2017-11-01
2383
Ішек инвагинациясы - ішек өтімсіздігінің бір түрі. Ішек инвагинациясы алғаш рет 1674 жылы Barbette атымен аталған. 1834 жылы Wilson бірінші рет инвагинацияға хирургиялық ем жүргізген. 1876 жылы Hirschprung осындай әдісті ұсынған бақылауда анықталған. Инвагинация көбінесе 9-24 айлық балаларда кездеседі. Инвагинация мерзімдік ауру ол жазда, көктемде және қыстың ортасында болады. Осы мезгілде бала тексеріліп отыруы қажет. Инвагинация ішекке жасалған операциядан кейін 1% кездеседі. Патогенезі Инвагинацияның пайда болуы ішек перистальтикасының аяқ асты дискоординациясы. Бастапқы кезде странгуляционды ішек өтімсіздігі болады. Нәжіс басында шырышпен араласып бөлінсе асқына келе қанды транссудатпен араласып қарақат тәрізді, кейде желе тәрізді болуы мүмкін. Ісіктің күшеюі артериальды қанайналым және ішек гангренасын тудырады. Гангрена инвагинаттың бас жағынан басталып артқа қарай жайылады. Содан странгуляционды ішек өтімсіздігінен обтурационды ішек өтімсіздігіне ауысады. Балаларда құсудың әсерінен дегидратация дамиды. Ішектің ишемиясы мен некрозы ішектің перфорациясы мен сепсиске әкеледі. Ішек некрозы осы синдромға әкеледі.
|
|
|
Клиникалық ағымына байланысты классификациясы:
•Жедел;
•Созылмалы;
Локализациясы бойынша классификациясы:
•Илеоцекальды бұрыштағы аймақтық инвагинация;
•Жуан-жуан ішектік форма;
Клиника:Инвагинация жиі жас балаларда кездеседі.Ауру кенеттен басталады,бала мазасыз,жылайды,тынышсыз болады.Приступ ауру қалай кенеттен басталса солай кенеттен тоқтайды.Ересектер болса қайта жұмысқа қабілеттілігі қалпына келеді,бірақ ауру тағы да кенеттен болуы мүмкін.Науқаста құсу болады.Температура жоғарылайды немесе норма болуы мүмкін.Нақаста күніне 6-12рет қан аралас стул болады кеш сатыларында,ішекте қан айналым бұзылады,палпациияда приступтан кейін іші жұмсақ болады.Приступ кезінде науқастың кеуде бұлшықеттері тырысады.Палпацияда инвагинация аймағын анықтауға болады,ол жер жұмсақ эластикалы консистнциялы ісік сияқты,цилинд формалы қолға білінеді.Инвагинаия аймағы аурудың сатысына қарай орнын формасын ауыстыруы мүмкін.Интоксикация белгілері айқын болады.
Диагностикасы:Жалпы және биохимиялық қан анализдерінде өзгерістер болмайды, бірақ құсу, қан жоғалтқанда анемия, дегидратация, лейкоцитоз дамиды; Жалпы рентгенография – әрдайым көрсеткіш бере бермейді,дегенмен рентгенограммада жіңішке ішек ілмегінің кеңеюін,ішек фонында инвагинат көлеңкесін және Клойбера таяқшасы ішек өтімсіздігінің белгісі ретінде көрінеді; Компьютерлік томография – дифференциальды диагностика үшін қолданады; Ирригография ауамен- бұл негізгі диагностикалық әдіс болып табылады. Ауаның қысымы 50-60 мм рт. ст. аспау қажет. Ауа Ричардсона аппараты көмегімен енгізіледі. Егер перфорация немесе перитонит белгілері теріс болса контрастты иррография жасайды (урографин, верографинн, Триомбраст); Колоноскопия инвагинаттың басын қарайды,басында некроз болуы мүмкін;Пальпацияда инвагинация аймағын сезуге болады.Бимануальды зерттейміз,сол кезде қан аралас бөлінді анықталуы мүмкін.
|
|
|
28. Жабысқақ ауруының клиникасы,диагностикасы:
Жабысқақ ауруы туралы түсінік. Спайкалар (жабысқақтар) – органдарды немесе/және құрсақ қабырғасының ішкі беткейін байланыстыратын фибринозды жіптер. Жабысқақ ауруы (morbus adhaesivus) – ішпердеішілік және т.б. спайкалардың болуына байланысты спайкалық ішек өтімсіздігін тудыратын жағдай.
Этиологиясы. Механикалық – ішпердені кесу кезінде, құралдармен ұстағанда, құрғақ дәкелі салфеткалармен сүрткенде жарақаттау; хирургиялық араласулар кезінде жарақаттау Физикалық – ішпердені ауамен құрғату, электропышақты, лазер сәулесін, ыстық ерітінділерді қолданғанда жоғары температураның әсері Инфекциялық – эндогенді және экзогенді (жарақаттар, тесілу) жолмен инфекцияның құрсақ қуысына енуі Имплантациялық – құрсақ қуысында тампондар, дренажды түтіктер, бітіспейтін жіптер, дәке қалдықтары, қолғаптың талькы қалған кездегі асептикалық қабыну; өткір емес (атравматикалық емес) инелерді қолданғандағы шажырқай гематомалары есебінен қабыну. Химиялық – операция кезінде химиялық күйіктерді және ішперденің асептикалық қабынуын шақыратын заттарды қолдану (мысалы, йод, спирт, антибиотиктердің концентрленген ерітінділері, антисептиктер т.б.)
Ішперде спайкаларын морфологиялық зерттеу нәтижесінде: Жазық (37%) Жіпті (25%) Торлы-пленкалы спайкалар (12%), Аралас спайкалар (26%). Көптеген лапаротомиялар мен видеоскопиялық зерттеулер негізінде А.Ф. Дронов және А.Н. Смирнов (1993) жабысқақ процесінің жайылуына байланысты 4 деңгейін ажыратады:
І деңгей – жергілікті спайкалық процесс, опер.кейінгі тыртық аймағымен немесе 1 қабаттан аспайтын құрсақ қуысымен шектелген
ІІ деңгей – локальды спайкалық процесс + басқа аймақтарда жекелеген сирек спайкалар
ІІІ деңгей – құрсақ қуысының 1/3 бөлігін алатын спайкалық процесс
ІV деңгей – құрсақ қуысының 2/3 бөлігін алатын диффузды спайкалық процесс Жабысқақ процесске қатысатын органдар деңгейіне байланысты: Висцеро-висцеральды Висцеропариетальды Шарбымайлық спайкалар Ішпердеаралық спайкалардың айқындылық деңгейін пневмоперитонеограммалар негізінде В.В.Плечеев ұсынған 4 балдық шкаламен есептейді:
0 – спайкалар жоқ
1 + — париетальды ішастар және жақын жатқан орган арасындағы спайкалар, операциядан кейінгі тыртықтан артық емес (14,9%);
2 + —ішкі органдар мен париетальды ішастар арасындағы операциядан кейінгі тыртықтың жартысын алатын спайкалар (21,1%);
3 + — ішпердеаралық спайкалар, операциядан кейінгі тыртықтың 2/3 (26,9%);
|
|
|
4 + — күшті ішпердеаралық спайкалар тыртық бойымен, ішек ілмектерінің қатты деформациясымен (37,1%).
