2020-09-24
102
Т - «tumor» ісік түйінінің көлемі,
То- алғашқы ісік белгісіз,
Тis – жайылмаған эпителий ішіндегі рак,
Т 1- ісік, ең ұзын диаметрі 3 см-ге дейін, не одан кем, өкпе тінімен, немесе ішкі өкпе қаппен қоршалған, бронхоскопия кезінде - өкпе бронхтарын бөлікті бронхқа дейін зақымдамаған,
Т2 - ісік, ең ұзын диаметрімен 3 см-ден асық, немесе кез келген көлемде ателектаз бен бітелген пневмонитті, немесе өкпе түбіріне қарай тараған, бронхоскопия кезінде – ісік 2 см. бас бронхтың каринасына жетпеген, ателектаз бен пневмонит өкпені толық қамтымаған.
Т3- ісік, кез келген көлемде, айналасындағы ағзаларға (көк ет, кеуде қабатына, аралыққа) тікелей өткен, Бронхоскопия кезінде – ісік шекарасы бронх каринасынан 2 см-ден кем, немесе толық ателектаз, немесе өкпе қапта шығынды бар.
Тх- диагноз қақырықты цитологиялық әдіс пен анықталған, бірақ рентгенмен бронхоскопиялық тексергенде ісік анықталмаған, немесе толық диагноз қойуға ешбір мүмкіндік жоқ, не оларды қолдануға болмайды.
|
|
|
N – nodulus - аймақтық лимфа бездері,
N0 – аймақтық лимфа бездерінің ұлғайған белгісі жоқ,
N1 - бронх айналасындағы, не (немесе) өкпе түбіріндегі тектес лимфа бездердің ұлғайған белгісіне қоса ісіктің тікелей таралуы,
N2 - кеуде аралық бездердің ұлғайған белгісі бар,
Nх –аймақтық лимфа бездерін анықтауға минимальды тексеру әдісін қолдануға болмайды,
М – metastasis - алыстағы мүшелердегі бөгелме ісік,
М0 – алыстағы мүшелерде бөгелме ісік жоқ;
М1 – алыстағы мүшеде бөгелме ісік бар,
TNM- ді бағалау ісіктің көріністерімен және клиникалық, параклиникалық тәсілдердің нәтижесімен жүргізіліп, оған қоса морфологиялық, цитологиялық зерттеулердің қорытындылары (операция үстінде табылған өзгерістер де осыған кіреді) осы жүйені толықтырып отырады.
Клиникалық белгілерінің анықталуына сәйкес, өкпе рагын клиникалық белгісі анықталғанға дейінгі өсу кезеңі (мерзімі), және одан кейінгі кезең деп екіге бөледі. Клиникалық белгісі білінбейтін мерзімі, ісіктің гистологиялық түріне байланысты келеді. Ісіктің көлемі 1,0 см-ге дейін өскенше, безді рагінде, оның біліну уақыты 8 жыл, ал жайылма клеткалы ракта - 5 жыл және майда клеткалы ракта - 2,5-3,0 жыл өтуі керек. Клиникалық көрініске дейінгі өкпе ісігін флюорографиялық тәсілмен анықталынады.
|
|
|
Клиникалық белгілері анық болған кездегі өкпе рагының негізгі белгілері ісіктің көлеміне, орналасқан жеріне, бөгелме ісік пен қосарланған созылмалы аурулардың бар, не жоғына тығыз байланысты болады.
Тек өкпе рагына тән белгілер жоқ, олардың бәрі өкпенің басқа да ауруларында кездесіп отырады.
Негізінде 4-топтамылық белгілер бар:
1. Жөтел,
2. Қан құсу немесе қақырықта қанның болуы,
3. Дене қызуының көтерілуі,
4. Ентігу.
Жөтел алдымен құрғақ түрде, кейде сирек болуы мүмкін, кейіннен бұл белгі көкіректі тырнаған сияқты жөтелге айналады. Жөтел кешке қарай күшейіп, ауруды қатты мазалайды. Кейде, ол қақырықтың ірің араласқан көбікті түріне айналады. Жөтелдің жиілігі мен ұзақтығы, ісіктің бронх қуысын бітеу мерзіміне байланысты болады. Неғұрлым бронх үлкен және кең болған сайын, соғұрлым жөтел ашықтау, дауысты келеді. Бронх қуысы бітелген сайын, жөтел ауырлау жүреді және ол ауруды әлсіретеді.
