Белдемелі теміреткі (герпес): емі, профилактикасы

Бет нерві невропатиясы - беттің бір жағындағы бірнеше немесе барлық мимикалық бұлшық еттердің қимыл қызметінің бұзылысы орын алғанда бет нервісінің салдануы (параличі) болады. Себебі: инфекциялар, уыттанулар, жарақат, суықтау, қан тамырлық процестер. Патогенезі: тоңазу бет нервін қанмен қамтамасыз ететін қан тамырларының ұзақ ширығуынан шартты патогендік немесе тыныштық жағдайындағы инфекцияның белсенділігін арттырады. Нерв жарғақ қуысына өте жақын орналасқандықтан осы маңайда болатын әр түрлі қабыну үрдісі бет нервін оңай зақымдандырады. Клиникасы: мимика бұлшық еттерінің салдануы немесе әлсіреуі, беті ассиметрияланған, ауыз бен мұрын сау жаққа қисайып, ауыз бұрышы төмен түседі, ауырған жақтағы мұрын-ерін-маңдай әжімдері жазылып, көз саңылауы кеңейеді, көзін жұмуға тырысқанда көз алмасы жоғары әрі сыртқа бұрылады- Белл симптомы. Диагностикасында электромиография, КТ, МРТ, жалпы қан анализі.

беткей (экстероцептивті) – ауырсыну, температуралық, тактильді

Бульбарлы және псевдобульбарлы синдром.

Бүйірлік амиотрофты склероз- жұлынның алдыңғы мүйізіндегі қимылдатқыш клеткалар мен бүйір бағандары зақымданатын нерв жүйесінің жүйелі дегенеративтік ауруы. Кейде дегенеративтік процесс сопақша ми ядроларына тарайды да, үдемелі булбарлық сал пайда болады. Этиологиясы вирустық инфекция, географиялық ерекшеліктеріне де байланысты. Патогенезінде зақымданудың салыстырмалы жүйелілігі вирус не оның уыты жұлынның артқы бөлігінен тісті байлам арқылы азды-көпті оқшауланған тор қабық асты кеңістіктің алдыңғы бөліміне таралуына байланысты. Бұл ауруда қозғалу жүйелерінің арнайы зақымдануын науқастардың ми-жұлын сұйығына араласқан токсиндердің, сезімділік жүйелердің химизмі мен зат алмасуынан өзгеше қимылдатқыш неврондарға үйлесімділігімен түсіндіріледі. Сопақша мидағы ХІІ, ХІ, VІІ жұп нервтер ядролары, үшкіл нервтің қимылдаушы ядросы және осы деңгейдегі пирамидалар семіп қалады. Клиникасында: босаң, сіреспелі парез немесе салдану белгілерінің бірігуімен сипатталады. Негізгі 4 түрі бар: жоғарғы, булбарлық, мойын-кеуде, бел-сегізкөздік. Диагностикасы: электромиограмма, МРТ мойын-кеуде мен бел-сегізкөздік бөлімінің.

Бұл- артериялық гипертензияның ауыр түрімен шақырылатын невралогиялық симптомдармен көрінетін жедел ми қанайналым бұзылысы.ЕМІ: 1.Дибазол(Қан қысымын төмедететін,тамыр кеңейтетін дәрәлер тобы)-1%,3мл ден күніне 3 рет б/е, 8-14 күн қолданамыз 2. Диакарб(Диуретик карбоангидраз ингибиторларының тобына жатады)-250-500 мг таңертең 3күн бойы қабылдау, 4 ші күні ішуді тоқтату.

Вегетативті жүйке жүйесінің құрлысы.

Вегетативті -қан тамыр дистониясы, емі, профилактика.Вегетативті-тамырлы дистония - вегетативті – қан тамырлық бұзылыстар жалпы гипергидрозбен, көгілдірленумен және аяқ – қол мұздауымен, аяқ –қол ұштарының ісінуімен, трофикалық өзгерістермен білінеді.

Вегетативті нерв жүйесінің зақымдану синдромы Вегетативтік дистония вегетативтік нерв жүйесінің сегмент үсті бөлімінің дисфункциясы әсерінен пайда болады. Оған аралық ми мен үлкен жарты шарлардың ішкі-алдыңғы бөліктеріне кірігетін, мишық қақпағының үстіне орналасқан құрылымдардың туа біткен, оның ішінде тұқым қуалайтын ерекшеліктері, бала кезінен бергі инфекциялық, уыттану, жарақаттану, т.б. үрдістердің зардаптары себеп болады. Вегетативтік дистония пубертаттық пен климактериялық кезендерге тән эндокриндік дисбаланстың, сонымен қатар шамадан тыс дене және психоэмоционалдық зорланулардың көрінісі болуы мүмкін.Вегетативтік дисбаланс организмнің бейімделу үрдістерінің бұзылуына ықпал жасайтын төтенше жағдайлар әсерінен де болуы ықтимал. Сондықтан вегетативтік дистония патологиялық жағдайлардың зардабы бола бермейді. Дегенмен, вегетативтік дистония айқын білініп, ұзаққа созылғанда гипертония ауруы, ойық жара, гиперткреоз, әр түрлі ағзалар мен жүйелердің вегетативтік нервтенуі бұзылуынан көптеген аурулар пайда болатынын есте сақтаған жөн.Вегетативтік дистонияның клиникасы вегетативтік криздерді (күрт асқынулар), қорқыныш пен депрессияга әкеліп соғатын эмоциональды-астениялық жағдайларды, оған қоса кітаптың бірінші бөлімінде сипатталған вегетативтік нерв жүйесінің барлық деңгейлерінің зақымдану симптомдарын қамтиды. Мұндайда кейбір ағзалар мен тканьдердің қызметінде вегетативтік нерв жүйесінің симпатикалық бөлігінің, ал басқаларында парасимпатикалық бөлігінің ықпалы басым болады ереді.Сөйлегенде ойын білдіргісі келгенде қол бұлғау бас изеу т.б қосалқы қимылдар жасайды.Басы мен денесі алғға қарай еңкіш,қолдары білегінен жартылай бүгілген,шынтағы денесіне жуық,аяқтары жамбас және тәзе буындарында біріне-бірі тиіп жүреді.

Вегетативтік дистония синдромы:

Вегетативтік жүйке жүйесі жұлын мен мидың әртүрлі деңгейінде орналаса отырып, ішкі мүшелердің қызметін реттейді. Ол симпатикалық және парасимпатикалық жүйелерден тұрады.Симпатикалық орталықтар жұлынның бүйір мүйіздерінде кеуде және бел бөлімдері деңгейінде сегментарлы түрде орналасқан. Жұлынан шығып, симпатикалық жүйке талшықтары басты өрімді (күн өрімі мен құрсақ асты өрімі), сонымен қатар жоғарғы мойын, жоғарғы және төменгі шыжырқай түйіндерін түзеді. Симпатикалық жоғарғы мойын түйінінен көз алмасына қарай талшықтар келіп, көз қарашығының реакциясын қамтамасыз етеді, сонымен қатар шықшыт және басқа сілекей бездеріне де талшықтар барады. Жұлдызша түйінінен талшықтар өңешке, көмекейге, жұтқыншаққа, тыныс бұлшық еттеріне және жүрек бұлшық етіне барады. Күн немесе құрсақ өрімінен және жоғарғы шажырқай түйінінен талшықтар бауырға, асқазанға, тоқ және аш ішекке барады. Төменгі шыжырқай түйінінен және құрсақ асты өрімінен біріккен симпатикалық талшықтар ішектерді, жатырды, қуықты жүйкелендіреді. Осында жұлынның сегізкөз бөлімінен шығатын парасимпатикалық талшықтар да келеді. Парасимпатикалық иннервацияны ми бағанасында және жұлынның сегізкөз бөлімінде орналасқан орталықтар қамтамасыз етеді. Ми бағанасында өмірлік маңызы бар жүрек-қантамыр және тыныс алу орталықтары болады (кезбе жүйке нің парасимпатикалық жүйесіне жататын). Симпатикалық және парсимпатикалық жүйкелер барлық ішкі мүшелер мен қан тамырларға (тегіс бұлшық еттерге) келіп, бір-бірін өзара теңестіреді де, ішкі мүшелер қызметінің және зат алмасудың шебер реттелуін қамтамасыз етеді. Жоғарғы вегетативтік орталықтар гипоталамуста және ми қыртысының лимбикалық аймағында орналасады. Гипоталамустың алдыңғы бөлімдері парасимпатикалық, ал артқы бөлімдері симпатикалық жүйені реттейді. Гипоталамустың біртұтас қызметі дене қызуын реттеумен, жүрек-қан тамыр жүйесінің, асқазан-ішек жолдарының, несеп шығарудың, жыныстық қызметтің, зат алмасудың барлық түрлерінің, эндокриндік жүйенің, гомеостаздың, ми қыртысының тонусының (ретикулярлы формациямен бірге) жағдайын реттеумен білінеді.