Клиникалық көрінісі: ауру ағымының фазасына сәйкес өзгеріп отырады (өршу, ремиссия кезеңдері) Өршу кезеңі спайкалық ЖІӨ симптомдарымен көрінеді Ремиссия кезеңіне салыстырмалы қанағаттанарлық жағдай тән. Ауырсыну синдромы. Сипаты: толғақ тәрізді. Локализациясы: париетальды ішпердеге спайкамен фиксацияланған органдар аймағында 3 түрлі нұсқасы бар: асқорыту жолдарының функциональды бұзылыстарымен және ішек құрамы пассажының бұзылысымен ауырсыну синдромы ЖСІӨ сипатталатын ауырсыну синдромы функциональды бұзылыссыз және ЖСІӨсіз ауырсыну синдромы Іш қату, құсу. Метеоризм Пальпация: іш бұлшықеттерінің қатаюы, Валь, Скляров симптомдары. Егер спайкалар операциядан кейін пайда болса тігілген аймақта тартып ауырсыну болады,бұл физикалық жүктемеден кн ауру өршиді.Егер спайка қан айналымын бұзған болса ол кезде геморраидальді түйіндер пайда болады,науқаста запор,понос,дискомфорт,метеоризм белгілері анықталады Ауру кезінде арықтау болады.Ең кауіпті асқынуы ішек өтімсіздігі.Оны тез арада емдеу керек.Егер науқас врачқа көрінбесе летальды кірісуге алып келеді..Ішек некрозына алып келуі мүмкін.
Диагностикасы. Шолу рентгенографиясы: Клойбер тостағаншалары, фиксация симптомы (ығыспайды):КЗ жіберу арқылы,осы кезде толу дефекті анықталады.
Құрсақ қуысы органдарының УДЗ:спайкаларды уақытылы анықтайтын тәсіл.Лапароскопия:құрсақ қуысына камерасы бар трубка енгізіледі,спайкаларды көзбен көруге және керек болса кесге болады.КТ:заманауи тәсіл,спайкалық процессті дәл анықтауға,жоғары дәлдәләкпен анықтауға болады.
29.Перитониттің клиникасы және диагностикасы. Перитонит — басқа бір аурудың асқыну салдарынан пайда болғандықтан сол алғашқы ауруға жаңа ауру белгілері қосылып науқастың жағдайын қиындатады. Перитонит болған науқастың тілі құрғақ, ішінің барлық жері ауырады, әлсіреп, жүдеп қалады тынысы тарылып ауа жетпегендей сезімде болады. Перитонит ауруының жалпы белгілері: Іштің ауырсыну сезімі; лоқсу және құсу белгілері; қарын бұлшық еттерінің қатаюы; Щеткин- Блюмберг белгісінің пайда болуы; науқас адамның дене қызуының көтерілуі; — қан құрамында өзгерістердің пайда болып, ақ қан түйіршіктерінің мөлшері көбейіп, лейкоциттер саны 12-15,9/л дейін жетіп, эритроцит шөгу жылдамдығы көрсеткіштерінің көтерілуі. Хирургиялық тәжірбиеде жедел жайылған іріңді перитонит жиі кездеседі. Клиникасында 3 саты болады: 1) Реактивті (бірінші 24сағат) – ауырсыну синдромы басым болады, жүрегі айну, желі нәжісі шықпау, тілі құрғау, іші қатайған, басқанда іш пердесінің тітіркену белгісі пайда болады, тахикардия, дене қызуы көтерілуі, лейкоцитоз. 2) Токсикалық (24-72 сағат) – жағдайы ауырлайды, науқас мазасызданады, демігу күшейеді, тілі құрғақ. Іші кебеді, аздап қатайған, ішек перистальтикасы жоқ, желі нәжісі шықпайды. Көптеген құсулар болады. Қанда неитрофильді жылжумен лейкоцитоз болады. Интоксикация басқа ағзалардың қызметінің бұзылуына ең бірінші бауыр-бүирек жетіспеушілігіне әкеледі. Электролит-белок зат алмасу процесі бұзылады, диурез азаяды, зәрде белок, цилиндры, эритроциты пайда болады. Терминальды (72 сағаттан жоғары)- терең интоксикациялық кезең. Бет әлпеті жүдеу, көзі ішіне кірген тілі құрғақ, іші кепкен дем алу актісіне қатыспайды, жиі құсулар, тахикардия, тахипное болады. 4—7-ші тәулікте өлім қаупі болады. Диагностикасы: ЖҚА ҚБХА: (қант, биллирубин, трансаминазалар, мочевина, креатинин, белок (белок фракциялары.), натрий, кальций, калий хлоридтер.) Коагулограмма Қышқылдық-сілтілік жағдайды анықтау. Жалпы зәранализы. ЭКГ Кеуде қуысы рентгенографиясы. Құрсақ қуысының шолу рентгенографиясы.
|
|
|
30. Сыртқы жарықтардың клиникасы және диагностикасы. Сыртқы жарықтар: iш қуысындағы ағзалардың жасанды немесе физиологиялық дефектілер арқылы iш пердесiмен бірге терi астына шығуы. Ал iш пердемен жабылмаған жағдай — эвентерация деп аталады Клиникалық көрiнiсi: Ауру негiзiнен баяу дамиды, бiрақ кейде физикалық жүктемеден, жөтелден кейiн тез дамуы мүмкiн. Субьективтi белгiлерi: а) интенсивтi және иррадиациялы ауырсыну, ол вертикальды жағдайда, физикалық жүктеме кезiнде күшейедi. Бастапқы кезеңде ауырсыну айқын көрiнедi, бiрақ кейде болмауы да мүмкiн. б) диспепсиялық бұзылыстар – лоқсу, құсу, кекiру, iш қату в) дизурия Обьективтi белгiлерi: Жарық томпаюы – вертикальды жағдайда немесе күшену кезiнде шар тәрiздi немесе сопақша формалы iсiну пайда болады. Өз орнына келуi -өздiгiнен немесе қолмен келтiру арқылы жүргiзiледi. Бұл жарықтың классикалық белгiсi болып табылады. Жарық қақпасының болуы. «Жөтел түрткiсi» феноменi. Перкуссия кезiнде жарық қабында iшек болса – тимпанит, ал егер шарбы болса — тұйық дыбыс естiледi. аускультация белгiлерi – iшектi орнына келтiргенде шұрылдау естiледi. Диаогностика:Бастапқы кезеңде жарықты анықтау өте қиын. Жөтел түрткi феноменiн анықтау және науқастың жатқан күйiнде iш қабырғасы босаңсиды, сонда жарық қақпасын және каналын анықтау жалпы зерттеуде өте маңызды болып саналады.