Қақырықта қанның көрінуі, өкпе рагында 40-50% жағдайда кездеседі, бірақ ауыз толтырып қан кетуі, ісіктің асқынған сатысында болуы мүмкін. Алғашқыда қақырықта қан жолақтанып, талшықтанып білінеді. Әрине, ісік іріп-шіріген сайын, ол қанды-ірің болып, сасық иіске ұшырайды. Қақырықтағы қанның көрінуі бір-екі рет болып, тоқтап кетуі мүмкін, ал кейде ол ұзақ уақытқа созылады. Сондықтан, қақырықта бір-ақ рет қанның көрінуі - әр уақытта, күдікті белгі. Мұндай жағдайда жан-жақты терең диагностикалық тексеру қажет.
Дене қызуының көтерілуі және оны ескермеу, көбінде диагностикалық қателіктердің басты бір себептері болып саналады. Ол тұрақты болмай, алғашқыда сәл ғана көтеріліп (37,2-37,5º), кейіннен жоғарлауы өкпе рагына тән қасиет. Оның болуы, болмауы өкпе ұлпасының қабынуына байланысты Қақырықтың сыртқа қарай шықпай, жиналып қалуына, жұқпаның бар не жоғы, бронх қуысының бітелу дәрежесіне тікелей байланысты келеді. Дене қызуы болған кездерде өкпе жұқпасын (тұмау, туберкулез т.б.) еске алу керек.
Ентігу, өкпенің тек тыныс алу жүйесіне қатыспауынан болады. Оның көлемі өкпе ұлпасының зақымдану мөлшерімен бронх қуысының тарылу мөлшеріне тығыз байланыста болады, ал алғаш ол ағзаға сәл күш түскенде байқалып, кейіннен тұрақты түрде дамиды. Тұмау қосылса, оны жиілетеді.
Кеудеде ауырсыну сезімінің орналасуы өкпе рагының орталық және шет түрлерінде бірдей кездеседі, оның пайда болуы өкпе ісігі, кеуде капты, қабырға аралық бұлшық еттерді зақымдануына байланысты, аурудың асқынған кезін білдіретін белгі. Ауырсыну сезімнің тыныс алу жүйесімен байланыста болуы - өкпе ұлпасының қабынғанын көрсететін негізгі белгі.
Әлсіздік, жұмысқа, тағамға тәбеттің шаппауы, салмақ жоғалту, тез шаршау сияқты белгілер ісік асқынғанда пайда болатын белгілер. Аурудың алғашқы кезеңінде олар мүлдем кездеспейді.
Паранеопластикалық белгілер тек майда клеткалы ракта ғана болады, себебі ісік клеткалары гормонға ұқсас белсенді заттар өндіреді. Солардың нәтижесінде теріден, сүйек-еттерден, неврологиялық және эндокринологиялық көптеген өзгерістер пайда бола бастайды. Кейде олар сырқаттың негізгі клиникалық белгілері болып саналады. Солардың бірі – Мари-Бамберг синдромы.
|
|
|
Бұларға мына белгілер жатады:
· Аяқ - қол буындарының ісінуі және ауырсынуы,
· Аяқ-қол саусақ сүйектерінің ісініп ұлғайуы, қатайуы,
· Саусақтардың тырнақтарының сағат шынысы тәрізді жылтырап, домбығып, үлкейуі.
Бұл белгілер өкпе ауруының созылмалы қабыну түрлерінде де кездеседі, ол кезде олар жайлап, біртіндеп көрінеді, ал өкпе ісік ауруында тез арада білініп, емделген жағдайда қайта кетіп қалады.
Ісік уытының әсерінен теріде де қышыну мен қабыну кездеседі. Кей кездерде неврологиялық, эндокринологиялық бұзылыстар: Иценко-Кушинг синдромы және де бас айналу, көз қарауыту, тері сезімталдығы күшейіп, өз бетінше дене қозғалыстары болуы мүмкін. Мұндайда тек өкпені рентгенге түсіру арқылы, нақты ісіктің барын анықтауға болады. Көрсетілген белгілер жеке дара болып немесе аурудың негізгі белгілерімен қосарланып келуі мүмкін.
Клиникалық түрлері ісіктің алғашқы өсу кезеңдерінде жасырын жүреді, тек ісік айқын өсіп-өнгенде ғана: жанға батарлық жөтел пайда болып, науқас адам ентігеді, оның қақырығынан қан көрінеді, дене қызуы байқалады. Бұл клиникалық белгілер ісік түйінінің орналасқан жеріне, анатомиялық түріне, өсу деңгейіне тікелей байланысты.
