Толтыру коэффициенті

9. Сығу процесінің соңындағы қысым мен температура.

Сығу процесі соңындағы қысым (МПа) мен температура (К) n₁ тұрақты көрсеткіші бар политроп теңдеуінен анықталады:

Заманауи автокөлік және трактор қозғалтқыштарында сығу процесі соңындағы қысым мен температура мына аралықтарда болады:

Электронды бүркетін қозғалтқыштар үшін.............. р_с=1,0 – 2,5 МПа

Карбюраторлы қозғалтқыштар үшін......................... р_с =0,9 – 2,0 МПа және

Т_с =600 – 800 К

Үрмесіз жылдамжүрісті дизельдер үшін.................... р_с =3,5 – 5,50 МПа және

Т_с.=700 – 900 К

Үрмелі дизельдер үшін р_с және Т_с мәндері үрлеу дәрежесіне байланысты өсіп отырады.

10. Сығу процесінің соңындағы орташа мольдік жылусыйымдылық.

Сығым процесінің аяғындағы орташа мольдік жылу сыймдылығы:

а) жанғыш қоспаның (ауаның)- =20,6+2,638· 10^-3t_c, где t_c = T_c–273°С;

б) қалдық газдың - 2.5 кестедегі көрсеткіштерді пайдалана отырып интерполяция тәсілімен анықталады.

в) жұмыс қоспасының :

2.2-кесте. Орташа мольдік жылусыйымдылық мәндері

2.2-кесте

Температура, °С	Тұрақты көлемде жеке газдардың орташа мольдік жылусыйымдылығы кДж/(кмоль·град)
ауа				CO
	20,759	20,960	20,105	20,303	20,809	27,546	25,185
	20,839	21,224	20,734	20,621	20,864	29,799	25,428
	20,985	21,617	20,801	20,759	20,989	31,746	25,804
	21,207	22,086	20,973	20,809	20,203	33,442	26,261
	21,475	22,564	21,186	20,872	21,475	34,936	26,776
	21,781	23,020	21,450	20,935	21,785	36,259	27,316
	22,091	23,447	21,731	21,002	22,112	37,440	27,881
	22,409	23,837	22,028	21,094	22,438	38,499	28,476
	22,714	24,188	22,321	21,203	22,756	39,450	29,079
	23,008	24,511	22,610	21,333	23,062	40,304	29,694
	23,284	24,804	22,882	21,475	23,351	41,079	30,306
	23,548	25,072	23,142	21,630	23,623	41,786	30,913
	23,795	25,319	23,393	21,793	23,878	42,427	31,511
	24,029	25,549	23,621	21,973	24,113	43,009	32,093
	24,251	25,763	23,849	22,153	24,339	43,545	32,663
	24,460	25,968	24,059	22,333	24,544	44,035	33,211
	24,653	26,160	24,251	22,518	24,737	44,487	33,743
	24,837	26,345	24,435	22,698	24,917	44,906	34,262
	25,005	26,520	24,603	22,878	25,089	45,291	34,756
	25,168	26,692	24,766	23,058	25,248	45,647	35,225
	25,327	26,855	24,917	23,234	25,394	45,977	35,682
	25,474	27,015	25,063	23,410	25,537	46,283	36,121
	25,612	27,169	25,202	23,577	25,666	46,568	36,540
	25,746	27,320	25,327	23,744	25,792	46,832	36,942
	25,871	27,471	25,449	23,908	25,909	47,079	37,331
	25,993	27,613	25,562	24,071	26,022	47,305	37,704
2600*	26,120	27,753	25,672	24,234	26,120	47,515	38,060
2700*	26,250	27,890	25,780	24,395	26,212	47,710	38,395
2800*	26,370	28,020	25,885	24, 550	26,300	47,890	38,705

2.3-кесте. Сығу процесі есептелген параметрлерінің қорытынды мәндерінің кестесі

2.3-кесте

Параметрлер	Өлшем бірліктер	Енгізу және газалмасу процесі
Қозғалтқыш түрі (мысалы, карбюраторлы қозғалтқыш)
n	айн/мин
	МПа
	K