31.Шап жарықтары. Клиникасы және диагностикасы. Шап жарығының түрлері а) Сыртқы, қиғаш, түзу емес (hernia inguinalis obliqua, externa, indirecta) жарықтар аурудың ең жиі кездесетін, туа біткен және жүре пайда болатын, бір адамның екі шабындада, көбінесе бір шабында басталатын түрі. Жарық шап өзегінің бағытымен жоғарыдан, арттан, сырттан, төменге, алға, ішке бағытталған. Ұрық жолы каналындағы ішперде бұтағы бітелмесе іштей басталатын жарық қездеседі. Бұл кезде ұрық жарық қабының ішінде орналасады.Кейін басталған шап жарығында жарық қапшығы жаңадан пайда болады, ұрық қапшықтан тысқары орналасады.Басталу кезіне сай жарықтың келесі түрлерін бөледі - егер шап арнасының сыртқы тесігі кеңіп, ол саусақтың ұшын ғана кіргізсе және жөтелдегі итеру синдромы анықталса шап арнасының кеңейуі деп аталады (dilatatio canalis inguinalis).Жөтелгенде, күшенгенде шапта жұмсақ "ісіктің" пайда болуын жаңа басталған қиғаш жарықты (hernia inguinalis obliqua incipiens) атайды.Егер шап арнасы кең созылса және жарықпен толы болса жартылай шап жарығы деп аталады (hernia inguinalis obliqua incomplecta).Егер жарық ұмаға енсе – бұны ұма жарығы (h. inguinalis scrotalis) деп атайды.Өте аумақты, ұманы толық толтыратын жарықтар hernia ingunalis scrotalis permagna деп аталады.б) Ішкі түзу, тік шап жарығы – (hernia inguinalis directa interna) барлық жарық ауруларының 5-10% құрайды. Бұл жарықтардың бағыты тік, түзу, жоғарыдан, төмен. Олар ішкі шап ойшығында пайда болады. Көбінесе қартайған ер адамдарда кездеседі және шаптың екі бетінде де қатар байқалады, еш уақытта ұмаға жетпейді және іштен пайда болмайды. Ұрық жолдары жарық қапшығының сыртында және артында орналасады. Тік жарықтың ішіне ащы ішек, шарбы майы немесе қуық енеді.Шап жарығының көріністері:
a) Субъективті көріністер - шап тұсының ауырсынуының ұрыққа, белге шабуы, кейде ас қорытудың бұзылуы, зәр шығуының қиындануы, науқастың жұмыс қабілетінің төмендеуі байқалады.
Шаптың қиғаш және тік жарықтарының айырмашылықтары:
І – анатомиялық айырмашылықтары:
| Қиғаш жарық | Тік жарық |
| 1. Ішпердесінің шеткі ойшығынан шығады. | 1. Аталған ойшықтан ішкері шығады. |
| 2. Шап арнасының жолымен шығады. | 2. Шап арнасын көлденең кесіп өтетін тік бағытпен шығады. |
| 3. Ұрық жолы жарық қапшығынан ортаға қарай орналасады. | 3. Ұрық жолы жарық қапшығынан сыртқары орналасады. |
ІІ - Клиникалық айырмашылықтары:
| 1. Ісік, төмпештік сопақша және шап арнасымен бағыттас. | 1. Ісік, төмпешік домалақша және ол шап сіңірінен жоғары орналасқан. |
| 2. Шап арнасынан өткеннен соң төмпешік ұма ішіне енеді. | 2. Ешқашанда ұмаға енбейді. |
| 3. Көбінесе орта жастағы адамдарда кездеседі. | 3. Көбінесе қартаң адамдарда кездеседі. |
| 4. Көбінесе жеке, бір шапта басталады. | 4. Көбінесе екі шапта кезеседі. |
| 5. Іштен пайда болуы мүмкін. | 5. Тек қана жүре пайда болады. |
| 6. Аурудың алғашқы кезеңінде жөтел синдромы арнасының терең тесігі тұсында ғана сезіледі. | 6. Алғашқы кезеңнен бастап жөтел синдромы арнасының сыртқы тесігінде сезіледі. |
б) Объективті көріністер - ұмаға енетін, немесе енбейтін шап “ісіктері”. Бұл ісіктердің күшенгенде, жөтелгенде көлемінің өзгеруі. Ісікті перкуссиямен тексергенде тимпанитті дыбыс шығуы, ісіктің жұмсақтығы және оны қолмен басып тексергенде ауырмауы, кейде ісіктің дыбыс беруі және қозғалуы.Шап жарығының диагнозын анықтау қиын емес. Тек қана өте семіз адамдардың жаңа басталған кішкене жарығын анықтау қиындық туғызуы мүмкін.Әрқашан екі шап тұсын салыстыра тексеру және "ісікпен" ұрық жолының орналасқан орнын анықтау қажет. Бұдан соң ісіктің түрін, орнын, аумағын, оның ауруды жатқызғанда, тұрғызғандағы өзгерісін, шап арналарының ерекшелігін, жөтел синдромын анықтайды.
32.Отадан кейінгі жарықтардың клиникасы және диагностикасы. Жарықтың аумағы кейде кішкене кейде өте үлке. Ауру адамның іші ауырады, толады сыздайды.Кейбір ауруларда диспепциялық көріністер- лоқсу, ішінің өтуі байқалады.Аурулардың көпшілігінде ішкі мүшелердің ауыр жабысқақтануы орын алады. Диагнозды анықтау қиын емес Көзбен ішің деформациясы және іш бетінің тыртығы көрінуінің өзі диагноз анықтайды. Операциядан соңғы жарық тек операциямен емделеді. Консервативті ем нәтиже бермейді.
33. Аяқ көк тамырларыныңварикозды кеңеюі.Клиникасы және диагностикасы.
Аяқ көктамырларының (веналарының) варикозды кеңею ауруы олардың ұзарып, ішкі қуысы кеңейіп, сыртқы пішіндері жұлдыз, қапшық немесе иірілген жылан тәрізді болып өзгеруімен сипатталады. Бұл ауру жиі кездесетін сырқаттар қатарына жатады.
Клиникалық көріністері және диагностикасы. Сырқаттың бастапқы кезендерінде белгілері көп білінбейді, тіпті ол көп уақыт еш белгісіз дамиды(бірінші, яғни компенсация кезеңі).
Бұл кезеңде ауру адамдарда еш шағым болмауы мүмкін. Олар дәрігерге тек аяқ көктамырларының кеңейіп, косметикалық тұрғыдан мазасыздандыратына шағымданады. Осы себептен, көбінесе, сырқаттың нақ басталған мерзімін және даму барысын анықтау мүмкіншілігі болмайды.
Сырқаттың екінші, яғни субкомпенсациялық кезеңінде ерте білінетін белгілерінің бірі ол, кешке қарай пайда болып, келесі күннің таңында жоғалатын, аяқтың тұрақсыз ісінуі (отек). Сонымен қатар, ауру адам аяғының шаршағыштығына, «аяқтарына қорғасын құйып қойғандай» ауырлауына шағымданады. Ауру өзінің үшінші кезеңіне өткенде (декомпенсация кезеңі) аталған шағымдарға түн мезгілінде жиі пайда болатын, аяқ бұлшық еттері сіңірлерінің тартылып қалуы, ауру сезімі, терінің қышуы сияқты шағымдар қосылады. Ауру сезімі кешке қарай, жұмыс мерзімінің аяғына таман пайда болып, таңертең басылады, ал терінің қышуы түнде, аяқ жылынғанда қозады. Ауру дамуы тоқталмаса аяқта біртіндеп трофикалық өзгерістер пайда бола бастайды. Әуелі аяқ терісінің түсі күңгірттеніп, қара қоңыр түске айналады, одан соң сол жер дымқылданып экзема, ал түбінде, көпке созылатын және қиын емделетін трофикалық жара пайда болады.
Түрегеліп тұрған ауру адамды объективтік зерттеу барысында балтыр тұсында, кейбір пациенттерде, санның медиалды беткейіндегі көктамырлардың көк түсті және әртүрлі пішінді (иреңделген, түйінделген, циллиндр тәрізді т.с.с.) болып кеңейгені анық көрінеді.
Кеңейген тамырларды дәрігер саусақтарымен басып зерттегенде —олардың қабырғалары жұмсақ консистенциялы болып сезіледі, ал кейбір жағдайларда, кеңіген тамырларда қатайған тромбтарды анықтауға болады (флеботромбоз). Бұндай зерттеуде, әдетте, ауру анықталмайды.