Міне, осылардың бәрін ескеріп, А.И. Савицкий өкпе рагының клиника-анатомиялық жіктеуін ұсынды, ол қазір тәжірибеде кең қолданады.
Өкпе рагының клиника-анатомиялық жіктелуі
(А.И. Савицкий бойынша)
| І- типті рак | |||
| Орталық | Шеткі | ||
| а) эндобронхиальды өсу, яғни бронх қуысы бойымен | а) дөңгелек «шар» тәрізді, шекарасы ап-айқын рак | ||
| б) перибронхиальды өсу, яғни сыртқы бронх айналасымен өсу | б) қабыну үрдісіне ұқсас (пневмония тәрізді) рак | ||
| в) тармақталып, бронхтар бойымен жайылып өсу | в) өкпе «күмбезінің» Пенкост рагы | ||
| ІІ- Атипиялық рак
| |||
| а) кеуде қуысының аралығында орналасқан рак, б) өкпе карциноматозы (шұрқ тесілген өкпе), в) ми дағы бөгелме ісікті рак г) сүйектегі бөгелме ісікті рак д) бауырдағы бөгелме ісікті рак | |||
Өкпе ісігінің эндобронхиальды өсу кезінде, бөлім бронхысы бітелсе, өкпе ұлпасына ауа бармай – ателактаз – болып, ауруда жөтел мен ентігу және қақырығында ірің аралас қан көрінеді. Ісік қабыну үрдісімен басталса, онда пневмония - деп диагноз қойылады. Ол жедел жүреді – дене қызуы 39-400 барып, жөтел, дем алғанда кеудесінде ауырсыну сезімі және мүшенің қызметі бұзылып, ентігу сезіледі. Бұл қабыну үрдісіне өте ұқсас клиникалық белгінің белсенділігі, ісік түйінінің өсу бағытына, көлеміне және бронх қуысының бітелу үрдісіне тікелей байланысты болады (№4- сурет).
| Эндобронхиалды өсу |
| Тармақталып өсу |
Э ндобронхиалды рак – орталық ракқа жатады, ол бронх ішінен өсіп, бронх қуысын тарылтып, тыныс алу кең көлемде жүрмейді, сондықтан клиникалық белгілер ерте біліне бастайды – жөтел, дене қызуы көтеріледі, кеудеде ауырсыну сезімі туындап, ентігу басталады, бронх бітеліп, өкпеге ауа бармағаннан кейін - ателактиаз пайда болады да,, онда жұқпа орын алып, өкпе қабынып, тіндері ыдырап,өлі еттеніп іріңдейді, ұсақ қан тамырлары ісікпен желініп, қақырықта қан көрінеді. Ісіктің ең бірінші белгісі – құрғақ жөтелден басталып, кейін дене қызуы, ентігу қосылады. Аурудың бастамасы пневмонияға өте ұқсас келеді – осы себептерге байланысты сырқаттанған адамдардың көбісі ең алғаш терапевттерге көрінеді. Терапевт бұларға қабынуға қарсы дәрілерді береді, шындығында олардан ауру адамға көп пайда тиеді – оның хал-жағдайы жақсарған сияқты болады, бірақ әлсіздік, тез шаршау, ешнәрсеге көңіл мен тәбеті шаппайды; дене қызуы төмендегенімен ауру адам өзін толық айығып кеткендей сезінбейді. Міне, осы жағдайдың бәрі - өте күдікті келеді. Әсіресе, жөтелдің кетпеуі, әлсіздіктің күшейуі – қауіпті белгі. Мұндайда ауру адамға терең тексеру үшін рентген, эндоскопиялық – бронхоскопиялық зерттеулерді ұйымдастыру керек.
Пери бронхиалды ракта ісік бронхтың сырт жағынан айнала өсіп, көпке дейін ателектаз болмайды да, жедел қабыну үрдісі байқалмайды, бірақ тұрақты түрде ентігу, құрғақ жөтел, әлсіздік, тез шаршағандық кетпейді. Кейіннен бронх қуысы қысылып, тыныс алу үрдісі біртіндеп нашарлай түседі, жұмысқа қабілеттілік төмендейді, ақыр аяғында бронхтан ауа жүрмегеннен кейін клиникалық белгілер орталық рактағыдай болады.