2.4-кесте. 2.2-кесте мәліметтерін талдау негізінде алынған эмпирикалық формулалар

2.4-кесте

Газ атауы	Тұрақты көлемде жеке газдардың орташа мольдік жылусыйымдылығын анықтауға арналған формулалар, кДж/(кмоль·град), температура үшін, °С.
0- ден 1500-ге дейін	1500-ден 2800-ге дейін
Ауа		z
Оттегі		z
Азот		z
Сутегі		z
Көміртек оксиді		z
Көмірқышқыл газы		z
Су буы		z

2.5-кесте. α коэффициентіне тәуелділік

2.5-кесте

Темпера- тура, °С	Бензиннің жану өнімдерінің орташа мольдік жылусыйымдылығы, егер , кДж/(кмоль·град)
0,70	0,75	0,80	0,85	0,90	0,95	1,00	1,05	1,10	1,15	1,20	1,25
	21,683	21,786	21,880	21,966	22,046	22,119	22,187	22,123	22,065	22,011	21,962	21,916
	21,902	22,031	22,149	22,257	22,356	22,448	22,533	22,457	22,388	22,325	22,266	22,216
	22,140	22,292	22,431	22,559	22,676	22,784	22,885	22,796	22,722	22,650	22,584	22,523
	22,445	22,618	22,706	22,921	23,055	23,173	23,295	23,200	23,115	23,036	22,964	22,898
	22,777	22,968	23,143	23,303	23,450	23,586	23,712	23,613	23,521	23,437	23,360	23,289
	23,138	23,345	23,534	23,707	23,867	24,014	24,150	24,045	23,748	23,859	23,777	23,702
	23,507	23,727	23,929	24,113	23,284	24,440	24,586	24,475	24,373	24,280	24,193	24,114
	23,882	24,115	24,328	24,523	24,702	24,868	25,021	24,905	24,798	24,700	24,610	24,527
	24,249	24,493	24,715	24,919	25,107	25,280	25,441	25,319	25,208	25,106	25,012	24,925

№3 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС

ЖАНУ ЖӘНЕ ҰЛҒАЮ ПРОЦЕСТЕРІНІҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ

Мақсаты: Жану соңындағы қысым мен температураны анықтаймыз.

1. Жану қоспасының молекулярлық өзгеру коэффициенті.

Жану кезінде көлемнің салыстырмалы өзгеруі μ _о жану қоспасының молекулярлық өзгеруімен сипатталады және жану өнімдерінің моль мөлшерлерінің жану қоспасының моль мөлшеріне қатынасы болып келеді:

2. Жұмысшы жану қоспасының молекулярлық өзгеру коэффициенті.

Жұмысшы қоспаның жану кезінде көлемнің өзгеруінде жұмысшы қоспаның молекулярлық өзгеруінің нақты коэффициенті ескеріледі және мына формуламен есептеледі:

3. Химиялық толық жанбаудан жоғалған жылу мөлшері.

α<1 болатын қозғалтқыштарда оттегінің жетіспеуінен химиялық толық жанбау орын алып тұрады, МДж/кг

ΔH=119,95·(1-α)·L₀

4. Жұмысшы қоспаның жану жылуы.

Жану процесіне жану қоспасы емес, жұмысшы қоспа (жану қоспасы + қалдық газдар) қатысатындықтан, отын жануының жылуын жұмысшы қоспаның жалпы мөлшеріне қатынасын алған дұрыс (МДж/кмоль жұм. қ.):

егер α ≥1 болса Н _жұм.қ.= H _u/[ M ₁·(1+ γ_r)];

егер α <1 болса Н _жұм.қ.=(H _u - Δ H _u)/[ M ₁·(1+ γ_r)];

5. Жану өнімдерінің орташа мольдік жылу сыйымдылығы.