Вегетативтік нерв жүйесінің құрылымы күрделі, атқаратын қызметі жан-жақты. Ол эмоционалдық сфера мен жоғары психикалық функцияларға жауапты құрылымдармен қатар, организмнің ішкі ортасы тұрақтылығының сақталуына (гомеостаз) ықпалын тигізеді. Сол себепті вегетативтік бүлінулердің клиникалық көрінісі ерекше полиморфті болады. Бұған невроздарда, барлық дерлік ішкі ағзалар зақымдануларыңда вегетативтік дистония сиңдромының пайда болуы, сонымен бірге шеткі және орталық нерв жүйесі аурулары клиникасының негізгі белгілерінің бірі - вегетативті-трофикалық бұзылымдар дәлел. Көптеген ауырсыну сиңдромдарыңца, сирингомиелияда, жұлын семуінде және нерв жүйесі жарақаттануында вегетативтік белгілер айқын білінеді.Нерв жүйесі ауруларында байқалатын вегетативті-қан тамырлық және трофикалық бұзылулар қан ауруларына байланысты басқа тарауларда баяндалған. Сол себепті бұл тарауда клиникасьшда вегетативтік бұзылымдар басым патологиялық жағдайларға көңіл бөлмекпіз.

Венозды қан айналым бұзылысы.

Витаминотерапия:

В-тобы Витаминдері:

Геморрагиялық инсульт -ми мен оның қарыншаларына немесе қабықасты кеңістігіне кенеттен қан құйылудың салдарынан болады. Себептері: артериялық гипертония, атеросклеробен қабаттасуы, геморрагиялық диатездер, аневризмалар, инфекциялық-аллергиялық васкулиттер. Патогенезі 2 жағдайға байланысты: 1- тамырлардың қоректенуін бұзатын ангиоспазм, 2- ми тамырларының иннервациясы бұзылуы мен қан қысымын кенеттен көтерілуіне байланысты оттегіні тасымалдау жеткіліксіз болғандықтан дистрофиялық өзгерістердің пайда болуы. Осының салдарынан қан қысымы күрт көтеріледі де, миға қанның ақырын сіңуі не тамыр жарылуына байланысты құйылуы байқалады. Клиникасында: күндіз басталады, есінен танып қалады, кома жағдайына түседі, беті қызарған, қан қысымы көтерілген, тамыр соғысы слбыр, тынысы тарылған, көз қарашығы кеңуі, нистагм, салданған жақта бұлшық ет тонусы мен сіңір рефлксі төмен, аяқ ұшында патологиялық рефлекстер, құсу, эпилептикалық талма, менингеалдық симптомдар. Тексеру: неврологиялық, бас миының прецеребральді артерияларын дуплексті және триплексті ультрадыбысты сканирлеу, ангиография, ЭКГ, ЭхоКГ, ликворды зерттеу, көз түбін тексеру, қан мен несеп анализдері.

Гемофильді таяқшамен шақырылатын менингит – қоздырғышы Haemophilis. Патогенезінде гематоэецефальдық бөгеттен өтіп, H. Influenzae қоздырғышымен шақырылатын менингит бронхит, синусит, отит, пневмония, остеомиелит осы ауруларды тудырады. Көбіне бұл шала туған балаларда және де иммуножетіспеушілік жағдайы бар балаларда осы инфекцияға бейіділігі жоғары болады. Микробтардың көбеюі эндотоксинді бөлу арқылы инфекция-токсикалық шоктың дамуына қабілетті болады, нәтижесінде ми қан айналым бұзылысы мен ми ісігінің гипоксиясы дамиды. Аурудың бастапқы кезінде немесе 3-7-і күні дене температурасының көтерілуінен басталады 37,5-38,5-ке дейін, интоксикация симптомы, жалпы милық, менингеалдық көріністер көрінеді. Жағдайының бірден нашарлауы, бас ауруы, құсу, бозару, естің сопор жағдайына дейін бұзылуы, менингеалдық симптомдардың пайда болуы, кейде тырысулар байқалады. Гемофильді инфекцияның жеделдеу ағымында кейде шартты түрде тез гемофильдік менингит дамиды, асқынуы ми ісігімен немесе инфекциялық-токсикалық шокпен көрінеді. Диагностикасында: қан анализі, микроорганизмді анықтау қанды егу арқылы, жұлын-ми сұйықтығын анықтау, латекс-агглютинация әдісі, иммуноферментті анализ, пассивті гемоглютинация реакциясы.

Герпатикалық энцефалит- қарапайым герпес вирусымен шақырылатын бас миының жедел қабынуы. Көбінесе қарапайым герпес вирусы 1мен шақырылады. Патогенезі: балалар мен жас адамдарда 1-лік энцефалит түрінде дамуы мүмкін. Вирус ОЖЖ-не мұрын шырышына еніп, иіс сезу анализаторы аксондары арқылы тасымалданады. Көбіне ГЭ-мен ауыратын ересек науқастарда анамнезінде герпес вирусымен ауырған не ҚГВ-1 ге серопозитивті болып келеді. Науқастардың ауыз-жұтқыншақ шырышы мен ми тіндерінде вирустың әр түрлі штаммы анықталады. ГЭ 1-түрінде вирус реактивациясы үшкіл не вегетативті ганглияларда орталық бас сүйек шұңқырын иннервациялайтын нервтер арқылы ОЖЖ-не таралады. 2-түрінде вирус ОЖЖ-не ұзақ уақыт латентті жағдайда болады және сол жерден реактивацияланады. Клиникасында: триадасын ажыратамыз: жедел қызба басталуы; Джексондық типті тырысулардың дамуы; естің бұзылуы. Кейде тырысудың дамуымен естің жоғалуы қызбаға алып келеді. Ошақты өзгерістері кезінде көз қозғалтқыш нервтердің парезімен, гемипарез, әртүрлі афазиялармен көрінеді. Алғашқы 3-5 күні жұлын сұйықтығында қалыпты болуы мүмкін. Тырысулық талма мен интеллектуалды бұзылыстар түрінде қалдық белгі байқалады.тДиагностикасы: иммунологиялық, вирусологиялық, жұлын сұйықтығынан ҚГВ-тың ДНҚ-н ПТР арқылы анықтау, серологиялық әдіс.