Веналардың варикозды кеңею ауруында объективтік зерттеудің маңызды мақсаттары Р қақпашаларының (клапандарының) қызметін және терең жатқан және перфорантты (коммуникантты) көк тамырлардың жағдайларын анықтау болып табылады, ол үшін медицина ғылымының әр даму кезеңдеріндегі ғалымдардың ұсынған сынамаларын қолданып, аталған мақсаттарға жетуге болады.
Көктамыр қақпашаларының қызметтерін анықтауға бағытталған сынамаларға Троянов-Тренделенбург, Гаккенбрух, Шварц сынамалары, терең жатқан веналардың жағыдайын анықтау үшін Дельбе-Пертес, Мейо-Пратт т.б сынамалар, ал перфорантгы көктамырлар қызметін зерттеуде Троянов-Тренделенбург, Пратт сынамалары қолданылады.
Троянов-Тренделенбург сынамасы. Ауру адамды кушеткаға жатқызып, оған сырқат аяғын жоғары көтеруін ұсынады. Кеңейген көктамырлар босаған соң, санның жоғарғы жағына, тері асты көктамырларын қысатындай, жгут салынады да (немесе хирург саусақтарымен басады) пациентті түрегелдетеді. Осыдан соң жгутты алғанда көктамыр, жоғарыдан төмен қарай, қанмен тез толғанын байқауға болады.
Шварц сынамасы. Хирург ауру адамды кушеткаға тұргазады, Сол қолының саусактарымен шап маңайындағы кеңейген көктамырларды басып, екінші қолдың саусақтарымен одан төмен аймақты түрткілегенде, жоғары саусақтары толқыма қозғалыс сезеді.
Гаккенбрух сынамасы. Хирург кеңейген көктамырлар үстіне қолын салып, пациентке жөтелуін өтінеді. Жөтелу кезінде алақанда толқыма қозғалыс сезіледі. Аталған сынамалар көктамыр қақпақшалары қызметінің жетіспеушілігін аңғартады.
Келесі екі сынама тереңгі көк тамырлардың өткізгіштігін сипаттайды.
Дельбе-Пертес сынамасы. Пациенттің санына, тері асты көктамырын қысатын жгут салынады да, оны олай-бұлай жүргізеді. Терең жатқан көк тамырлардың өткізгіштік қасиеттері нашарлаған жағдайда 10-15 мин соң сырқаттанған аяқта ауру сезімі пайда болады.
Пратт сынамасы. Кеңейген көктамырлары бар аяқты, оның ұшынан шап аймағына дейін, эластикалық бинтпен таңып пациентті жүргізеді. Егер терең көктамырлардың өткізгіштігі бұзылса, ауру адам 10-15 мин соң ауру сезім пайда болу себебінен жүруін тоқтатады.
Әрине, аталған сынамалар көздеген мақсатты толық шешпейді, өйткені оларды орындауда және нәтижелерін бағалауда субъективтік факторлер болғандықтан қателіктер де орын алады. Сондықтан қазіргі кезде жоғарыда аталған мәліметтерге объективті нәтиже алу үшін аспаты зерттеулер қолданылады (флебоманометрия, рентгенологиялык зерттеу-контрасты флебография, допплерлі ультрадыбысты зерттеу-ультрадыбысты допплерография т.б.).
Көктамырлардың (веналардың) варикозды кеңею ауруын сан жарығынан, лимфадениттен, веналардың туа біткен кеңеюінен, артерио-веноздық жыланкөздер немесе жамбас қуысында орналасқан ісіктер себебінен туған екіншілік кеңеюден, ал сырқаттың трофикалық жара аскынуы пайда болған жағдайда қант диабетінен, мерез ауруынан, құрт ауруы (туберкулезден) т.с.с. аурулардан ажырату қажеттігі туады.
34.Облитерациялық эндартериит.Клиникасы және диагностикасы.
Облитерациялаушы эндоартериит-аурудың негізінде ишемиялық симптомокомплекстің дамуымен жүретін қан тамырлардың стенозы мен облитерациясына әкелетін аяқтың дистальды бөлімі артерияларының дистрофиялық зақымдалуы жатыр.
Клиника және диагностика: Зақымдалған мүшенің артериальды қан айналымының ауырлық дәрежесіне және жеткіліксіздігіне байланысты облитерациялаушы эндартерииттің 4 сатысын ажыратады. 1 саты- функциональды компенсация сатысы. Науқастар бақайлардың ұштарында тоңу, кейде шаншу мен күйдіруге, қатты әлсіздік пен шаршауға шағымданады. Үсігенде аяқтың түсі бозғылт тартып, ұстағанда суық екені сезіледі. 4^5 кда^ч^ва жылдамдықпен 1000 м-ден артық қашықтықты жүргенде ауысатын ақсаңдау пайда болады. Себебі науқас көп жұргенде балтыр мен табан бұлшықеттерінде ауырсынуды сезе бастап тоқтауына тура келеді. Осы симптомның патогенезінде көптеген факторлардың маңызы бар, соның ішінде бұлшықеттердің жеткіліксіз қанмен қамтамасыз етілуі, оттегінің утилизациясының бұзылуы, тіндерде зат алмасудың тотықпаған өнімдері жиналуы ықпал етеді. Осы сатыдағы табан артериясындағы пульс әлсіз немесе анықталмайды. 2 саты – субкомпенсация сатысы. Алмасатын ақсаңдаудың интенсивтілігі артады және жоғарыда көрсетілген темппен жүргенде ақсаңдау 200 м жүргенде (Па сатысы) пайда болады. Табан мен балтыр терісінің өзіне тән эластикалық қасиеті төмендейді, құрғайды, қабыршақталады және табан астының терісінде гиперкератоз пайда болады. Тырнақ өсуі баялайды, қалыңдайды, сынғыш келеді, сұрғылт тартып өңі кетеді. Зақымдалған жердегі шаштардың өсуі бұзылып тақырланады. Тері асты клетчаткасының және ұсақ бұлшықеттердің атрофиясы дамиды. Табан артериясындағы пульсация анықталмайды.