Отын толық жанғанда (), жану өнімдері көмірқышқыл газы мен су буларының, ал болғанда, оттегінің қоспаларынан тұрады. Бұдан

Отын толық жанбағанда (), жану өнімдері көмірқышқыл газының, көміртек оксидінің, су буының, бос оттегі мен азоттың қоспасынан тұрады. Бұдан

мұндағы: - жану соңындағы қоспа температурасы;

- 0°С тең температура.

Есептеулер кезінде жану өнімдерінің орташа мольдік жылусыйымдылығы 3.1-кестеде келтірілген эмпирикалық формулалармен анықталады.

3.1-кесте

Газ атауы	Тұрақты көлемде жеке газдардың орташа мольдік жылусыйымдылығын анықтауға арналған формулалар, кДж/(кмоль·град), температура үшін, °С.
	0- ден 1500-ге дейін	1500-ден 2800-ге дейін
Ауа		z
Оттегі		z
Азот		z
Сутегі		z
Көміртекоксиді		z
Көмірқышқылгазы		z
Су буы		z

6. жылуды пайдалану коэффициенті.

1 және 2-суреттерде шамасының қозғалтқыштардың жылдамдық режимдерінен нақты тәуелділігі келтірілген. Есептеу үшін әрбір режим үшін мәнін қабылдау қажет.

7. Жану процесі соңындағы температура.

Жану теңдеуіне барлық белгілі параметрлердің сандық мәндерін қойғаннан кейін және ықшамдаудан соң бұл теңдеу екінші қатар теңдеуіне айналады:

мұндағы: A,B,C – белгілі шамалардың сандық мәндері.

Бұдан .

Одан соң, .

8. Жанудың максимальды қысымы.

а) теориялық , МПа

б) нақты МПа

9. Қысым жоғарылауының дәрежесі.

3.2-кесте. Жану процесінің есептелген параметрлерінің қорытынды мәндерінің кестесі

3.2-кесте

Параметрлер	Өлшем бірліктер	Жану процесі
Қозғалтқыш түрі (мысалы, карбюраторлы қозғалтқыш)
n	айн/мин
Δ
	К
	МПа

ҰЛҒАЮ ЖӘНЕ ШЫҒАРУ ПРОЦЕССТЕРІНІҢ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ РЕТІ

10. Ұлғаю және шығару процесстері.

Кеңею процесі соңындағы температура мен қысым мәндері потропты процесс формуласымен анықталады:

, МПа , K

Ұлғаю процесінің политроп көрсеткішін төмендегі өрнекпен анықтауға болады: п₂ = 1,22 + (130/ п_х)

Енгізу процесін есебінің басында шығару процесінің параметрлері беріледі (p_r және T_r), ал қалдық газдардың қысымы мен температурасының дәлдігі мына формуламен тексеріледі:

,K

Төмендегі өрнектен есептеудің ауытқуы анықталады:

Δ

мұндағы: - есеп басында берілген қалдық газдардың температурасы, К

- есеп соңында нақтыланған қалдық газдардың температурасы, К.

3.3-кесте. Кеңею және шығару поцесстерінің есептелген параметрлерінің қорытынды мәндерінің кестесі.

3.3-кесте

Параметрлер	Өлшем бірліктер	Жану процесі
Қозғалтқыш түрі (мысалы, карбюраторлы қозғалтқыш)
n	айн/мин
	МПа
	K
	K
Δ	%

№4 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС

ҚОЗҒАЛТҚЫШТЫҢ ЖҰМЫС ЦИКЛІНІҢ ИНДИКАТОРЛЫҚ ӨЛШЕМДЕРІН ЕСЕПТЕУ

Мақсаты: Индикаторлық параметрлерді анықтай отырып, іштен жану қозғалтқыштың жұмыс цикліне сипаттама беру.

1. Индикаторлық қысымды анықтаймыз.

Іштен жану қозғалтқышының жұмыс циклі орташа индикаторлық қысыммен, индикаторлық қуатпен және индикаторлық ПӘК-мен сипатталады.

