Пытанне 30

Основные причины трудностей и неудач реформ 90-х гг. в России

• Неблагоприятная социально-экономическая ситуация

• Половинчатость и непоследовательность реформ

• Ошибки теоретиков и исполнителей реформ

1994 г. — правительство Ченомырдина Н.С. берёт курс на:

• стабилизацию уровня жизни населения,
• стимулирование предпринимательской деятельности,
• поддержку незащищенных слоев населения,
• привлечение иностранных инвестиций.

1995 г. — приоритетная (главная) задача — жесткая финансовая политика

Внешняя политика России 1991 – 1999 гг.

1. 1992 г. – зафиксировано окончание «холодной войны» (Кэмп-дэвидская декларация)
2. 1993 январь – договор ОСНВ-2 (об ограничении стратегических наступательных вооружений);
3. присоединение России к «Конвенции о запрещении химического оружия»;
4. Завершение вывода российских войск из Германии (1994 г.);
5. Присоединение России к программе «Партнерство мира» (июнь 1994 г.);
6. Соглашение России с Европейским сообществом (июнь 1994 г.)

Россия — Восток:

Контакты с Японией, Индией, Китаем, странами АСЕАН (политико-экономического союза стран тихоокеанского бассейна), Южной Кореей, государствами Персидского залива

Ослабление контактов с КНДР, Монголией, Вьетнамом, Ираком

Россия — СНГ:

1. Возникновение или обострение вооруженных конфликтов в Таджикистане, Грузии, Нагорном Карабахе, Молдове.
2. Подписание Договора о коллективной безопасности стран — членов СНГ (1992 г.) (6 из 11).
3. Кризис 1992 г. — сокращение экспорта российской нефти в страны СНГ;
4. выход стран СНГ из рублевой зоны (введение собственных валют, взаимные расчеты в долларах);
5. Принятие Устава СНГ (1993 г.) — подписали 7 стран.
6. Вывод войск из Прибалтики, Грузии, Молдовы, Таджикистана, полностью — из Армении (1992 г.);
7. просьбы Грузии, Армении и др. о создании на их территории военных баз, участии российских войск в составе миротворческих сил СНГ по урегулированию вооруженных конфликтов.
8. Усложнение положения русскоязычного населения в ряде стран, особенно в Прибалтике.
9. Подписание договора между Россией и Украиной с участием США о полном выводе ракетно-ядерного оружия на российскую территорию (1994 г.). Разногласия: Россия — Украина о статусе Севастополя и условиях раздела Черноморского флота.
10. Решение об объединении денежных систем России и Белоруссии (1994 г.) —> политический кризис в Белоруссии, критика правительства Черномырдина.
11. Введение российских миротворческих сил по просьбе Грузии в Абхазию осложнение там политической обстановки

3 40–х гадоў XIX ст. працэс разлажэння феадальна–прыгоннай сістэмы на Беларусі і ў Расіі перарос у крызіс. У сельскай гаспадарцы крызіс выявіўся ў рэзкім зніжэнні прыбытковасці памешчыцкіх маёнткаў і гаспадарак дзяржаўных сялян, абеззямельванні і збядненні сялянства, у росце сацыяльна–класавых канфліктаў.

У гэтых умовах урад пайшоў на шэраг палавінчатых рэформ, мэтай якіх з'яўлялася захаванне дваранскай манаполіі на зямлю і сістэмы феадальнай эксплуатацыі сялян.

Правядзенне рэформы было звязана з імем графа П.Д. Кісялёва, яе аўтара і распрацоўшчыка, які ўзначальваў V Аддзяленне "ўласнай яго імператарскай вялікасці канцылярыі", а пасля — Міністэрства дзяржаўнай маёмасці.

У Беларусі гэта рэформа праводзілася больш шырока, чым у Цэнтральнай Расіі. Гэта тлумачылася вастрынёй сялянскага пытання ў беларускіх губернях. Царскі ўрад баяўся зліцця сялянскіх хваляванняў са шляхецкім рухам.

У Беларусі прававое становішча дзяржаўных сялян не адрознівалася ад становішча памешчыцкіх. Часовы ўладальнік быў надзелены эканамічнай, адміністрацыйнай і судовай уладай над сялянамі. У Расіі дзяржаўныя маёнткі знаходзіліся на падушным аброку, на Беларусі — на "гаспадарчым становішчы", г.зн. на паншчыне.

Рэформа П.Д.Кісялёва прадугледжвала тры напрамкі: рэформу сістэмы кіравання дзяржаўнымі сялянамі; палітыку "апякунства" ў адносінах да сялян; шэраг аграрных пераўтварэнняў, вядомых пад назвай "люстрацыі дзяржаўных маёмасцей". Калі ў Расіі апошняя звялася галоўным чынам да замены падушнага вылічэння аброку пазямельным, то на Беларусі яна суправаджалася пераменамі ў галіне сялянскага землекарыстання і адносін рэнты.