Герпетикалық энцефалит Герпетикалық энцефалит (ГЭ) – қарапайым герпес вирусымен шақырылатын бас миының жедел қабынуы. Көбінесе ҚГВ-1, сирек ҚГВ-2 шақырылады. Мезгілге тән ауытқуы жоқ. ГЭ 2 ауру шыңы: 1) 5-30 жас және 2) 50 жастан жоғары кездерге сәйкес келеді. Патогенезі Герпетикалық энцефалит патогенезі бірдей емес. Балалар мен жас адамдарда біріншілік энцефалит түрінде дамуы мүмкін. Вирус ОЖЖ-не мұрын шырышына еніп, иіс сезу анализаторы аксондары арқылы тасымалданады. Алайда, көбінесе ГЭ-пен ауыратын ересек науқастарда анамнезінде герпес вирусымен ауырған немесе ҚГВ-1-ге серопозитивті болып келеді. ГЭ-пен ауыратын науқастардың 25%-ға жуығында ауыз-жұтқыншақ шырышы мен ми тіндерінде вирустың әр түрлі штаммы анықталады. Бұл кезде энцефалит ҚГВ-1 типінің басқа штаммы арқылы қайталамалы жұғу арқылы ОЖЖ-не қоздырғыш енуімен байланысты. Сонымен қоса, ГЭ-те ауыз-жұтқыншақ пен ми тінінде ҚГВ-1 типінің бір штаммы ғана кездесетін түрі болады, 2 гипотезамен сипатталады. Герпептикалық энцефалит бірінші түрінде – вирус реактивациясы үшкіл немесе вегетативті ганглияларда орталық бас сүйек шұңқырын иннервациялайтын нервтер арқылы ОЖЖ-не таралады. Герпептикалық энцефалит екінші түрінде – вирус ОЖЖ-де ұзақ уақыт латтентті жағдайда болады және сол жерден реактивацияланады. Кез-келген жағдайда герпестен басқа себептерден қайтыс болған ересек адамдардың бас миының олигонуклеотидті зондтар арқылы ҚГВ-ң ДНҚ-сы анықталады. Герпетикалық энцефалит клиникасы ГЭ-ң триадасын ажыратамыз: Жедел қызбалы (лихорадкалы) басталуы; Джексонов типті тырысулардың дамуы Есінің бұзылуы (қысқа уақытты респираторлы инфекциядан кейін дамиды) Кейбір кездері тырысулардың дамуымен естің жоғалуы қызбаға алып келеді. Ошақты өзгерістері кезінде көз қозғалтқыш нервтердің парезімен, гемипарез және әр түрлі афазиялармен көрініс береді. Аурудың алғашқы 3-5 күндерінде жұлын сұйықтығы қалыпты болуы мүмкін. Одан кейінгі күндері жұлын сұйықтығында лимфоцитарлы плеоцитоз (30-400х109/л) және белок құрамы жоғарылайды (1,32 г/л-ге дейін). Қанда лейкоцитоз (20х109/л-ге дейін) солға жылжумен, лимфопения және ЭТЖ-ның жоғарылауымен көрінеді. Коматозды жағдай – болжамы жағымсыз. Тырысулық талмалар мен интеллектуалды бұзылыстар түрінде қалдық белгілер байқалады. Нәрестелерде гидроцефалия мен ми декортикациясы дамиды. Клиникалық диагноз вирусологиялық, иммунологиялық зерттеулер арқылы қойылады, яғни ҚГВ-ң антигені мен спецификалық антиденелерді анықтайды, соның ішінде қан сары суы мен жұлын сұйықтығынан иммуноглобулин J классын анықтау. Диагностикасы ГЭ-ті басқа вирусты энцефалит пен ОЖЖ-нің ошақты инфекциялық және инфекциялық емес аурулардан ажырату оңай емес. Ерте диагностиканың ең сезімтал инвазивті емес әдіс – жұлын сұйықтығынан ҚГВ-тың ДНҚ-н ПТР(ПЦР) арқылы анықтау. ҚГВ-тың антиденелер титрі жұлын сұйықтығы мен қан сарысуында герпетикалық энцефалит кезінде жоғарылайды, бірақ аурудың алғашқы 10 күнінде сирек байқалады. Сондықтан серологиялық әдіс диагнозды ретроспективті қойғанда қолданылады. Ми биопсиясы. Бас ми биопсиясы – ҚГВ-тың антигені мен ДНҚ-сын анықтауға көмектесіп, культура клеткасынан вирусты бөліп алады. Бұл жоғары сезімталлды әдіс асқынуға көп әкелмейді. Сонымен қоса бас ми биопсиясы басқа жазылатын энцефалиттерді анықтауға мүмкіндік береді.

Гипоталамус-гипофиз жүйесі функциясының күшеюінен де, тежелуінен де пайда болатын аурулар (Иценко-Кушинг ауруы, акромегалия, нанизм, Глинский-Симмондс ауруы, қантсыз диабет, т.б.) арыктау немесе семіру, остеопороз, аменорея, импотенция, ісінулер, тері мен бұлшық еттің семуі түрінде білінетін аса ауыр вегетативтік және трофи-калық бұзылуларға себеп болады. Иценко-Кушинг синдромы психикалық бұзылымдармен қосарлануы мүмкін.

Гипоталомо-гипофизарлы жүйенің бұзылысының синдромы.

гнозис,праксис,фазис,есте сақтау, ойлау жатады.Гнозис дегенiмiз–ол сыртқы ортаның құбылыстары мен заттарын сезiну және түйсiк алу арқылы өтетiн қоршаған ортаны бiлiп, тану.Гнозистың бұзылыстарын агнозиялар деп атайды.Сезiм мүшелерiне сәйкес көру,есту,тактильдік (соматосенсорлық),иiс сезу,дәм сезу агнозияларын ажыратады.Ерекше түрiн сөйлеу тiлi агнозиялары құрастырады.Бұл бұзылыстар затты немесе құбылысты танымауымен сипатталады.Агнозиялардың себептерi болып орталық жүйке жүйесiнiң әртүрлi жұқпалы аурулары, ми қыртысының жарақаттары,интоксикациялары табылады.Балалық шақ кезеңiнде бұл агнозиялар зият кемiстiктерiне апарады.Праксис – үйренген қүрделi қозғалыстардың орындалуы. Терең сезiмталдықтың афференттiк жолдарымен келетiн тiтiркенiстердiң барлығы мидың төбе бөлiгiнiң қыртысында қабылданады. Бұл бұлшық еттерден, сiңiрлерден, байламдардан және буындардан келетiн тiтiркенiстер қозғалыстың әрбiр мезгiлi туралы белгi берiп тұрады, ал осы қозғалыстар үйреншікті, әдеттенген бола бастайды. Төбе бөлiгi зақымдалған кезде праксис қалыптаспайды немесе бұзылады. Осы жағдай апраксия деп аталады. Апраксияның үш негiзгi түрiн ажыратады: 1) моторлық немесе эфференттiк, 2) көру-кеңiстiктік (конструктивтік), 3) кинестетикалық немесе афференттiк. Сонымен қатар сөйлеу тiлiнің апраксиясын бөледi. Моторлық апраксия кезiнде ауру адамның үйренген қозғалыстарды орындауы бұзылады. Көру-кеңiстiктік апраксия көру арқылы кеңiстiкте бағдарланудың бұзылуы салдарынан мақсатты қозғалыстарды орындай алмаумен сипатталады. Кинестетикалық апраксия қимылдарды орындайтын мүшелердiң қалыпын реттеу бұзылыстары салдарынан қозғалыстарды басқара алмаумен білінеді. Бұл түрiн кейiп апраксиясы деп атайды.Есте сақтау құбылысында келесi кезеңдердi ажыратады: жадында тұту (жатталу), сақтау, еске түсiру және ұмыту. Келесi түрлерi болады: ерікті және ерiксiз. Есте сақтау қабiлетiнiң төмендеуi (гипомнезия) жадында тұтудың бұзылыстары кезінде де, еске түсiрудiң бұзылыстары кезінде де болуы мүмкiн. Есте сақтау қабілетінен толығымен айрылуды амнезия деп атайды. Амнезияны келесi түрлерге бөледi: зейін қоюдың (белгiлеудiң) амнезиясы – жадында тұтудың кенет бұзылуы; антероградтық амнезия – жарақат алып, естен айырылғаннан кейiн болған жағдайларын есте сақтамау; ретроградтық амнезия – жарақаттан бұрын болған оқиғаларды еске түсiрмеу; амнезиялық афазия – заттардың жалпы қасиеттерiн немесе қызметтерiн бiлiп отырып, аттарын еске түсiрмеу. Кейбiр адамдардың есте сақтау қабiлеттерi өте жоғары дәрежеде болуы мүмкiн – ол гипермнезия деп аталады.

