Лекция 10 Тақырып: Зерттеулердің қателері. Орта арифметикалық қатесін табу

Мақсаты: Студентерді методикалық, кездейсоқ, дәлдік, типтік қателіктермен таныстыру.

Кілттік сөздер: репрезентативтілік,қателік, тәжірибенің дәлдігі, квадрат ауытқу.

Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны

1)Репрезентатвтіліктің қателігі.

Бөлік ешқашан бүтінді сипаттай алмайды., сондықтан мінездеме ылғи нақты болмайды, қателіктер болуы мүмкін. Мұндай қателіктер репрезентативтіліктің қателігі деп аталады және басқа қателіктердің түрлерімен шатастыруға болмайды және де ол биологиялық зерттеулерде кездесуі мүмкін. Таңдамалы және барлық зерттеулерде 5 ктегориялық қателіктер шығуы мүмкін. Оның алғашқы төртеуі биометриялық әдістермен анализ кезінде алынған материалда көрінуі мүмкін және келесі биометриялық талдауларда есте болу қажет.

Қателіктердің А және Б категориялары бар:

А. Биометриялық әдістермен табуға болмайтын қателіктерді, бірақ одан құтылуға немесе азайтуға болмаса зерттеуді дұрыс ұйымдастыру арқылы жетуге болады:

1. Методикалық қателік - материалдар мен оларды жинауда және химиялық анализдерді дұрыс дәлдікпен жүргізбеуден болады.

2. Дәлдіктің қатесі – есептеудегі және өлшеудегі қателіктер.

неточными приборами, расчеты с недостаточной точностью и т.д.

3. Көңіл аудармау қателігі - описки, просчеты, опечатки

4. Типтік қателік – тәжрибе мен бақылаудың алғашқы кезеңдерінде болады. Таңдамалы жиынтық үшін алынғанда зерттелетін бас жиынтыққа тән емес объектілер тобы алынғанда барлық объектілер категориясына дұрыс сипаттауға кедергі жасайды.

Б. Биометриялық тәсілдерментабылатын, ірақ кезкелген биологиялық зерттеулерді жүргізген кезде түзетілметін қателіктер:

5 Репрезентативтіліктің қатесі бүтінді оның бөлігі сипаттаған кезде қажет.. Ол қашып құтыла алмайтын жеке объектіні зерттегенде шығатын қателік. Мұнда, репрезентативтіліктің қатесі жұмысты қалай ұйымдастырса да алынып тасталмайды.

2). Орта арифметикалық щаманың қатесі

Квадраттық (негізгі) ауытқу (сигма) өте маңызды көрсеткіш - орта арифметикалық щаманың қатесін шығару үшін қажет. Орта арифметикалық щама барлық бас жиынтықты зерттегенде ғана анықталады. Тәжрибеде кіші немесе жоғары қателігімен ауқымды таңдап алған объектілермен жұмыс жүргізіледі. Осындай жағдайда орта ылғи да дәл болмайды. Сондықтан, орта арифметикалық шаманы айта отырып, осы орта арифметикалық щамадан ауытқуды көрсету қажет. Бұл орта арифметиканың қатесін (m) есептеу арқылы жүзеге асырылады:

Q

m = -------

√n

Өзіндік бақылауға арналған сұрақтар: 1. Орта арифметикалық щаманың қатесін - m қалай есептейді? 2. А категориясының қатесін атап өтіңіз. Қателіктерді атап өтіңіз. 3. Репрезентативтілік қатесі дегеніміз не? собой ошибки репрезентативности 4. Что называют ошибками репрезентативности?