3 саты – декомпенсация сатысы. Зақымдалған аяқтағы ауырсыну тыныштық жағдайында пайда болады, науқас тек 25-30 м қашықтыққа дейін жүре алады. Тері түсі зақымдалған аяқтың орналасу жағдайына сәйкес жедел өзгереді: Жоғары көтергенде-бозарады Төмен түсіргенде қызарады Соңында жұқарып, тез жарақаттанғыш болып келеді. Қажалу, соғу, тырнақ алу кезіндегі шамалы жарақаттар жарылулар мен беткей ауырсынулы жаралардың түзілуіне әкеледі.Ауырсынуды басу үшін науқас аяғын төмен түсіріп мәжбүрлік жағдайда ұстайды. Балтыр мен табан бұлшықеттерінің атрофиясы үдейді. Еңбекке қабілеті төмендейді. 4 саты- деструктивті өзгерістер сатысы.Табан мен бақайларда ауырсыну тұрақты және шыдатпайтын болып келеді. Түзілетін жаралар көбіне аяқтың дистальды бөлімінде, жиі бақайларда орналасады. Жара шеті мен түбі лас-сұр түсті, ал грануляциялары болмайды, айналасында қабынулы инфильтрация бар.Балтыр мен табанның ісінуі қосылады. Бақайлар мен табанның дамитын гангренасы ылғалды болып келеді. Сан және тізе асты артериясындағы пульсация жоғары өрмелейтін артериальды тромбоздың әсерінен анықталмауы мүмкін.Еңбекке қабілеттілігі осы сатыда толық жойылған. Облитерациялаушы эндартерииттің ағымы көбіне ұзақ, көп жылдарға созылады. Ол өршу мен ремиссиялармен сипаттталады. Өршуі көбіне жиі күзде және көктемде байқалады. Ауру ағымының негізгі екі клиникалық формасын ажыратады: 1.Шектелген-бір немесе қос аяқтың артериялары бірдей зақымдалады. Бұл форма қатерсіз жүреді және дамитын өзгерістер баяу жүреді. 2.Жайылған— тек қана аяқ артериялары ғана емес, сонымен қатар құрсақ аортасының висцеральды қан тамырларының, аорта доғасы тармақтарының, тәждік және церебральды артериялардың зақымдалуымен сипатталады. Диагностикасы: Диагностикасы үшін функциональды сынамалар мен арнайы зерттеу әдістері маңызды. Функциональды сынамалар ішінде аяқтың артериальды қанмен жеткілікті қамтамасыз етілуін көрсететін симптомдар: Оппелдің плантарлы ишемия симптомы Гольдфлам сынамасы Самюэлс и Шамова сынамасы Панченконың тізе феномены Саусақпен қысу симптомы. Шамов сынамасы: Науқасқа аяғын тізе буынын жазған күйде бүкпей 2-3 минутқа жоғары көтертеді және санының жоғарғы 1\3 бөлігінің ортасына систолалық қысымнан жоғарылатқан қысымы бар Рива-Роччи аппаратының манжеткасын салады. Осыдан кейін аяқты горизонтальды жағдайда ұстап, 4-5 мин кейін манжетканы шешеді. Сау адамдарда орташа есеппен алғанда 30 с кейін бақайларының сыртқы бетінде реактивті гиперемия пайда болады. Егер ол 11/2 мин кейін пайда болса- салыстырмалы түрдегі шамалы қан айналымының жеткіліксіздігі, ал 11/2-3мин-қа кешіксе-орташа жеткіліксіздігі, егер 3 мин артық кешіксе- аса ауыр жеткіліксіздігі бар. Оппельдің плантарлы ишемия симптомы: Жоғары қарай көтерілген зақымдалған аяқ табанының ішкі беті терісінің бозаруына негізделген симптом болып табылады. Бозарудың пайда болу жылдамдығына байланысты зақымдалған аяқтағы қан айналымының жеткіліксіздігінің дәрежесін анықтаймыз; ауыр ишемия кезінде ол 4-6 с ішінде пайда болады. Гольдфлам сынамасы: Оны мынадай кезекпен орындайды:науқас арқасымен жатып, аяғын төсектен жоғары көтереді және голеностопный буынын бүгіп жазады.Қан айналымы бұзылса- 10-20 рет осындай қозғалыстар жасағаннан кейін науқастың аяғы тала бастайды. Бірмезгілде табанның ішкі бетінің түсіне (Самюэльс сынамасы) назар аударамыз. Қан айналымының ауыр жеткіліксіздігінде бірнеше секунд ішінде табанның бозаруы байқалады. Панченконың тізе феномены: Науқас отырып сау аяғының үстіне сырқат аяғын қояды. Біршама уақыттан кейін зақымдалған аяқтағы балтыр бұлшықеттері ауырсынады, табанының жансыздана бастауы, бақай ұштарында құмырсқа жүгіргендей сезім пайда болады. Саусақпен қысу симптомы: Табанның І бақайының дистальды фалангасын алдыдан артқа қарай 5-10 с аралықта қысқанда сау адамдарда пайда болған терінің бозаруы бірден қалыпты түсіне оралады. Ал қан айналымы бұзылса онда бозару ұзақ сақталады және қалыпты түсіне баяу оралады. Дұрыс диагноз қоюға көмектеседі: Реовазография Ультра дыбысты флоуметрия Термография Ангиография Реовазография Балтыр мен табаннан алынған тіркемелерде реографиялық қисықтағы негізгі толқынның амплитудасының төмендеуі, оның контурларының жазықталуы, қосымша толқындардың жойылуы, реографиялық индекс өлшемінің біршама төмендеуі байқалады. Зақымдалған аяқтың дистальды бөлімінен жазылған реограммалар қан айналымының декомпенсациясында түзу сызықтар түрінде болады. Ультра дыбысты флоуметрия. Ультра дыбысты зерттеу мәліметтері табан артериясындағы қысымның айқын төмендеуін, қан айналымының сызықтық жылдамдығының төмендеуін көрсетеді және қан тамырдың зақымдалу деңгейін анықтауға көмектеседі. Термография. Науқастарда зақымдалған аяқтың дистальды бөліміндегі инфрақызыл сәулеленудің интенсивтілігі төмендейді. Ангиография шешуші зерттеу әдісі болып табылады. Ангиограммада аортаның, мықын, сан артериясының қалыпты өткізгіштігі көрінеді; тізе асты артериясы тарылған, жиі окклюзияланған, ал балтыр артериялары көбіне облитерацияланған, ұсақ штопор тәрізді коллатеральдер байқалады.Контрастты зат зақымдалған тамырды толтырады, олардың контуры тегіс, жиектерінде облитерациялаушы атеросклерозға тән «фестончатость» жоқ.
35.Тромбофлебиттен кейінгі синдром.Клиникасы және диагностикасы.
Аяқтың терең көк тамырының тромбозынан кейін басталатын симптомокомплекс, созылмалы венозды кемістік ауруының бір түрі. Бұл ауру барлық адамдардың 1,5-5% байқалады. Бұның басталуына көк тамыр ішінде пайда болған тромбтың ұзақ уақыт ерімей сақталуы себеп болады.
Аурудың алғашқы көріністері- зақымдалған аяқтың ауырлануы, ауырсынуымен сипатталады. Олар көп жүргенде күшейеді, ал аяқты көтеріп жатқанда бәсеңдейді. Аурулардың 63-70% аяқтың тері асты көк тамырының созылғандығы байқалады.
Тілерсектің төменгі бөлігінің терісі индурациясы, тіндер фиброздануы, терінің қоңырқайланып - қараюы, онда дымқыл экзема, қышыну байқалуы. Көбінесе пигментация сирақтың төменгі бөлігін айналдыра орналасады. Бұл бөлікте ісік жоқ. Аяқтың ісігі оның жоғарғы бөлігінде анық.
Тромбофлебиттен соңғы синдромның ауыр түрлерінде трофикалық ойық жаралар ашылады. Алдымен олар ішкі толарсақ айналасында орналасады.
Жаралар инфекцияланып катты ауырсынады.
Синдромның клиникалық көрінісіне сәйкес 4 түрін бөледі ісініп-ауырғыш, варикозды, ойық жаралы, аралас.
Диагноз - анамнез, клиника, Дельбе—Пертес, Пратт- 1, Вальсальва сынақтары, флебография көмегімен анықталады.
Синдромның алғашқы жеңіл түрлерінде қонсервативті ем - аяқты эластикалы бинтпен орау, кейініректе - реканализация аяқталғаннан соң хирургиялық емдеу қолданылады - саяз көк тамырды кесіп алу, Тренделенбург-Троянов, Бебкок-Нарат операцияларымен қоса аутовенозды шунтирлеу, Линтон, Фельдер операциясы қолданылады.
36. Рейно синдромы.Клиникасы және диагностикасы.