Дәрі-дәрмектер ми жарақатын емдеу принциптеріне сәйкес қолданылады. Дегенмен хирургиялық тазалау жүргізілуіне қарамастан, жарада инфекция қалып қою қаупіне байланысты дегидратациялық және симптоматикалық препараттармен қоса, қабынуға қарсы емдік шаралар жүргізіледі. Қажет болса, реанимациялық шараларда қолданылады. (Қайшыбаев 314-317бет)

Диагностикасы. Шектелген патологияларды бөліп алу: инсульт, мидың ісігі, жарақаттан кейінгі бас ми ішілік гематома, менингоэнцефалит және т.б. КТ және МРТ жүргізу барысында эпилепсия және ошақ локализациясының құрлымдық негізін анықтай аламыз (тыртықты үрдіс, атрофия, киста, гидроцефалия, қарыншалар деформациясы) Анамнез жинау барысында перинатальді патологияларға көңіл бөлу Туыстарында эпилептикалық ұстамалардың бар жоғын анықтау. Ерте жастағы анамнезінде – жаңа туылған кезеңіндегі тырыспа, спазмофилия, фебрильді тырыспалар ЭЭГ-да – эпилептикалық белгілер тән: пиктар, сүйір толықндар, пик-толқын комплекстары, гиперсинхронды альфа-ырғақ, баяу тербелістердің болуы (дельта – бета – толқын) Патологиялық жағдай, мылжындау, детализация, пунктуальді, тез ренжиді, мазасыз, жадысының нашарлауы, қызығушылық ортасы тар, эгоцентризм. Дифференциальді диагностиканы истерия және талмамен жүргізеді.

Диагностикасы: анамнез жинау. Науқастың өмір тарихына, шағымдарына көңіл бөлу.

Диагностикасында: неврологиялық тексеру, электронейромиография, ренгенография, КТ.

Дизестезия – сезімтал стимулдарды бұрмаланған түрде қабылдау: укол суық сезімі тәрізді қабылданады

Дифтериялық полинейропатия: емі, профилактикасы.

Дірілдік ауру: емі, профилактикасы.Дірілдік ауру - кәсіби ауру. 3 түрі бар: локальді вибрация, комбинирленген вибрация, жалпы вибрация. Емі: Аурудың бірінші пайда болғаннан бастап емдеу керек. Этиологиялық және патогенетикалық факторларды жою керек.Этиологиялық бойынша организмге түсетін вибрацияны шектеу керек.Патогенетикалық терапия да - комплексті болады яғни медикаментозды және физиотрепаия қолдану арқылы.Медикаментозы ем: ганглиоблокаторлар+холинлитиктер (амизил, спазмолитик, метамизин)Таб.Амизил 0,001г 1 таблеткадан жатар кезде ішке 10 күн содан кейін 10 күннен кейін үзіліс жасап қайтадан курсты жалғастырамыз.Спазмолитик - 10мл 1% ерітіндісін бұлшық етке күнара (курс ұзақтығы 5-6 иньекция)

Екіншілік профилактика – психофармакопрепараттар уақытылы қабылдау, психосоцильді реабилитация.

Ем мақсаты; ремиссия немесе тырыспаны толық тоқтату

Емі. Қатаң төсек режимі, омыртқааралық диск жарығы кезінде.

Емі. 1.Симпатико және парасимпатикалық тонусқа әсер ететін препараттар(пирроксан,грандаксин,эглонил,беллатаминал)

Емі. Туберкулезге қарсы бірнеше препарттарды қосып тағайындау қажет.Алғашқы 2 айда және антибиотиктерге сезімталдық анықталғанға дейін(емдеудің бірінші этпы):изониазид,рифампицин,пиразинамид,этамбутол тағайындалады.Жиі науқасты 2-3 айдан кейін(емдеудің екінші этпы) екі дәріге ауыстырады (изониазид,рифампицин).Әдетте,емдеу ұзақтығы кемінде 6-12 айды құрайды.Туберкулезге қарсы препараттарды үйлестіре отырып бірнеше вариантта тағайындайды.Изиониазид 5-10 мг/кг/тәул.Алғашқы 2айда стрептомицин 0,75-1 г/тәул.Этамбутол 15-30 мг/кг/тәул.Бактерицидтік қасиетті күшейту мақсатында аталған препараттарға рифампицинді қосып тағайындайды: 600мг/1рет тәулігіне. Емдеу кезінде аурудың алғашқы 60күні шешуші рөл атқарады.Стационарлық ем ұзақ(6 ай көлемінде)болуы әрі ағзаны жалпы нығайтушы шаралармен,қуатты(күшті) тамақтанумен үйлесуі шарт.Ауруханадан шыққаннан кейін арнайы санаторийлерге жіберіледі.Кейінгі бірнеше ай бойы науқас изониазидті қабылдауды жалғастырады.Барлығын қосқанда жалпы емдеу ұзақтығы 12-18айды құрайды..

Емі: Режим: бақылауда

Емі: табан фиксациясы,контрактураның алдын-алу, электростимуляциялау,массаж,физиотерапия,ЕДШ,медикаментозды ем(тамыр кеңейтуші және ісінуге қарсы,В тобының дәрумендері).Жарақаттан кейін 2-3 ай өткеннен кейін қалпына келу белгілері болмаса және сенсо-моторлық бұзылыстар күшейе түссе операциялық ем тағайындалады.

Әрбір ерікті қимылдарға ми қыртысы жұлынның алдыңғы мүйізімен байланыстыратын пирамида шоғырымен қатар, экстрапирамида ядроларымен шоғырлары да қатысады. Экстрапирамида ядролары мен шоғырлары жұлынның алдыңғы мүйізіне тікелей жалғаспай оған орталық нерв жүйесінің әр түрлі деңгейлері арқылы жетеді. Экстрапирамидақық жүйе негізінен мына төмендегі құрылымдардан тұрады:

Жабысқақтық невроз - Бұл науқастарда еркінен тыс жабысқақ ойлар, қорқыныштар, қимылдар пайда болуымен жүретін невроз формасы, олар науқас үшін жат, бірақ олардан арыла алмайды. Психопатологиялық көріністердің қайсысының басым болуына байланысты жабысқақ невроздың 3 түрін ажыратады: обсессивті, фобиялық және жабысқақ-компульсивті. Обсессивті -науқастар жабысқақ естеліктерге (фамилияларды, жағымсыз ситуацияларды естеріне алады), елестерге (өз басынан өткен жағымсыз оқиғалар, кітаптардан немесе өзге көздерден алынған өзіне таныс оқиғалар) шағымданады. Ауру осы психикалық құбылыстардың бөтендігін түсінеді, бірақ олардан арылуға дәрменсіз. Олар қандай да бір әрекетті толық орындауға дәрменсіз. Фобиялық -клиникалық көрінісінде басты рөл қорқыныштарға тән. Олардың ішінде ең кең тарағаны ауыр соматикалық және инфекциялық ауруларға шалдығу қорқынышы: миокард инфарктымен, қатерлі ісікпен, мерезбен және т.б. Жабысқақты-компульсивті - жағдай контрасты идеялармен, әуестікпен және әрекеттермен анықталады. Науқастың моральды ұстанымдарына қарама – қайшы әрекеттер жасауға күшті мотивсіз ойлар пайда болады. Анасында баласының басын ауыр затпен ұрып жаруға, оның көздерін үшкір затпен шұқуға және т.б.