Перибронхиалды тармақталған ракта ісік бронх айналасында өседі де бронх қуысы көпке дейін бітелмейді, яғни ателектаз болмайды – клиникалық белгілер айқын болмайды. Тек жөтел, кеуде де ауырсыну сезімі, ентігу, азу, әлсіздік, хал-жағдайының нашарлауы нақты орын алады.
Шеткі өкпе рагында бронхтың бітелуі байқалмайды. Ісік түйіні шар тәрізді болып білінеді, оның шекарасы ап-айқын келеді. Бірнеше түрлі клиникалық ағымда болады:
1 ісік түйіні шар тәрізді боп, ол кездейсоқ жағдай да, рентгенге түскенде анықталып, онда көпке дейін клиникалық белгілер болмайды, тек қана жөтел мен кеудеде ауырсыну сезімі байқалады. Ауырсыну сезімі тұрақты түрде кетпей, ол дем алуымен байланыста болмайды. Шеткі өкпе рагы ірі бронх маңайында орналасса, онда ол бронх қуысын қысып, тарылтады, онда клиникалық көрініс орталық рагына ұқсас келеді - жөтел, ентігу, күшейе түсіп, дене қызуы көтеріледі.
2 Қабыну үрдісіне ұқсас ракта, ісік түйіні жайылмалы түрде өсіп, өкпе ұлпасының көптеген жерлерін қамтиды (бүкіл бөлімді). Ісік жедел түрде жүріп, дене қызуы көтеріледі, аурудың хал-ахуалы нашарлап, ентігу күшейеді, жөтел және қақырық шығу мен ауырсыну сезімі үдей түседі. Рентгендік көрініс, қабыну үрдісіне тән көлеңкені береді, ол өкпе бөліміне сәйкес келеді.
3 Өкпе күмбезіндегі Пенкост рагы, өзінше клиникалық белгілер береді --онда ісік өкпе қап сыртына қарай өсіп, өкпе, кеуде қапты, омыртқаларды, мойын жүйке өрімдерін, симпатикалық жүйке талшықтарын зақымдайды. Ауруда тұрақты түрде ауырсыну сезімі пайда болады, ол қолға, иық Жүйке өрімдерінің талшықтарына беріледі. Симпатикалық жүйке бағаналары ісік түйінімен қысылып, зақымдалғанда, Горнер белгілері пайда болады
Олар:
1 Көз қарашығының кішірейуі (миоз),
2 Жоғарғы көз қабағының салбырауы (птоз),
3 Көз алмасының ішке енуі (энофтальм).
Сонымен бұл аурулар қол мен мойынның ауырсынуына байланысты невропатологтарға қаралады, немесе рентгенде өкпе күмбезінде, көлеңке табылғандықтан фтизиатрлерге барады. Рентгенологиялық өзгерістердің ішінде қабырғалардың ішкі жағынан желінуі - Пенкост рагының ең негізгі белгісі.
Атипиялық рак ауруында ең бірінші бөгелме ісіктердің клиникалық белгілері жатып, өкпедегі өзгерістер екінші орында тұрады. Осылардың ішінде кеуде қуыс аралығындағы бөгелме ісіктер өзінің жиілігімен, ерекше бір маңызды клиникалық белгілерімен білінеді - лимфа бездері кеуде аралығында бөгелме ісіктер жиі зақымдалып, олар бір-бірімен қосылып, аралық көлемді ұлғайтады, соның нәтижесінде өкпе ұлпасы қысылады, тыныс алу нашарлайды; ауру адам тұншығып, қылқынудан – бет пен мойын ісініп, терісі көгереді. Майда көк қантамырлары кеңейіп, кеудеге дейін тарап, көзге көрініп, қолға білеуленіп сезіледі. Науқастың даусы өзгеріп, сызылып, ысқырып шығады. Рентгенге түскенде өкпедегі ісік түйіні кішкене болып, кейде көрінбеуі де мүмкін, ал лимфа бездеріндегі бөгелме ісіктер айқын – үлкен көлеңке ретінде анықталынады.
Ортаңғы кеуде қуыс аралығы алдыңғы және артқы болып екіге бөлінеді; алдыңғы кеуде қуыс аралығында көбінде: лимфомалар, тимомалар, төс асты жемсау және тератомалар кездеседі. Ал бұлардан бөлек бөгелме ісіктер болуы мүмкін, осылардың ішінде ең көбісі атипиялық көріністегі өкпе рагы жатады.