Рейно ауруы ұсақ артерия мен артериолалар зақымдалуымен жүретін ангиотрофоневроз негізінде жүретін дерт. Көп жағдайда жас әйелдерде кездесіп, айқын микроциркуляторлы бұзылыстармен көрінеді. Аяқтың бақай, табан, қолдың саусақ артериоллалары зақымдалады. Аурудың негізгі көрінісі болып соңғы бөлімдегі артериялардың генерализденген спазмы, олардың дистрофиялық өзгерістері, тромбозбен көрінеді. Ауру саусақ және аяқ тамырларының спазм тудырып, сирек жағдайда құлақ пен мұрын тамырларында байқалады. Процесс басым көп жағдайда қолда кезесіп, екіжақты, симметриялы түрде көрінеді.
Рейно ауруының үш сатысын ажыратады: 1 саты –ангиоспастикалық. Тамырлық тонустың айқын түрде жоғарылауымен көрінеді. Соңғы фалангалардың қысқа уақыттық спазмы пайда болады. Саусақтар (жиі 2- 3) өлі тәрізді суық, сезімталдығы бұзылған болып тұрады. Бірнеше минуттан кейін қантамырлар кеңеюімен спазм ауысады. Белсенді түрде гиперемия арқасында саусақтар қызарады, температура жоғарылайды. Науқастар осы кезде саусақта қатты ашу және ауырсынуды сезеді. Фаланга аралық буындардың ісінуі байқалады.Тамырлық тонус қалыпқа келгенде саусақ түсі орнына келіп, ауырсыну симптомдары кетеді.
2 саты –ангиопаралитикалық. Боз түске ауысқан саусақ (өлі саусақ) симптомы бұл сатыда сирек кездеседі. Білек, саусақтар көкшіл түске енеді, әсіресе қолды төмен түсіріп жүргенде көкшіл түс күшейе түседі. Саусақтардың ісінуі әрдайым болады. Рейно ауруының 1 және 2 сатысы ұзақтығы шамамен 3-5 жылға созылады.
3 саты –трофопаралитикалық. Саусақтарда панариций және жаралар пайда болады. Некроз ошағы пайда болып, бірнеше саусақтардың жұмсақ тіндеріне таралады. Демаркация басталады.
Диагностика
• Капилляроскопия:
• Жалпы қан анализі, белок, ақуыз фракциялары, фибриноген.
• Коагулограмма
• Иммунологиялық зерттеу: антинуклеарлы фактор, ревматоидты фактор, циркуляциялық иммунды комплекс, иммуноглобулин.
• Құрсақ қуысының рентгенологиялық зерттеуі
• Реовазография немесе осциллография, ультрадыбысты допплерография, лазер-допплер-флоуметрия, ангиография, дигитальная плетизмография.
37. өкпе абсцессі. Клиникасы және диагностикасы?
Өкпе абсцессі- деп өкпе тініндегі ішіне ірің жиналған және жан-жағындағы тіндерден шектелген, қуысты айтады. Өкпе абсцессі көбінесе, өкпенің жедел қабынуынан(пневмония) соң пайда болады. Өкпенің зақымдалған бөліктерінен абсцесті пиогенді қабат бөліп тұрады.
Клиникалық көріністері: даму барысында екі кезеңді ажыратады, бірінші кезеңде(жабық)- ауру адам кеуде торындағы ауру сезіміне, жөтелге және дене қызуының жоғарылауына шағымданады. Жөтел құрғақ немесе аз қақырықты болады. Сонымен қатар пациент жалпы әлсіздік, тамаққа деген тәбетінің төмендеуі, жұмыс қабілетінің нашарлауы сияқты шағымдар айтуы мүмкін. Диагноз қою барысында ауру адамның анамнезінен бұрын суық тигенін, вирустық, респираторлық немесе өкпе қабыну ауруларымен ауырғандығын сұрау қажет. Физикалық зерттеу әдістерін(перкуссия, аускультация) қолдану барысында өкпе дыбысының түйықталуы, құрғақ және дымқыл сырылдар, амфорлық тыныс сияқты белгілер анықталады. Рентгенологиялық зерттеуде өкпе паренхимасында қабыну ісігі(инфильтрация) анықталады. Аурудың екінші кезеңі, яғни ашық кезеңі, абсцесс қуысындағы іріңнің аталған қуыстың бүтіндігін бұзып, бронхқа қарай шығуымен сипатталады. Бұл кезде организм іріңнен арылу себебінен, пациенттің жалпы жағдайы біршама оңалады, уыттану белгілері азайып, дене қызуы төмендейді, тамаққа тәбеті жақсара бастайды, көңіл-күйі көтеріңкі болады.
Диагностикасы:
-анамнез жинау
-шағымы(дене қызуының көтерілуі, қалтырау, ентігу, жөтел, қақырық, әлсіздік)
-жалпы қарау(тері қабатын, кеуде клеткасын фонендоскоп арқылы тыңдау)
-жалпы қан анализі
-биохимиялық анализ
-қақырықтан анализ алу
-рентгенография
-КТ
-фибробронхоскопия
38. бронхоэктаздық ауру. Клиникасы және диагностикасы
бронхоэктаздық ауру-бронхтардың тұрақты кеңейіп, сыртқы пішіндерінің өзгеруін және сонымен байланысты оргнаизмде туатын патологиялық өзгерістерді айтады. бронхоэктаздық ауруда өкпенің төменгі жағында орналасқан бронхтар мен бронхиолалардың барлық қабаттарын қамтитын, құрылысы мен қызметін бұзатын, созылмалы іріңді қабыну пайда болады.
Клиникалық көрінісі: пациенттің негізгі шағымы тұрақты және қақырықты жөтел. Ол жаз, күз айларында, яғни вирусты-респираторлы аурудың өршуі кезінде қозады. Таңертеңгі кезде жөтел өте көп мөлшерде(ауыз тола) бөлінетін қақырықпен қоса байқалады, сонымен қоса кейбір науқастарда қан аралас болады. Және де пациенттің ентігуі, дене қызуының көтерілуі, жүрек соғуының жиілеуі, жалпы әлсіздік сияқты шаралар мазалайды.
Диагностикасы:
-анамнез жинау(іріңді-қабыну ауруларына көп шалдығуы, өмірінде көкжөтел, қызылша ауруларының болғаны)
-шағымы(дене қызуының көтерілуі, қалтырау, ентігу, жөтел, қақырық, әлсіздік)
-жалпы қарау(тері қабатын, адамның жүдеуін, физикалық дамуы жасына сай келмеуін, барабан таяқшалы саусақтарын, тырнақтың сағат шынысы тәрізді өзгеруін байқаймыз)
-жалпы қан анализі(анемия, лейкоцитоз, этж көтерілуі)
-зәр анализі(белок және цилиндр)
-қақырықтан анализ алу
-рентгеноскопия, рентгенография, бронхоскопия
-КТ
39. жедел іріңді плеврит. Клиникасы және диагностикасы
жедел іріңді плеврит- висцеральді және париетальді плевралардың жедел қабынуы. Көп жағдайларда іріңді плеврит екіншілік ауру ретінде пайда болады. Тек кеуде торының ашық жарақатында инфекция оған тікелей енеді де, біріншілік іріңді плевриттің пайда болуының себебі ретінде саналады. Көбінесе іріңді плеврит қкпе абсцессінің жарылып, плевра қуысына ірің құйылуының салдары, ал абсцесс жарылмаған жағдайда, инфекция плевра қуысына гематогенді, лимфогенді жолдармен өтеді.