V =const болатын жылу алу циклімен жұмыс істейтін бензинді қозғалтқыштар үшін теоритикалық орташа индикаторлық қысым:

Жылуды аралас алу циклімен жұмыс істейтін дизельдер үшін:

Нақты орташа индикаторлық қысым:

мұндағы: - диаграмма толықтығының коэффициенті.

Отынды электронды бүркетін қозғалтқыштар үшін.................0,95 – 0,98

Карбюраторлы қозғалтқыштар үшін.........................................0,94 – 0,97

Дизельдер үшін...............................................................................0,92 – 0,95

Толық салмақта жұмыс істегенде, (МПа) шамасы:

Төрттактілі бензинді қозғалтқыштар үшін...................................0,6 – 1,4

Форсирленген төрттактілі бензинді қозғалтқыштар үшін.............1,6-ға дейін

Үрмесіз төрттактілі дизельді қозғалтқыштар үшін.....................0,7 – 1,1

Үрмелі төрттактілі дизельді қозғалтқыштар үшін.......................2,2-ге дейін

3. Индикаторлық қуат шамасын анықтаймыз.

Қозғалтқыштың индикаторлық қуаты (N_i,) – цилиндр ішінде газдардың уақыт бірлігінде жасайтын жұмысы.

Көпцилиндрлі қозғалтқыш үшін (кВт)

N_i = p_i ·V_h ·i·n/(30τ)

мұндағы: p_i — орташа индикаторлық қысым, МПа;

V_h — бір цилиндрдің жұмыс көлемі, л (дм³);

i — цилиндрлер саны;

n — иінді білік айналуының жиілігі, мин^-1;

τ — қозғалтқыш тактілігі.

4. Индикаторлық ПӘК мәнін табамыз.

Индикаторлық ПӘК пайдалы жұмысты жасау үшін нақты циклде отын жылуын пайдалану дәрежесін сипаттайды.

Сұйық отында жұмыс жасайтын қозғалтқыштар үшін

η_i=p_i·l₀·α/(H_u·ρ₀·η_V)

мұндағы: p_i - МПа-да;

кг/кг отын-да;

МДж/кг отын-да;

МПа-да берілген.

Газ тәріздес отында жұмыс жасайтын қозғалтқыштар үшін

η_i=0,003712·10^-6·M_i´·T₀·p_i /(H_u·p₀·η_V)

мұндағы: M_i´ - моль/моль отын-да;

T₀ - К-де; p_i және p₀ МПа-да берілген.

Номинальды режимде істейтін қазіргі автокөлік қозғалтқыштарында индикаторлық ПӘК шамасы төмендегідей:

Отынды электронды бүркетін қозғалтқыштар үшін................0,35 – 0,45

Карбюраторлы қозғалтқыштар үшін........................................0,30 – 0,40

Дизельдер үшін..........................................................................0,40 – 0,50

Газды қозғалтқыштар үшін.......................................................0,28 – 0,35

5. Отынның меншікті индикаторлық шығынының шамасын есептейміз.

Индикаторлық ПӘК шамасы белгілі болғанда, сұйық отынның меншікті индикаторлық шығыны (г/кВт·ч):

Газ тәріздес отында жұмыс жасайтын қозғалтқыштар үшін газ отынының меншікті индикаторлық шығыны (м³/кВт·ч):

Номинальды режимде отынның меншікті шығыны

Отынды электронды бүркетін қозғалтқыштар үшін......... g_i =180-230(г/кВт·ч)

Карбюраторлы қозғалтқыштар үшін.............................. g_i =210-275(г/кВт·ч)

Дизельдер үшін................................................................... g_i =170-210(г/кВт·ч)

Газды қозғалтқыштар үшін................................................. g_i =10,5-13,5(г/кВт·ч)

4.1-кесте.Жұмыс циклінің индикаторлық параметрлерінің қорытынды мәндерінің кестесі

Параметрлер	Өлшем бірліктер	Қозғалтқыштың жұмыс циклінің индикаторлық параметрлері
Қозғалтқыш түрі (мысалы, карбюраторлы қозғалтқыш)
n	айн/мин
pi	МПа
	МПа

