісіктерімен қысылғанда, бауыр қақпасындағы қан айналудың бұзылу нәтижесінде өрбуі.

Лабораториялық зерттеулер кезіндегі өзгерістер:

· ЭТЖ ның жоғарлауы,

· холангитте – лейкоцитоз, оның солға қарай ығысуы,

· гипербилирубинемия (тура билирубин),

· нәжістің түсі өзгеріп, бор тәрізді болуы,

· зәрдің сыра тәрізді өзгеруі,

· ішектің кебуі,

· белок пен майдың ыдырауының бұзылуы (липаза, трипсин тапшылығынан)

Рентгенологиялық тексеру әдістері:

1. Іш қуысы ағзаларының шолу рентгенографиясы (бауыр мен өт қабының ұлғайуы),

2. Ретропневмоперитенум аясында, ұйқы безіне томография жасау,

3. Асқазан-ішек жолдарының стандарттық рентгенографиясы (антральды бөліктің, ұлтабардың ығысуы, олардың қысылуы, жаралануы, ұзақ іркілістің пайда болуы),

4. Гипотониялық дуоденография, сүмбі арқылы сульфат барийді енгізу,

5. Компьютерлік томография,

6. Тері арқылы гепатохолангиография жасау,

7. Ангиография.

Эндоскопиялық әдіс.

1. Гастродуедоноскопия,

2. Ұлтабар емізігіне кері бағытта (ретроградты) эндоскопия арқылы катетер енгізу,

3. Лапороскопия.

Радиоизопты тексеру әдісі.

Селенметионин-75 қолданылады.

УДЗ. – ең тиімді тәсіл.

Бауыр-ұйқы без-ұлтабар аймағы рагын басқа аурулардан ажырату

    Боткин ауруы - бауыр клеткаларының қабыну үрдісімен, өт жолының өткізгіштігінің өзгермеуімен сипатталынады.

· инкубациялық кезеңі болады (2-8 апта),

· 1-2 апта аралығында күдікті кезең,

· әлсіздік,

· тәбетінің нашарлауы,

· бас ауруы,

· оң қабырға астында ауыру сезімі,

· диспепсиялық бұзылыстар,

· сарғайу ағымы циклды болуы,

· терінің түсі лимондай сарғайуы,

· бастапқы кезде терінің қышынуы болмайды,

· іште ауырлық белгі сезілмейді,

· жүдемейді,

· бауыр ұлғаймайды, шеті дөңгелектенген,

· өт қабы кеңеймеген.

Өт қапшығының тас ауруы - өт жолдарында тастың пайда болуы.

· ұстамалы шаншудың иыққа берілуі,

· құсуы,

· Френикус, Ортнер және Мерфи белгілері оң,

· дене қызуының тым жоғарлауы (гектикалық),

· ұстамалы, толғақ тәрізді шаншудан кейін, сарғай удың білінуі,

· лейкоцитоз, нейтрофилез – солға қарай жылжуы,

· ЭТЖ-ның жоғарлауы,

· гипербилирубиннің болмауы.

Ұйқы безінің хирургиялық емі

Олардың түрлері:

1. Панкреатодуоденальды резекция – холецистогастро немесе холецистоэнтероанастомоз бен ұйқы безі құйрығының қалдығын - ішекке не асқазанға қосу.

2. Ұйқы безі құйрығының резекциясы,

3. Толық панкреатоэктомиясы.

Операциядан кейінгі өлім көрсеткіші 20-50 пайыз, ал 5 жылдық өмір сүру мерзімі – 1 ден 9 пайызды құрайды.

Паллиативті операциялар:

1. Сарғайуды жою,

2. Ас қорытуға ұйқы безін қосу,

3. Ұлтабардың жұмысын жақсарту,

4. Ауырсынуды басу.

Билиодигестивті анастомоздар:

1. Холеоцистогастроанастомоз (Терриер, 1896)

2. Холеоцистодуоденоанастомоз (Ридель, 1888),

3. Холецистоэнтероанастомоз (Микулич,1990)

4. Холедоходуоденоанастомоз (Брунер, 1899),

5. Холедохогастроанастомоз (Терриер, 1911).

Ұлтабардың емізігінің хирургиялық емі.

1. Ұлтабар арқылы емізікті алу – трансдуоденалды папиллоэктомия фатеров бүртігін, сына тәрізді резекция жасау,

2. Дуоденоэктомия,

3. Панкреатодуоденальды резекция,

4. Жалпы өт жолымен ұйқы безі түтіктерін реимплантациялау (қайта көшіріп отырғызу) (Холстед. 1989)

Трансдуоденалды резекциядан кейінгі өлім көрсеткіші 12-15 пайыз, ал орташа өмір сүру мерзімі 32-39 ай.

Бауырдан тыс өт жолдарының хирургиялық емі.

1. Панкреатодуоденальды резекция – ісік өт жолының төменгі бөлігінде орналасқанда,

2. Гепатохоледохохолецистоэктомия,

3. Өт жолының жоғарғы бөлігінің резекциясы –гепатоеюноанастомоз

         Орташа өмір сүру мерзімі – 14-15 ай.