Жайылмалы склероз- салдарлық иммунотапшылық фонында ми мен жұлынның ақ тінін көп ошақтанып зақымдайтын, нерв жүйесін үдемелі түрде миелинсіздендіретін, ауыр мүгедек ететін созылмалы ауру. Этиологиясында әртүрлі инфекциялы уытты әсерлерге туындайтын нейро-аллергиялық әсер. Негізінен жас адамдар (20-40 жас) арасында жиі кездеседі. Əйелдер жиірек ауырады. ШС дамуы орта факторларының − вирустық инфекцияның (ретровирустар, қызылша вирусы, қызамық, тұмау вирустары), географиялық факторлардың жəне генетикалық қабылдағыштықтың өзара əрекеттесуіне байланысты. Патогенезінде патологиялық процесс іске қосылуы негізінде дамиды. Ол нерв жүйесі жасушаларында, иммунокомпетентті жасушаларда пайда болатын патохимиялық жəне иммунопатологиялық реакциялардың жиынтық əсерінен дамиды. ШС ауруында иммунологиялық реакциялар, басқа да аурулардағы секілді, аутоиммундық өзгеріске ұшырайды, демек: аутоантиденелер пайда болады; Т- лимфоциттердің функциялық кемістігі дамиды; комплемент белсенділігі мен антидене өндірілу арасындағы тепе-теңдік бұзылады; иммундық комплекстер пайда болады. Шағымы: бір не екі көздің көруінің нашарлауы, бедеулік, бас айналу, жүрек айну, сойлеудің бұзылуы, шаршағыштық, тремор, парез, нистагм, сканирленген сөйлеу. Диагностикасында физикалық тексерулер:кору нервін, жүрісін; МРТ, қанның мен несептің жалпы анализі, КТ, ликвордытексеру, ЭКГ, ЭЭГ.

Жалпы сезімталдық

қарапайым

 

Жедел гипертониялық энцефалопатия, емі, профилактика

Жедел қабынулы полирадикуломиелоневропатия: емі, профилактика. Жедел қабынулы полирадикуломиелоневропатия-табиғаты аутоиммунды жедел жұлынның түбіртектерінің және бас ми нервтерінің демиелинизациялануымен,бұлшық ет әлсіздігі,тыныс бұзылыстары, терең рефлекстердің жоғалуымен жүретін бұзылыстар. Емі. Арнайыланған емдік терапиясы әзірге жоқ. Терапияның активті әдісі болып плазмафарез табылады. Адамның иммуноглобулинін 0,4 г\кг тәул, 5 күн қабылдау. Сонымен қатар глюкокортикоидтар преднизолон 1-2 мг\кг тәул, антигистаминді препараттар димедрол, супрастин, В тобының витаминдер,прозеринді 1 мл 0,05 процент ерітіндіге араластырып тері астына енгізу. Тыныс алу және жүрек қантамыр жүйесіне мұқият бақылау жүргізу қажет. Ауыр жағдайда тыныс шамасыздығынан науқас өліп кетуі мүмкін. Әрбір 1-2 сағ сайын абайлап науқас қалпын өзгертіп отырамыз. Артериялық гипертензия болса каьций антогонисттерін коринфар, в-адреноблокаторлардан пропранолол қолданып басамыз.

Жедел миелит, емі, профилактика.Жедел миелит - инфекция н/е уланудан п.б, жұлынның ақ ж/е сұр заттарын қамтитын шұғыл қабыну үрдісі. Емі: режимді сақтауАнтибиотиктер, Сульфаниламидтер уротропинді пайдаланып қабынуға қарсы ем тағайындау.Катетеризация зәр жүрмей қалғанда 6-8 сағат сайын Глюкокартикойдтар Преднизолон 20-25 мг тәулігіне Гормонотерапия мен қатар аз н/е кең спектрлі әсері бар антибиотиктер, поливитаминдер, дегидротациялық терапия: 2-3 күн бойы тәулігіне - 0,001-0,005 г лазикс, 0,001-0,00150г фуросемид, 0,015-0,1 г урегит, 0,01-0,02 г диакарб Витаминотерапия вит.В1 - 1 мл, 1 мл никотин кышқылының 1 % ерітіндісі мен 1 мл новокаиннің 0,5 % ерітінді қоспасын бір ай бойы күніне 2 рет б/е. Сіреспелі парездер мен салдануларда б/е тонусын төмендету үшін миорелаксанттар Мидокалм 0,5 мл- 10 % б/е Профилактика: қалыпқа келу кезеңінде емдік дене шынықтыру мен физиотерапиялық, дәрідәрмектер электрофарезі ванналар, саз бен парафин кеңінен қолданады.

Жеке немесе топпен психотерапия

Желшешек кезіндегі энцефалит - ауыр аллерго- инфекциялық ауру. Қоздырғышы Strongiloplasma varicellae немесе қарапайым денелі Aragao. Патогенезінде иммундық реакцияның бұзылысы маңызды роль атқарады. Инфекционды-аллергиялық процестің негізі болатын спецификалық антиденелердің аурудың бастапқы кезде болуы желшешек энцефалиті мен жайылмалы инфекция дамуына мүмкіндік болады. Желшешек кезінде энцефалит бөртпе шыққан соң 3-7 күні дамиды. Гипертермия, коматоздық жағдай, тырысулар, менингеальдық симптом, пирамидалық және экстрапирамидалық бұзылыстар көрінеді. Мидың ісінуі ерте көрінеді. Желшешектің 1-2 күні тырысудың немесе делирийдің пайда болуы энцефалопатиялық реакцияның көрінісі. Энцефалит жедел немесе жеделдеу басталады. Бірінші кезекте жалпы милық бұзылыстар нәтижесінде бұлшық ет тонусының төмендеуінен гемипарез дамиды және сіңір рефлекстерінің әлсіреуі болады. Алғашқы күндері түбіршіктік сөйлеу бұзылыстары, праксис, гнозис пайда болады. Диагностикасында жұлын милық сұйықтықта белок көлемінің жоғарылауы мен плеоцитоз тән.