№5 ПРАКТИКАЛЫҚ ЖҰМЫС

ҚОЗҒАЛТҚЫШ ПЕН ЦИЛИНДРДІҢ НЕГІЗГІ ӨЛШЕМДЕРІ МЕН НӘТИЖЕЛІ КӨРСЕТКІШТЕРІН ЕСЕПТЕУ

Мақсаты: Енгізу мен шығару процесстеріне атқаруға және әр түрлі механикалық кедергілерден (иінді – шатунды механизмдегі үйкеліс, көмекші механизмдерді қозғалту және басқалары) өтуге жұмсалатын қозғалтқыштың пайдалы жұмысын сипаттайтын тиімді көрсеткіштерді анықтау. Қозғалтқыштың негізгі конструктивті параметрлерін табу.

1. Механикалық жоғалтудың орташа қысымы.

Әр түрлі механикалық кедергілерден өтуге жұмсалатын жоғалтуларды механикалық жоғалтудың қуаты шамасымен немесе цилиндрдің жұмыс көлемі бірлігіне келетін механикалық жоғалту қуатына сәйкес болатын жұмыс шамасымен бағаланады.

Қозғалтқышқа алдын ала есептеулер жүргізу кезінде механикалық жоғалтуларды сипаттайтын р_м. орташа қысымын поршеннің орташа жылдамдығына v_п.ср. сызықты тәуелділігі бойынша анықтауға болады.

Төменде әр түрлі типтегі қозғалтқыштарда р_м (МПа) шамасын анықтау үшін эмпирикалық формулалар берілген:

цилиндрлер саны алтыға дейін және болатын бензинді қозғалтқыштар үшін

болатын сегіз цилиндрлі бензинді қозғалтқыштар үшін

цилиндрлер саны алтыға дейін және болатын бензинді қозғалтқыштар үшін

отын бүркетін және электронды басқарылатын жоғары форсирленген қозғалтқыштар үшін

жану камералары бөлінбеген төрт тактілі дизельдер үшін

алдыңғы камерлы дизельдер үшін

құйынды (вихревая) камералы дизельдер үшін

2. Орташа тиімді қысым.

Қозғалтқыштың иінді білігіндегі нәтижелі жұмыс пен цилиндірдің бірлік жұмыс көлемінің қатынасы орташа нәтижелі қысым р_е болып табылады

Қозғалтқыштарды есептеуде р_е орташа индикаторлы қысыммен анықталады

р_е=р_i - p_м

Механикалық үрмелі қозғалтқыштар үшін

р_е= р_і – р_м - р_н

мұндағы: р_н – айдағыш жетегіндегі қысым жоғалтуы.

р_е орташа тиімді қысым мәні (МПа) номинальды салмақ кезінде келесідегідей шектерде өзгереді:

Төрттактілі карбюраторлы қозғалтқыштар үшін................ 0,6 – 1,1

Форсирленген және электронды бүркетін төрттактілі карбюраторлы қозғалтқыштар үшін..........................................................................1,3 дейін

Төрттактілі үрмесіз дизельдер үшін....................................... 0,65 – 0,85

Төрттактілі үрмелі дизельдер үшін........................................ 2,0 дейін

Қостактілі тезжүрісті дизельдер үшін.....................................0,4 – 0,75

Газды қозғалтқыштар үшін......................................................0,5 – 0,75

3. Механикалық ҚКП және тиімді ҚКП.

Орташа тиімді қысымның индикаторлы қысымға қатынасы қозғалтқыштың механикалық ҚКП-і деп аталады

Тәжірибелік мәліметтер бойынша номинальды режимде жұмыс істейтін әр түрлі қозғалтқыштардың механикалық ҚКП – і төмендегі аралықтарда өзгереді:

Бензинді қозғалтқыштар үшін.................................................. 0,75 – 0,92

Үрмесіз төрттактілі дизельдер үшін....................................... 0,7 – 0,82

Үрмелі төрттактілі дизельдер (айдағышқа кететін механикалық жоғалтуды есептемегенде) үшін........................................................ 0,8 – 0,9

Қостактілі тез жүрісті дизельдер үшін.................................. 0,7 – 0,85

Газды қозғалтқыштар үшін...................................................... 0,75 – 0,85

Қозғалтқыш білігінің пайдалы жұмысына эквивалентті жылу мөлшерінің қозғалтқышқа отынмен негізілген жалпы жылу мөлшеріне қатынасы тиімді ҚКП деп аталады:

мұндағы: L _e– тиімді жұмысқа эквивалентті жылу, МДж/кг топл.;

Н _и – отын жануының төменгі жылуы, МДж/кг топл.