Бөгелме ісікті атипиялық өкпе рагының тағы бір түрі - өкпе карциноматозы - бұл кезде өкпе ұлпасында көптеген бөгелме ісік түйіндері қаптап кетеді; клиникалық белгілер көмескіл болып, оқта-текте жөтел, әлсіздік, кеудеде ауырсыну сезімі, ентігу байқалады. Ауру өте жедел жүріп, клиникалық белгілері саркоидозға ұқсас келеді. Паллиативтік мақсатпен химиотерапия жүргізіледі.
Саркоидоз Бена-Бека-Шаумана - деп ағзаның жалпы ауруын айтады. Бұл ауруға тән қасиет - өкпе ұлпасымен кеуде қуыс аралығындағы лимфа бездерінің зақымдануы жатады. Өкпеде көптеген 2-7 мм көлемдегі рентгенологиялық көлеңкелер пайда болып, лимфа бездері екі жақтан зақымданады. Жиі кездесетін кез 20-40 жастың арасы, бірақ кез келген жаста болуы мүмкін. Клиникалық белгілер: кеудеде ауырсыну сезімі, әсіресе, екі жауырын аралығында, құрғақ жөтел, әлсіздік, сәл қимылдаған кезде ентігу білінеді. Дәл диагноз, тек, биопсиядан кейін қойылады. Көбінесе жоғарыда көрсетілген клиникалық белгілер болмауы мүмкін.
Емі - кортикостероидтарды беру. Кортикостероид емес, бірақ қабынуға қарсы қолданатын дәрілердің - делагил, плаквенил пайдасы едәуір жоғары. Бұдан басқа антиоксиданттар да беріледі. Емдәм ұстағанның да көмегі тиеді. Болжам жалпы бұл ауруда қолайлы келеді.
Өкпе рагын анықтау жолдары
Өкпе рагына күдік туғанда лабораториялық, рентгенологиялық және, эндоскопиялық (бронхоскопия) тәсілдер қолданады.
Сыртартқы жинағанда ауру белгілерінің пайда болған мерзімдерін, олардың ұзақтығын және реттілігін анықтаудың көмегі зор болады. Әсіресе, медициналық көмек үшін ауру адамның тексерілген жерлері, олардың қорытындылары, егер емделсе оның нәтижелері, өте маңызды нәрсе.
Өкпе рагын тек аурудың даму тарихын зерттеу арқылы дәлелдеу өте қиын. Бірақ, тек есте сақтайтын мәселе - ауруға еш болмаса күдікті жоғалтып алмау.Бұл жөнінен мына белгілерді білген жөн:
· үш аптадан асқан құрғақ, немесе қақырықты жөтел,
· жиі-жиі тыныс алу мүшелерінің қабынуы және жөтелдің, дене қызуының болуы,
· бір рет, немесе бірнеше рет қақырықта қанның көрінуі,
· кеуде де ауырсыну сезімнің пайда болуы,
· тұмаудан кейін, сәл көтеріңкі дене қызуының кетпеуі.
Әрине, бұл көрсетілген клиникалық белгілер кез келген өкпе ауруларында тіркелуі мүмкін (туберкулез, созылмалы қабыну аурулар т.б.),сондықтан осы аталған белгілердің біреуі байқалса, онда сол адамды, әсіресе, жасы үлкендерді, міндетті түрде рентгенге түсіріп тексеру керек.
Физикалық зерттеу - көру, сипау, тоқылдату, тыңдаудан басталады.
Көрген кезде терінің бозарғанын, құрғақтығын, тыныс алу үрдісіне ауырған жақтың қатысуын, қатыспауын, саусақтағы тырнақтардың, сүйектердің өзгерістерін аңғаруға болады.
Көкіректі сипағанда ешнәрсе байқалмайды, бірақ ауырған жақтан «дауыс тербелісінің» төмендеп, әлсірегені сезіледі. Бауырдан, бұғана үсті лимфа бездерінен, кейде, рактың бөгелме ісіктері табылады.
Перкуссия кезінде ателактаз болған жерден тыныс дыбысының тұйықталғаны анықталады. Кейде, сау өкпенің кеуде қуысының зақымданған жаққа қарай ығысуын анықтауға болады. Өкпе қап қуысында сұйықтық жиналса, онда өкпе дыбысы бұл жерлерде естілмейді, түрткенде тұйық дыбыс пайда болады.