Жеңіл білінетін ұстамалар кезінде ацетилсалицил қышқылы көпіршікті ерітінді (еритін аспирин) түрінде ұстама басталғаннан 10-15 минуттан ксшіктірмей тағайындалады. Ұстама құсумен қосарланған жағдайда білте (свеча) (20 мг метаклопрамид) қолданған тиімдірек. Ауырырақ байқалатын ұстамаларда тәулігіне 1000 мг~нан немесе аспирин фортені (500 мг ацетилсалицил қышқылы және 0_;5 г кофеин) қолданған жөн.Седальгинді (оның құрамында 0,2 г ацетилсалицил қышқылы, 0,05 г кофеин, 0,01 г кофеин фосфаты және 0,025 г фенобарбитал бар). пенталгинді, спазмовералгинді және солпадеинді (әр табдеткасында 500 мг парацетамол, 8 мг кофеин фосфаты, 50 мг кофеин бар) қолдану аркылы тиімді нәтижелерге қол жеткізуге болады.Аталмыш прспараттарды пайдаланған кезде ұлтабар-ішек аурулары (әсіресе, ойық жаралы ауру), қан ағуға. бейімділік, салицилаттар мен аллергияға жоғары сезімділік болмауы керек, өйткені олар ацетилсалицил қышқылын тағайындауға қарсы көрсеткіш болып есептеледі.Бас сақинасы ұстамасының алғашқы сағаттарында қан тамырларын ширықтыратын спорыпья (қара күйе) препараттарын тағайындаған тиімды. Осы мақсатта эрготамин гидротартратының 1% ерітіндісін 15— 20 тамшыдан немесе 1 -2 мг таблеткалы түрін, ригетаминді (құрамында 0,001 г эрготамин гидротартраты бар) 1 таблеткадан тіл астына, 1-2 сагаттан ксйін қайтадан, бірақ тәулігіне 3 таблеткадан аз тағайындалады,Соңғы жылдары серотонин қатарындағы препараттардың (сулеатриптан-имигран, золмитриптан, авитриптан, ризотриптан, нейротриптан, елетриптан) тиімділігі дәлелденді. Сулеатриптанды әдетте 100 немесе 50 мг-нан (тәулігіне 3 таблеткадан асырмай) ішкізеді немесе 6 мг-нан тері астына жібереді. Препаратты балалар мен 60 жастан асқандарға, жүректің ишемиялық ауруы, стенокардия, гипертониямен ауыратындарға қолдануға болмайды.Золмитриптан немесе зомиг (2,5 мг, 5 мг) бас сақинасы ұстамасы кезінде кеңейген қан тамырларын тарылтып, үшкіл нерв афференттері деңгейінде ауырсыну импульсациясын тежейді, ми бағаны нейронаралықтарына орталықтан ықпал жасайды.Ауыр ұстамаларды тыю үшін (бас сақинасы жағдайы) седативтік және дегидратациялайтын дәрі-дәрмектермен бірге антидепрессанттар тағайындайды. Әдетте препараттар қоспасы пайдаланылады. 2-ден 4 мг-ге дейін седуксеннің 0,5 % ерітіндісін 20 мл глюкозаның 40 % ерітіндісіне қосып, венаға баяу жібереді және ішуге 0,025 г мелинпрамин немесе оның 1,25% ерітіндісі (2 мл), сонымен бірге 2 мл лазикстің 1 % ерітіндісі бұлшық етке жіберіледі.Тоқтаусыз құсқан жағдайда, антигистаминдік препараттармен қатар, галоперидолдың (1-2 мл) 0,5 % ерітіндісін немесе трифлуперидолдың (триседилдің) 0,25 % ерітіндісін не трифтазиннің 0,2 % ерітіндісін қолдануға болады.Простогландиндер мен кининдер дисбалансы бар менструальдық бас сақинасын емдеу кезінде стероидсыз қабынуға қарсы дәрілер (индо-метацин, метиндол 0,025 г-нан 2-3 рет) немесе бромкриптин (тәулігіне 0,25-5 мг) тағайындалады. Етеккір келуінен 5-7 күн бұрын және циклдың алғашқы күндерінде олардың тиімділігі жоғары болады.Ауралы бас сақинасын емдеу комплексіне микроциркуляцияны жақсартатын вазоактивтік препараттарды (ноотроптар, трентал, сермион, т.б.) енгізу қажет.Антидепрессантар (0,025 г амитриптилин, 0,002 г клоназепам, 0,001 г антелепсин) астения мен қорқынышты-депрессивтік бұзылулар кезінде тағайындалады.Профилактика Бас сақинасы ұстамалары жиі болған жағдайларда олардың алдын алу үшін көбінесе (айына бір рет) серотонинға қарсы препараттарды (метилсергид немесе дизетил ретард) таблетка түрінде тәулігіне 0,25 мг-нан (0,75 мг-нан біртіндеп 3 мг-ға дейін) тағайындау қажет. Осы мақсатта дигидроэрготамин (0,2 % ерітіндісін күніне 20 тамшыдан) пайдаланылады. Профилактикалық ем 3 айдан кем жүргізілмеуі керек, ол көбінесе 4—6 айға дейін созылады.

-жеңіл –желпі ошақтық симптомдар түрінде 24 сағат өткенде сақталатын ауыр бұзылымдар.

Жергілікті əсердегі препараттар, маздер: хонроксид 5%, диклофенак жəне т.б.

Жергілікті емі жарақат ошағын уақытша жансыздандыруды, ауыз ішін толық антисептикалық өңдеуді, қабынуға қарсы, вирусқа қарсы, эпителийлендіруші дәрілерден бастырма (аппликат) қою сияқты кешенді шараларды қарастырады

және жалпы тұлғалықтың спецификалық ерекшеліктері пайда болады.

ЖИТС кезінде жүйке жүйесінің бұзылысы:емі,профилактика. Емі:Инфекцияға қарсы препараттар тағайындау:зидовудин (ретровир,ацидотимидин) 200 мг тəулігіне 6 рет,залцитабин 0,75мг тəлігіне 3 рет, интерферон -&,виферон,саквинавир,индинавир,тимоген.Профилактикасы:Салауатты өмір салтын ұстану.Наркоманиямен жастар арасында күрес.Гигиеналық тазалықты ұстану.

Жоғарғы ми қызметінің бұзылысына:

Жұлын - орталық жүйке жүйесіне жатады. Жұлын цилиндр пішінді омыртқа жотасының өзегінде орналасқан, ұзындығы 42-45 см, салмағы 34-38 г. Жоғарғы шеті сопақша мимен жалғасады, төменгі шеті екінші арқа омыртқаға дейін созылын жатады. Жұлынның алдыңғы және артқы жағында ұзынынан созылған тік жүлгелері болады. Ол жұлынды оң және сол жақ жартыға бөліп тұрады. Жұлынның дәл ортасында іші жұлын сұйықтығына толы жұлын өзегі бар. Өзектің айналасында пішіні көбелекке ұқсаған жұлынның сұр заты бар. Сұр заттың сыртын ақ заты қоршап жатады. Сонымен жұлын құрылысында ақ заты сыртында, сұр заты ішкі жағында орналасады.