Абшчына, якая ўводзілася ў беларускіх дзяржаўных маёнтках усіх губерняў пасля далучэння да Расіі, у выніку рэформы П.Д.Кісялёва была максімальна набліжана да агульнарасійскага ўзору. Новая адміністрацыя ўпарадкавала кіраванне дзяржаўнымі маёнткамі, увяла жорсткі кантроль за часовымі ўладальнікамі, узвысіла статус сельскіх абшчын. Уводзілася таксама арэнда сялянамі дзяржаўных маёнткаў. Негатыўным вынікам увядзення новай сістэмы кіравання быў моцны рост бюракратычнага апарату.

Наступнай часткай праграмы П.Д.Кісялёва стала палітыка "апякунства" над дзяржаўнымі сялянамі. Была арганізавана харчовая дапамога сялянам, якую ажыццяўлялі спецыяльна пабудаваныя запасныя хлебныя магазіны. Павелічэнне запасаў у іх ажыццяўлялася як за кошт часткі сялянскага збожжа, так і за кошт атрыманага хлеба са спецыяльна адведзенай плошчы грамадскага ворыва. Харчовая палітыка прадугледжвала меры на выпадак неўраджаяў і масавых эпідэмій, паморку жывёлы і высокай смяротнасці сялян.

Ставілася пытанне аб арганізацыі пачатковага навучання сялян. Шматлікаму апарату кіравання дзяржаўнай вёскай патрабаваліся пісьменныя працаўнікі. Гэтыя патрэбы павінны былі задавальняць прыходскія школы ў сельскіх грамадах.

Значнае месца ў апякунскай палітыцы адводзілася арганізацыі першаснай медыцынскай дапамогі ў дзяржаўных маёнтках. Яны забяспечваліся фельчарамі, акушэрамі.

Апякунская палітыка прадугледжвала таксама ўкараненне розных агранамічных мерапрыемстваў, развіццё сістэмы страхавання, барацьбу з п'янствам, актывізацыю гандлю. Аднак недахоп сродкаў, жаданне палепшыць сялянскі побыт за кошт саміх жа сялян перашкаджалі ажыццяўленню планаў рэфарматараў.

Трэцяй часткай рэформы П.Д.Кісялёва з'явілася люстрацыя дзяржаўных маёмасцяў. Гэта было палітычнае мерапрыемства, якое ставіла мэтай павышэнне плацежаздольнасці дзяржаўнага сялянства. Паскоранымі тэмпамі дзяржаўныя сяляне пераводзіліся на пазямельны аброк. 3 фальваркавых зямель ім былі зроблены прырэзкі да надзелаў. Да канца 1857 г. на аброк пераведзены ўсе маёнткі Мінскай, Гродзенскай, Магілёўскай і Віцебскай губерняў. Была знішчана ў іх сістэма часовага ўладання.

Адмова ад фальваркава–паншчыннай сістэмы і перавод на аброк з'явіліся галоўнымі вынікамі рэформы, якія вызначылі яе буржуазна–прагрэсіўны сэнс. За кошт знішчэння паншчыны ў сярэднім на 20% знізіўся павіннасны прыгнёт. Асабліва спрыяльныя перамены адбыліся ў прававым статусе беларускіх дзяржаўных сялян. За імі прызнавалася грамадзянская свабода, што выгадна адрознівала іх ад бяспраўных памешчыцкіх падданых. Прынцыповае значэнне мелі правы ўступлення ў шлюб, бацькоўскія, апякунскія, правы атрымання спадчыны, уласнасці, правы на занятак гандлем і промысламі.

Перавод на аброк спрыяў росту маёмаснай дыферэнцыяцыі, працэсу першапачатковага накаплення капіталу, вызваліў працоўныя рукі для капіталістычнай вытворчасці, стымуляваў рост гарадскога насельніцтва.

У 40–я гады XIX ст. урад узняў пытанне аб увядзенні абавязковых інвентароў у памешчыцкіх маёнтках. 3 сакавіка 1840 г. П.Д.Кісялёў пачаў займацца ўмовамі інвентарнай рэформы з мэтай падцягвання ўзроўню памешчыцкай вёскі да дзяржаўнай. Памешчыкі сталі на абарону сваёй уласнасці. Прынцыпы рэформы дзяржаўнай вёскі ў дачыненні да памешчыцкай былі адхілены. У выніку праведзеная інвентарная рэформа ў памешчыцкай вёсцы была значна менш радыкальнай.

У адрозненне ад дзяржаўнай вёскі, пераведзенай на аброк, у памешчыцкіх маёнтках засталіся наступныя віды павіннасцей: паншчына (штодзённая), згоны, шарваркі, жаночая праца, старажоўства, даніна. Інвентарная рэформа не вырашыла найважнейшага пытання — аб сялянскім землекарыстанні.