Өкпені тыңдау кезде -бронх қуысы тарылғанда өкпеден ысқырған сырыл естіледі. Бұл тарылған бронхтан ауаның қысылып өткенін көрсететін белгі. Өкпе ұлпасы қабынғаннан кейін ол жерден неше түрлі дыбыс шығады. Әрине, мұның бәрі ісіктің алғашқы өсу кезеңдерінде болмайды.
Өкпе рагында, лабораториялық тексеру кезінде қанда ЭТЖ-ның жоғарлауы және сәл көтеріңкі лейкоцитозды, ал ісік асқынғанда - гипохромды қан аздық анықталады. Тромбоциттерді зерттегенде олардың ескірген түрлері байқалады.
Қақырықты цитологиялық зерттеуде - диагнозды дәл қоюға көп мүмкіндік себептерін тигізеді. Қақырықты әр күні тексеру қажет, ол үшін 5-6 күн аралығында қақырықты таза, құрғақ шыны құтыға жинайды; орташа есеппен әдіс 50-60% жағдайда көмегін тигізеді. Рак клеткаларының жоқтығы, тек 5-6 күн қақырықты цитологиялық зерттеулерден өткізгеннен кейін шешіледі. Егер рак клеткасы цитологиялық жолмен табылмаған кездің өзінде де, диагноз дұрыс емес деуге болмайды.
Өкпені флюорографиялық тексеру тәсілі
Өкпе рагының клиникалық белгілері болмасада, ірі кадрлы флюорографияны жасау керек. Флюорограмма екі бағытта түсіріледі - тік және қырынан. Әсіресе, оны халықты жаппай профилактикалық тексеру кезінде қолданған өте тиімді. Сонымен, 40 жастан асқан адамдарды флюорографиялық тексеруден жыл сайын бір рет өткізу өкпе рагының ерте сатысында анықтаудың негізгі бағытының бірі болып саналады. Тексеру кезінде өкпеде күдікті «көлеңке» табылса («рентген оң адамдар») онда бұларды терең, жан-жақты рентгенологиялық тексеруден өткізеді..
Рентгенологиялық зерттеулерге жататындар:
1. Рентгенография (өкпені рентген арқылы суретке түсіру),
2. Рентгеноскопия (өкпені рентгенмен көру),
3. Жай және компьютерлік томография,
4. Бронхография.
Рентгенде ісік түйіні көлеңке болып көрінеді де, бронх қуысы тарылғаннан өкпенің бір бөлігі, не сегменті ателактаз болса - өкпе суреті көмескіленеді, немесе оның ұлпасы қысылып, бронхтары қисайып, үш бұрыш тәрізді кішірейіп, тартылып, оның ұшы өкпе қақпасына бағытталады. Ісік көлеңкесін ателактаз көлеңкесінен ажырату өте қиын. Рентгенде көрінген ісік көлемі, өкпе бөлімі, не сегментіндегі ісіктің негізгі көлемінен кем болады. Орталық өкпе рагының негізгі бронхтағы ісікте ателектаз болса, онда өкпенің барлығы қарайып, үлкен көлеңкеге айналады, ал бөлім немесе сегментті бронхтағы ракта көлеңкенің көлемі сол бөлімге, сегментке сәйкес келеді. Ателактаз да көршілес жатқан сау өкпе бөлігі «артық дем алудан» кеңейіп, оған ауа мөлшері көп түскендіктен рентгенде ақшылдау боп көрінеді.
Орталық кеуде қуыс аралығының көлеңкесі, өкпе қақпасы және көк ет, зақымданған жақта кеңейеді. Ателактаз өкпенің жоғары бөлімдерінде болса, онда орталық кеуде қуыс аралығының көлеңкесі сәл ғана сол зақымданған жаққа қарай кеңейеді, оны омыртқамен салыстырмалы түрде байқауға болады. Ісіктің ерте өсу кезеңдерінде, бұл көріністі, науқасты дем алдыру кезінде анықтайды. Сол кезде, дем алғанда, орталық кеуде аралық көлеңкесі зақымданған жаққа қарай жылжып кеңейеді, ал дем шығарғанда - керісінше, көлеңке сау жақ өкпеге қарай тартылады. Мұны Гольцкнехт-Якобсон белгісі дейді.
Бронхостеноз (бронх қуысының тартылуы) ателактаз алдында болатын белгі, ол жартылай және қақпақшалы болады.