Жұлын жарақатының негізгі көріністері: Бас сүйек жарақатына қосылған, есінің жоғалуы Мойн немесе бел бөлігіндегі қатты ауырсынуға шағымдану Негізгі шағымдары әлсіздік,сезімталдықты жоғалту, аяқ-қол параличы,зәр шығаруды басқара алмау Мойын мен денесінің қалыпты денгейде болмауы Шұғыл көмек: Дәрігердің басты мақсаты науқас жағдайын бағалап алуы керек. Таза жұлын зақымдалуы ма, алде басқа да жарақат барма екенін анықтау тиіс. Аралас жарақат болса патологиялық жағдайды емдеу керек: қан кетуді тоқтату, тыныс алуды қалыптастыру, гиповолемияны алдын алу шарт. Науқасты қозғалыссыз күйде жатқызып басына фиксация жасау керек. Егер қанайналыс көріністері (тыныс алуы, жөтел, қозғалыс) болмаса өкпе-жүректік реанимация жасау керек. Жұлын жарақаты бар науқасты тек құсу кезінде, аузынан қан кеткенде ғана абайлап қозғалтуға болады. Ол ушін басын денесін бір деңгейде ұстап 2 адам орындауы тиіс. Ауыр тыныс жеткіліксіздігі болса тыныс жолдарын тазалау тыныс алуына көмектесу керек. Мойын бөлігіндегі жарақат байқалса, тыныс жолдарының өткізгіштігін абаймен қарап, шұғыл трахеостомия жасалады. Егер науқаста апноэ немесе тахипноэ тыныс алу жиілігі 50 жоғары болса немесе брадипноэ минутына 10 нан аз болса өкпеге жасанды тыныс алдыру керек (ИВЛ). Осы уақытта қанайналым бұзылысымен күресу керек. Егер қан кету жұлын шогы әсерінен болса вазопрессорлар (норадреналин, мезатон, фетанол) және глюкокортикоидты гормон қолдану керек. Бастысы — омыртқаға иммобилизация жасау, жұлынды екіншілік зақымдаудан қорғау керек, яғни науқасты тасымалдау кезінде абай болу, жұлын-ми жолындағы тамырлардың зақымдалуын, гематомалардың алдын алу; Мойын болігіндегі жарақат болса мойынды солға бұрып немесе алға массивті мақталы-дәкемен таңғыш саламыз. Кеуде және бел бөлігі зақымдалуында науқасты тегіс қатты тақтайға жатқызамыз. Егер бел бөлігінде жара болса, ішімен жатқызу керек. Кеудесі мен жамбасына валик салып ауруханаға жеткізіледі. Егер омыртқа зақымдалуымен қоса жұлын зақымдалуы болса науқасты зембілге байлап тасымалдау керек. Мұндай жағдайда науқасты 3 адам орналастырғаны дұрыс: біреуі басын ұстап, екіншісі белінен, үшіншісі жамбасымен аяқ болігінен ұстайды. Иммобилизация алдында бұлшық етке анальгин 1% 1 мл саламыз, қатты ауырсыну байқалса промедол ерітіндісі 2%-тік түрін. Сонымен қоса, ашық жарақат болса жараны фурацилин ерітіндісімен сүртіп асептикалық дәке салынады. Жұлын жарақатын диагностикалау Бірінші қадам медициналық қарау. Дәрігер ауру тарихын сұрақ қою арқылы толтырады. Жарақаттан кейін қанша уақыт өткенін білу міндетті. Басты шағымдары қолындағы немесе аяғындағы әлсіздік, зәр шығару және т.б мүше қызметін бақылай алмауына мән беру керек. Инструментальді зерттеу: рентгенограмма (спондилограмма) екі проекцияда Рентгендік компьютерлік томография (КТ); Магнитті –резонансты томография (МРТ). Келесі қадам — мойын немесе бел бөлігіне рентген. Ол арқылы жұлын жарақатын анықтау және де жұлын жарақатының пайда болуына әсер ететін инфекция, ісік барын анақтаймыз. Компьютерлік томография –рентгенде көрінбейтін омыртқа зақымдалуын көрсетуі мумкін. Магнитті-резонансты томография – жұмсақ тіндердегі, нерв, жұлын жарақатын дәл көрсететін зертеу әдісі. Жұлынның жарақаты Жұлын жарақаты ашық және жабық болуы мүмкін. Жабық жұлын жарақаты— барлық жарақат арасындағы 0,3% құрайды, яғни тері қабаттары мен жұмсақ тіндер зақымдалмайды. Ашық жұлын жарақаты -тері қабаттарын зақымдаумен жүреді. Жұлын шайқалуы –функциональді өзгерістермен жүретін парез, паралич арқылы көрініс беретін патологиялық жадай. Науқастың сауығып жазылып кетуі бірнеше минуттан 2-3 аптаға дейін созылады. Жұлын жарақаты — пато-морфологиялық өзгерістермен жүретін (некроз, қан кету және т.б) ауыр жағдай болып табылады.. Жұлын жаншылуы – жұлынның сүйек каналында болуына байланысты оның жаншылуына әкелуі мүмкін: омыртқа сүйектерінің сынықтарының жылжуымен жүретін; омыртқа аралық дисктарының жылжуы; бөгде затардың болуы эпидуральды гематомалар

Жұлын жарақатының негізгі көріністері: Бас сүйек жарақатына қосылған, есінің жоғалуы Мой немесе бел бөлігіндегі қатты ауырсынуға шағымдану Негізгі шағымдары әлсіздік,сезімталдықты жоғалту, аяқ-қол параличы,зәр шығаруды басқара алмау Мойын мен денесінің қалыпты денгейде болмауы Шұғыл көмек: Дәрігердің басты мақсаты науқас жағдайын бағалап алуы керек. Таза жұлын зақымдалуы ма, алде басқа да жарақат барма екенін анықтау тиіс. Аралас жарақат болса патологиялық жағдайды емдеу керек: қан кетуді тоқтату, тыныс алуды қалыптастыру, гиповолемияны алдын алу шарт. Науқасты қозғалыссыз күйде жатқызып басына фиксация жасау керек. Егер қанайналыс көріністері (тыныс алуы, жөтел, қозғалыс) болмаса өкпе-жүректік реанимация жасау керек. Жұлын жарақаты бар науқасты тек құсу кезінде, аузынан қан кеткенде ғана абайлап қозғалтуға болады. Ол ушін басын денесін бір деңгейде ұстап 2 адам орындауы тиіс. Ауыр тыныс жеткіліксіздігі болса тыныс жолдарын тазалау тыныс алуына көмектесу керек. Мойын бөлігіндегі жарақат байқалса, тыныс жолдарының өткізгіштігін абаймен қарап, шұғыл трахеостомия жасалады. Егер науқаста апноэ немесе тахипноэ тыныс алу жиілігі 50 жоғары болса немесе брадипноэ минутына 10 нан аз болса өкпеге жасанды тыныс алдыру керек (ИВЛ). Осы уақытта қанайналым бұзылысымен күресу керек. Егер қан кету жұлын шогы әсерінен болса вазопрессорлар (норадреналин, мезатон, фетанол) және глюкокортикоидты гормон қолдану керек. Бастысы — омыртқаға иммобилизация жасау, жұлынды екіншілік зақымдаудан қорғау керек, яғни науқасты тасымалдау кезінде абай болу, жұлын-ми жолындағы тамырлардың зақымдалуын, гематомалардың алдын алу; Мойын болігіндегі жарақат болса мойынды солға бұрып немесе алға массивті мақталы-дәкемен таңғыш саламыз. Кеуде және бел бөлігі зақымдалуында науқасты тегіс қатты тақтайға жатқызамыз. Егер бел бөлігінде жара болса, ішімен жатқызу керек. Кеудесі мен жамбасына валик салып ауруханаға жеткізіледі. Егер омыртқа зақымдалуымен қоса жұлын зақымдалуы болса науқасты зембілге байлап тасымалдау керек. Мұндай жағдайда науқасты 3 адам орналастырғаны дұрыс: біреуі басын ұстап, екіншісі белінен, үшіншісі жамбасымен аяқ болігінен ұстайды. Иммобилизация алдында бұлшық етке анальгин 1% 1 мл саламыз, қатты ауырсыну байқалса промедол ерітіндісі 2%-тік түрін. Сонымен қоса, ашық жарақат болса жараны фурацилин ерітіндісімен сүртіп асептикалық дәке салынады. Жұлын жарақатын диагностикалау Бірінші қадам медициналық қарау. Дәрігер ауру тарихын сұрақ қою арқылы толтырады. Жарақаттан кейін қанша уақыт өткенін білу міндетті. Басты шағымдары қолындағы немесе аяғындағы әлсіздік, зәр шығару және т.б мүше қызметін бақылай алмауына мән беру керек. Инструментальді зерттеу: рентгенограмма (спондилограмма) екі проекцияда Рентгендік компьютерлік томография (КТ); Магнитті –резонансты томография (МРТ). Келесі қадам — мойын немесе бел бөлігіне рентген. Ол арқылы жұлын жарақатын анықтау және де жұлын жарақатының пайда болуына әсер ететін инфекция, ісік барын анақтаймыз. Компьютерлік томография –рентгенде көрінбейтін омыртқа зақымдалуын көрсетуі мумкін. Магнитті-резонансты томография – жұмсақ тіндердегі, нерв, жұлын жарақатын дәл көрсететін зертеу әдісі.