Клиникалық көрінісі: кеуде торындағы ауру сезіміне шағымданады. Ауру сезімі қозғалғанда, жөтелгенде күшейеді. Сонымен қатар дене қызуының көтерілуі, жалпы әлсіздік, организмнің уыттану белгілері тынышсыздандырады. Обьективті зерттеу барысында адамның жағдайы орта немесе ауыр дәрежеде болуы мүмкін. Ол төсекте белгілі бір қалыпта жатады, оның тыныс алу қозғалыстары беткейлі, тері қабаты мен тілі цианозданады.
Диагностикасы:
-анамнез жинау(іріңді-қабыну ауруларына көп шалдыққанын)
-шағымы(дене қызуының көтерілуі, қалтырау, ентігу, жөтел, қақырық, әлсіздік, ауырсыну сезімі)
-жалпы қарау
-жалпы қан анализі(анемия, лейкоцитоз, этж көтерілуі)
-микробиологиялық зерттеу
-рентгеноскопия, рентгенография, бронхоскопия
-КТ, УД, торакоскопия
40. созылмалы плевра эмпиемасы. Клиникасы және диагностикасы
созылмалы плевра эмпиемасы- жедел іріңді плевриттің жалғасы. Созылмалы іріңді плевриттің негізгі себебі, жедел плевритте қысылған өкпенің толық жазылмауы. Соның арқасында плевраның паритальді және висцеральды жапырақшаларының арасында, емге төзімді және барысы ұзаққа созылатын кішігірім іріңді қуыстар пайда болады.
Клиникалық көріністері: ауру барысы көп уақытқа, атап айтқанда, 3 айдан бірнеше жылға созылады. Өршу кезеңінде пациент шағымдары- кеуде торындағы ауру сезіміне шағымданады. Ауру сезімі қозғалғанда, жөтелгенде күшейеді. Сонымен қатар дене қызуының көтерілуі, жалпы әлсіздік, организмнің уыттану белгілері тынышсыздандырады. Ал ремисся кезінде- ауру адамдар өзін жаұсы сезініп, оның бірқатар шағымдары жойылады.
Диагностикасы:
-анамнез жинау(іріңді-қабыну ауруларына көп шалдыққанын)
-шағымы(дене қызуының көтерілуі, қалтырау, ентігу, жөтел, қақырық, әлсіздік, ауырсыну сезімі)
-жалпы қарау(перкуторлық және аускультация тәсілдерімен зерттеу нәтижесінде дыбыстың тұйықталуы, әлсізденуі)
-жалпы қан анализі(анемия, лейкоцитоз, этж көтерілуі
-рентгеноскопия,, бронхоскопия
-КТ
41. Пиопневмоторакс. Клиникасы және диагностикасы.
Пиопневмоторакс – деструктивті өкпе аймағынан плевральды қуысқа бірмезетте ірің мен ауаның жиналуымен жүретін плевра ауруы.. Пиопневмоторакс кеуденің күрт ауырсынуымен, кенеттен пайда болатын ентігумен, жөтелмен, апноэмен, цианозбен, айқын гипотониямен, интоксикация белгілерімен жүреді.
клиникасы:
Пиопневмоторакс жедел, жұмсақ және жойылған (острый, мягкий, стертый) клиникалық формада кездеседі. Бұл өкпе тінінің іріңді деструктивті зақымдалу дәрежесімен және сипатымен, қоздырғыштың вирулентілігімен, қабыну дамуына байланысты плевра раекциясымен анықталады. Пиопневмоторакс клиникасы 2 фазадан тұрады: Жедел респираторлы бұзылыс және субкомпенсация. Жедел формасы кезінде зақымдалған кеуде бөлігінің кенеттен ауырсынуы, жөтел ұстамасы, айқын ентігу, қысқа мерзімді апноэ болады.. Тері және шырышты өабаттардың цианозы мен бозаруы, жіп тәрізді пульс, гипотония (50-70 мм.сын.бағ. дейін), суық тер байқалады. Қарапайым және шектелген пиопневмотаркс симптомдары плевра эмпиемасы клиникасына ұқсас. Компенсаторлық реакция есебінен қақпақшалық механизм болмағанда науқастың жағдайы біртіндеп қалпына келеді: пульс реттеліп, ауырсыну симптомдары басылады.
. Тітіркенген (напряженного) пиопневмоторакс кезінде жедел тыныс жетіспеушілігі есебінен науқастардың жағдайы ауыр болады. Науқас мазасыз, өзіне қажетті ыңғайлы қалыпта болады – отырған немесе кереует жақтауына сүйенген түрде болады.
.Әдетте мойын веналарының ісінуі, тыныс алудың жиілеуі, алдыңғы құрсақ қабырғасы бұлшықеттерінің қатаюымен псевдоабдоминальды синдромның клиникасы болуы мүмкін. Қақпақшалық механизм есебінен мойын, бет, кеуде қуысы, көкірекаралықта теріастылық эмфизема дамиды. Тыныс және жүрек қантамыр жетіспеушілігі дамығанда дер кезінде медициналық көмектің көрсетілмеуі науқастың өміріне қауіп әкеледі.
Жұмсақ формасы субкомпенсацияланған ағымда жүреді, плевра қуысында іріңнің тез шектелуі кезінде процесс созылмалы түрге өтеді. Жойылған формасы негізгі ірінді деструктивті өкпе ауруының айқын жергілікті және жалпы симптомдарымен білінбей өтуі мүмкін.
Диагностика
Диагноз клиникалық көріністеріне, рентгенография, полипозиционды рентгеноскопия, КТ, торакоскопия, плевра қуысына трансторакальды пункция нәтижелеріне сүйене отырып қойылады.
Пиопневмоторакс кезінде рентгенограммада көкірек ағзаларының сау жаққа ығысуы, плевра қуысында ауа көпіршіктерінен бөлініп тұратын сұйықтықтың (ірің) көлденең бір немесе бірнеше деңгейі анықталады.
42. Спонтанды пневмоторакс. Клиникасы және диагностикасы.
спонтанды пневмоторакс - бұл кеуде қуысының және өкпенің механикалық немесе әртүрлі жарақатына байланыссыз, кеуденің париетальді және висцеральді жапырақшаларының арасына ауаның жиналуымен жүретін патологиялық жағдай.
Клиникасы
1. Кеуденің ауырсынуы және тыныс кемістігі аурулардың 85% байқалады. Ауырсыну сезімі кеуденің жоғарғы бөлімінде, алдыңғы бетінде орналасып иыққа, иық буынына беріледі.
2. Ентігу және жөтелу.
3. Кеуденің ауру бөлімінің тыныс алғанда нашар қозғалуы.
4. Кеуденің тыныс дірілінің бәсенденуі немесе толық сезілмеуі.
5. Перкуссияда — тимпанитті дыбыс.
6. Тыныс дыбысының жоғалуы.
7. Штанге сынағының 30 секундка дейін қысқаруы.
8. Саабразе сынағының 20 секундка дейін қысқаруы.
9. Тахикардия (кейде рефлекторлы брадикардия - көкірек мүшелерінің ығысуынан).
10. Дене қызуы көтерілмеген немесе субфебрильді.
Диагностикасы
Объективті клиникалық зерттеуі бойынша:
- қабырға аралығының кеңеюі, зақымдалған жақта тыныс алу қозғалысы шектелген немесе жоқ;
- дауыс дірілі зақымдалған жақта төмендеген немесе жоқ;.
