Похоронные и поминальные обряды. Взаимопересечение календарных и семейных обрядов

ПАХАВАННЕ, хаўтуры, цыкл ся- мейных звычаяў і абрадаў, звязаных з ушанаваннем памяці нябожчыка і пра- водзінамі яго ў апошні шлях. У стара- жытнасці на Беларусі існавалі паха- вальныя абрады трупаспалення (агонь надзяляўся ачышчальнай сілай) і тру- папалажэння; апошні замацаваўся з прыходам хрысціянства. У традыцый ным абрадзе II. цесна перапляліся язычніцкія і хрысціянскія элементы, у якіх выразна выявіўся культ продкаў.

Пасля смерці памыць і апрануць ня- божчыка ў прыгатаваную ім загадзя («на смерць») адзежу, а таксама зра- біць труну і выкапаць дол на абраным месцы гірасілі суседзяў. Абавязковым было чытанпе над мёртвым псалтыра і адняванне папом (ксяндзом). У труну клалі грошы, любімыя нябожчыкам рэчы ці прылады яго працы, змену бялізны, што адлюстроўвала веру ў за- магільнае існаванне. II. звычайна ад- бывалася на трэці дзень пасля смерці. У час вынасу труны з хаты ўслед сы- палі зерне, каб нябожчык не забраў з сабой дастатак сям'і, а спрыяў блізкім у іх жыцці. Усе этапы П. суправаджа- ліся галашэннямі (гл. ў арт. Сямейна- абрадавая паэзія). ІІа могілкі труну аднавяскоўцы неслі на плячах або везлі на возе, а зімой на санях, пазбягалі запрагаць жарэбных кабыл і коней, на якіх вазілі вянчаць і хрысціць. У права- слаўных труна была адкрытая, у като- лікаў -накрытая векам. Да могілак труну неслі з харугвамі і крыжам (у пахавалыіым шэсці ўдзельнічалі звы- чайна ўсе жыхары вёскі). Пасля апош- няга развітання на могілках труну на ручніках або на вяроўках апускалі ў дол (тут жа на могілках прысутнічаў свяшчэннік і служыў набажэнства). На магіле ставілі часовы крыж, які праз некаторы час замянялі болын даўга- вечным або каменем. Пасля 11. з могілак сваякі нябожчыка і прысутныя ішлі на памінкі. Самазабойцаў калісьці ха- валі нямытымі і ў той адзежы, у якой яны сустрэлі смерць, а ў труну клалі нрадмет, якім яны пазбаўлялі сябе жыцця. Хавалі іх за агароджай могілак або на месцы самагубства, у лесе, на скрыжаванні дарог (памінкі рабіць за- баранялася). У сучасных нахавальных абрадах назіраюцца элементы больш нозняга находжання: адразу пасля смерці чалавека сгіыняюць гадзіннік, завешваюць люстэркі, апранаюць чор- нае адзенне, праводзяць грамадзянскую наніхіду з жалобнай музыкай, вянкамі і кветкамі