Жұлын ісіктері айқындалған жағдайда хирургиялық ем тәсілдерін қолданған тиімді. Ауру көтере алатын болса, ламинэктомия әдісімен ісікті алып тастайды. Жұлынды қысатын омыртқадағы жекелеген метастазға да операция жасауға болады.Операциядан кейін рентгендік және химиотерапиялық емдеу шаралары қолданылады. Көптеген метастаздарға немесе ісіктің әсерінен сегізкөздің бүлінуіне байланысты аяқта азапты ауырсынулар пайда болғанда, ауырсыну аймағына қарсы жақтағы 1-3 кеуде сегменттері деңгейінде өтетін пирамидалық жолды қиып тастауға болады (хордотамия). (С. Қайшыбаев 303бет;309бет)Профилактика:Салауатты өмір салтын сақтану,Зиянды әдеттерді шектеу,Физикалық куш тусірмеу,Травма, соққылардан сақтану

Жұлын қан айналысының бұзылысы.

Жұлын қан айналысыньщ созылмалы және шұғыл бұзылулары көбінесе ишемиялық сипатта болады, 50 жастан асқан адамдарда жиі кездеседі. Олар көпшілік жағдайларда жұлынға қан жеткізетін тамырлардың атеросклерозына, әсіресе оның омыртқа бағанындағы зат алмасу-деструктивтік өзгерістермен (омыртқааралық дискілердің ауытқуымен қабаттасқан остехондроз,деформацяяланған спондилез, т.б.)үйлесуіне байланысты пайда болады. Кейінгілердің түбірлік-жұлындық тамырлардағы қанның жүруіне әсер ететіндігі белгілі. Көбінесе қан айналысының бұзылулары артериялық гипертония, васкулиттер, тамыр мальформациялары және жарақаттар әсерінен болуы ықтимал.Жұлын қан айналысы бытыраңқы және магистрадды типтерге бөлінеді Қан айналысының бытыраңқы типінде қан алдыңғы жұлын артериясы жүйесіне кенеттен түбірлік-жұлындық артериялардан келеді. бірақ адамдардың көпшілігіне жұлын қан айналысының магистралдык типі тән. Мұндай жағдайда түбірлік-жұлындық артериялар қызметін жұлын неритерімен қатар өтетін аздаған артериялар атқарады. Қалдықтары осы нервтер мен жұлын түбірлерін қанмен қамтамасыз ететін түбірлік артериялар ғана болып қалады.Жұлын қан айналысының жұлындық типінде тамырлардан тарайтын алдыңғы жұлындық артерия жүйесі жұлынның көптеген көлденең бөлігін (артқы бағандар жөне оларға жақын артқы мүйіздер бөліктерінен басқасы) қанмен қамтамасыз етеді, Осы артерияның жоғарғы бөлігіндегі Д3-Д4 деңгейіне дейін) қан ағысына мойын мен мойын-кеуде деңгейіндегі бірнеше түбірлік-жұлындық артериялар және омыртқа өзегіне бас сүйектің артқы шұңқырынан төмен түсетін вертебралдық артериялардың тармақтары көмектеседі.

Жұлын ми жарақаты: емі, профилактикасы. Жұлын жарақаттануының шұғыл кезеңінен шокпен, жүрек-тамыр және тыныс алу бұзылымдарымен күресу қажет. Жүрек қызметін реттейтін (камфора, кардиамин), дұрыс тыныстауға ықпал жасайтын (цитотин, любелин, кейде трахеостомия және жасанды дем алдыру), ширықтыратын (кофеин, стрихнин), сұйықсыздандыратын (кукірт қышқыл магнезийі, глюкоза, новурит, лазикс) дәрі-дәрмектер тағайындалады. Өкпе мен зәр шығару жолдарында болатын асқынулардың алдын-алу үшін антибиотиктер қолданылады.

Жұлын ми ісігі: емі, профилактикасы. Емдеу шаралары негізінде хирургиялық әдістерді қолдану арқылы жүзеге асырады. Ми бағаны, ми қыртысы асты түйіндері, үшінші қарынша қабырғасымен сүйелді дене ісіктеріне операция жасау қолайсыз. Емдеу нәтижесі ісіктің жетілу дәрежесіне байланысты. Ең тиімді нәтижеге астроцитома мен естеу нервісінің невриномасы хирургиялық әдіспен алып тастағанда қол жетеді.Гипофиздің эозинофильдік аденомасы мен операция жасауға болмайтын ісіктерге немесе оларды жартылай сылып тастағанда рентген сәулесімен емдеу және химиотерапия қолданады.

Жұлын ми радикулиті: емі, профилактика.Радикулит - жұлын жүйке тамырларының зақымдануы, түбіршікті тип бойынша сезімталдылық және ауырсынудың бұзылысы. Емі: қабыну себептерін жою үшін медикаментозное обезболивание и комплексную терапия, массаж, мануальная терапия, иглоукалывание, гирудотерапия и аппаратные методы физиотерапии эффективно используются для лечения радикулита.
Терапия при данной патологии проводится в несколько сеансов, иногда их требуется до 15 включительно. Госпитализация не требуется. Показано пациентам, страдающим данным заболеванием, и санаторно-курортное лечение. Профилактика: Белдегі ұдайы және кейде күшейетін ауырсынуда үй жағдайындағы күтім және ауырсынудың қайталанатын көріністерінің алдын алу.

Жұлын миының зақымдану белгілері.

Жұлын нервінің зақымдалу белгілері. Жұлындық нервтің зақымдалуында, жұлынның алдыңғы түбірі және алдыңғы мүйізін құрайтын бұлшықеттердің қызметі бұзылады. Нерв жүйесінің құрылысының топикалық диагностикасында бұлшықеттік салданумен сеззімталдық бұзылады. Жұлынның алдыңғы мүйізі мен алдыңғы түбірінің локализациялық процесінде сезімталдық бұзылады. Симпатикалық жүйеде бұлшықеттің тұйық белгісіз ауырсыну болуы мүмкін.+ Жұлын нервісінің зақымдалуы бұлшеқеттің салдануына және тиісті дерматомадағы сезімталдықтың барлық түрлерінің бұзылыстарын қамтиды, сонымен қатар, түбірлік зақымданудың пайда болуына алып келеді. Сезімталдық иннервация аймағының қатарлас артқы түбірінің жабылуына байланысты анестезиялық аймақтың дерматомаларының барлық аумақтарын алып жатады.Ең жиі кездесетін синдромдар. Жұлынның алдыңғы түбірінің зақымдалу синдромы сәйкес бұлшықеттің шеттік салдануымен сипатталады, салданған бұлшықеттерде тұйық ауырсыну сезімі болуы мүмкін.Жұлынның артқы түбірінің зақымдалу синдромы дерматомалық аймақтың интенсивті, атқылайтын ауырсынумен көрінеді; дерматомалық аймақтың барлық сезімталдық түрлері бұзылады, беткей және терең рефлекстер төмендейді. Омыртқааралық саңылау түбірдің шығуы ауырсыну нүктесі болып табылады, түбірлік созылу симптомы анықталады. Жұлын нервісінің бағанасы бұзылу симптомының ішіне жұлынның алдыңғы және жұлынның артқы түбірі кіреді, сәйкес барлық сезімталдық бұзылады. «Ат құйрығы» зақымдану синдромы (L11-SV) төменгі бөліктің, аралықтың жансыздануымен, өте қатты түбірлік ауырсынумен, шеттік салданумен тізе, ахилл, өкше рефлекстерінің жоғалуымен, кіші жамбас мүшелерінің зақымдалуымен, аналь рефлекісінің төмендеуімен және сегізкөз аймағында трофикалық бұзылыстармен сипатталады.

Жұлын,түбір,өрім шеткі нерв жүйесі.

Жұлынға немесе оның қабықтарына қан құйылғанда хлорлы кальцийді, желатинді (ересектерге 20-30мг, балаларға 10%-дық 5-10мг ерітіндісі), аскорбин қышқылын қолданады. Жұлын қабықтарына қан құйылғанда қайталама люмбалдық пункциялар (мінде