- зақымдалған жақта тыныс алуы қалып отырады, перкуторлы тимпанит анықталады, өкпенің төменгі бөлігі тыныс алғанда ығыспайды. Көкірек аралық пен сау жеріне ығысуы мен бауырдың төменге түсуінің сол жақтың пневмотораксында байқауға болады;
- аускультацияда зақымдалған жақта тыныс шуының едəуір төмендеуі немесе жоқ болуы, сондай-ақ сау жағында күшеюін анықтаймыз.
Көкірек аралықтың едəуір ығысуында, жүрек қуысына құятын жəне жоғарғы қуыс венасындағы қысымның жоғарылауына алып келетін тамырлардың иілуінде мойындырық веналарының ісінуі байқалады.
Көкірек аралықтың сау жаққа ығысуы мүмкін, мұнда клиникалық белгі ретінде кеңірдектің девиациясы көрінеді.
Егер бронхтың медиастина ішілік зақымдануы болса, онда күштемелі пневматоракссыз жəне плевра ішілік қан кетусіз көкірек аралық эмфизема дамиды.
Қабырғалық плевраның зақымдануында ауа тері астылық клетчаткаға шығады, соның нəтижесінде тері астылық эмфизема дамиды. Ауа тез арада тері асты - май клетчаткасы арқылы кеуде клеткасына, мойынға, бетке, алдыңғы іш қабырғасына жəне т.б.тарайды, жəне де бірнеше сағаттан кейін адамдытанымайтын жағдайға ұшыратады.
Пальпация кезінде тері асты эмфизема аймағында “қар сықыры” сияқты - крепитация сезілді. Ең қауіптісі кеуде аралықтың күштемелі эмфиземасы болып табылады, бұл көбінесе кеңірдектің жəне ірі бронхтардың жарылуында пайда болады. Бұл жағдай қуыс венасындағы қанның айдалуын бұзады жəне үлкен қан айналым шеңберінде қанның іркілуін тудырады – жүректің экстраперикардиальды тампонадасы.
Негізгі жəне қосымша диагностикалық шаралар тізімі:
1. Жалпы жағдайы мен өмірге қажетті мүшелердің қызметін бағалау: есін, тынысын (жиі, беткей), қан айналымын.
2. Визуальді бағалау: конституциясын бағалау (астеникалық), мəжбүр қалып (отыру немесе жартылай отыру), тері түсінің бозаруы, суық, пульсті тексеру, жүректің жиырылу жиілігін, артериалды қысымды анықтау (тахикардия, артериалды гипотензия).
3. Кеуде клеткасын қарау: қабырға арасының кеңеюі, тыныс алғанда зақымданған жақтың қалып отыруы, мойын венасының ісінуі мен пульсациясы, тері асты эмфиземасы.
4. Пальпация жəне перкуссия: зақымданған жақта дауыс дірілінің қалып отыруы немесе жоқ болуы, тимпаникалық дыбыс (плевра қуысында сұйықтық жиналғанда төменгі бөліктері тұйықталады), жүрек түрткісінің жəне жүректің тұйықталған шекарасының сау жаққа ығысуы.
5. Аускультация: зақымданған жақта дыбыстың төмендеуі немесе жоғалуы.
Рентгенмен тексеру: зақымдалған жақта өкпе суретінің жоғалуы, коллапсты (бүріскен) өкпе, диафрагманың төмендеуі мен осы жақтағы оның шаңырағының жайдақталуы, жүрек көлеңкесінің сау жаққа ығысуы
Торакоскопия. Қолтықтың ортаңғы жолымен ІV-V қабырғалар арасымен кеудеге торакоскоп енгізіледі. Плевраның қалынданғандығы, қызарғандығы, фиброзденгендігі, плевра қуысында аз (экссудат) жиналғандығы, субплевральды буллалар көрінеді.
Торакоскопиядан сонғы жара арқылы плевра қуысына хлорвинилді түтікше енгізіліп Бюлау тәсілімен дренаждау орындалады. Казіргі уақытта аурудың диагнозын анықтау үшін компьютерлі томография қолданылады.
43. Бауыр эхинококкозы. Клиникасы және диагностикасы.
Эхинококкоз-эхинококктық кисталардың пайда болуымен жүретін гелминтоздар. 2 түрі кездеседі: гидатидозды ж/е альвеолярлы.
Клиникасы:көптеген жылдар бойы симптомсыз өтеді. Тек гельминттер үлкен өлшемге жеткенде –оң жақ қабырға астында,эпигастр аймағында тұрақты тұйық,сыздап ауырсыну. Қарағанда кеуде ж/е кұрсақ қуысының ісінуі,оң жақ қабырға астының томпаюын көруге болады. Пальпацияда:эластикалық дөңгелек ісік тәрізді түзілістер(эхинококк көлемі үлкен ж-е бауырдың төменгі бөлігінде орналасса),Тірі паразитке аллергиялық р/я-есекжем,диарея;Ірі кисталармен он екі елі ішек пен тоқ ішектің жаншылуынан ішек өтімсіздігі.Артерия жаншылса портальді гипертензияға алып келеді.
Диагностикасы:науқастың эндемиялық аймақта болуын анықтау,20% ж/е одан да жоғары эозинофилия,серология,ИФА. Шолу рентгенографияда диафрагма күмбезінің жоғары тұруы. Радиоизотопты зерттеу-кисталар проекцияланған жерде изотоппен толу дефектісін көреміз. КТ-да дөңгелек ашық түсті түзілімдер анықталады. УДЗ.
44. Бауыр альвеококкозы. Клиникасы және диагностикасы.
Альвеококкоз – көр камералы немесе альвеолярлы эхинококкоз Echnococcus multilocularis личинкасымен шақырылған тернииндоз тобына жататын гельминтоз.
Клиникалық ағымының варианттары, жергілікті және жалпы симптомдарының айқындылық дәрежесі патологиялық процесстің даму сатысына байланысты. Алғашқы жылы альвеококкоз симптомсыз өтеді. Аурудың бірінші белгісі бауырдың ұлғаюы, оң жақ қабырға астында ауырлық сезімінің болуы. егер түйін бауырдың сол бөлігінде орналасса, эпигастрий аймағында ауырсыну болады. Ауру 3 кезеңнен тұрады: симптомсыз, асқынбаған, асқынған. Симптомсыз ағымы кезінде ісіктің көлемі үлкен емес, науқастар шағымданбайды, тек науқаста кездейсоқ анықталады. Асқынбаған ағымды кезеңінде ісіктің көлемінің өсуіне байланысты оң жақ қабырға астында ауырсыу пайда болады. Пальпацияда оң қабырға астында түйін анықталады. науқастарда жиі аллергиялық симптомдар болады: есекжем, тері қышынады. Асқынбаған кезеңі бірнеше жылдарға созылуы мүмкін.
Асқынған ағымды кезеңі. Альвоекокктың инфильтративті өсуі анықталады, көрші мүшелерге метастазданады. Ісікпен бауыр қақпасының қысылуы механикалық сарғаюға алып келеді, портальды гипертензия (асцит, спленомегалия) дамиды. Сарғаю бозғылт, қоңыр түсті болады, сондықтан да оны «қара сарғаю» деп атаған. Бауыр ұлғайған, тас тәрізді түйін анықталады. Ісіктің миға метастаздануы бас ауруына, ал өкпеде жөтел және қан қақырумен сипатталады. Паразитарлы ісіктің плевра және құрсақ қуысына жарылуы қатты ауырсынумен, дене қызуының көтерілуімен және іріңді плеврит немесе іріңді перитонит дамуымен сипатталады. Өкпе метас