Тиімді және механикалық ҚКП арасындағы байланыс:

Нормальды режимдегі тиімді ҚКП мәндері:

Бензинді қозғалтқыштар үшін...................................................0,25 – 0,38

Үрмесіз дизельдер үшін..............................................................0,35 – 0,42

Үрмелі дизельдер үшін...............................................................0,23 – 0,30

Газды қозғалтқыштар үшін........................................................0,38 – 0,45

4. Тиімді қуат.

Уақыт бірлігінде қозғалтқыш білігіндегі пайдалы жұмыс тиімді қуат N_е де аталады. N_е шамасы механикалық ҚКП арқылы индакаторлы қуат бойынша анықталуы мүмкін:

N_е= N_і η_м

5. Отынның тиімді меншікті шығыны.

а) сұйық отынның тиімді меншікті шығыны:

, г/(кВт·ч)

б) газ отынының тиімді меншікті шығыны:

, м³/(кВт·ч)

в) тиімді қуат бірлігіндегі жылудың меншікті шығыны:

, МДж/(кВт·ч)

Қазіргі заманғы автокөлік қозғалтқыштарында номинальды салмақ кезінде отынның меншікті шығыны келесідей мәндерге ие:

Отынды электронды бүркетін қозғалтқыштар үшін....g_е=200–290 г/(кВт·ч)

Карбюраторлы қозғалтқыштар үшін.............................. g_е=230–310 г/(кВт·ч)

Камералары бөлінбеген дизельдер үшін........................ g_е=200–235 г/(кВт·ч)

Құйынды (вихревая) камералы және алдыңғы камералы дизельдер үшін........................................................................................ g_е=220–260 г/(кВт·ч)

Газды қозғалтқыштар үшін жылудың меншікті шығыны....g_е=12–17 МДж/(кВт·ч)

5.1–кесте.Қозғалтқыштың тиімді параметрлерінің қорытынды мәндерінің кестесі.

ЦИЛИНДР МЕН ҚОЗҒАЛТҚЫШТЫҢ НЕГІЗГІ ПАРАМЕТРЛЕРІН ЕСЕПТЕУ РЕТІ

6. Қозғалтқыш литражы және бір цилиндрдің жұмыс көлемі.

Егер қозғалтқыштың тиімді қуаты берілген болса, онда қозғалтқыштың негізгі конструктивті параметрлері (цилиндр диаметрі мен поршень жүрісі) төмендегідей анықталады.

Тиімді қуат, иінді біліктің айналу жиілігі және тиімді қысым бойынша қозғалтқыш литражы (л) анықталады:

Vл = 30 · τ · NеN /(ре_N · nN)

мұндағы: Ne_N – кВт-пен; (студент оқытушымен кеңесіп қабылдайды)

рe_N – МПа-мен және n – мин^-1-мен өрнектеледі.

Бір цилиндрдің жұмыс көлемі (л):

7. Цилиндр диаметрі мен поршень жүрісі.

Цилиндр өлшемдері – диаметр және поршень жүрісі – қозғалтқыштың негізгі конструктивті параметрлері болып табылады. Қазіргі заманғы автокөлік және трактор қозғалтқыштарының цилиндр диаметрі D (мм) 60 – 150 мм аралығында болады және негізінен қозғалтқыш типі мен қолданылу түріне байланысты:

Жеңіл автокөліктердің бензинді қозғалтқыштары үшін................. 60 –100

Жүк автокөліктерінің бензинді қозғалтқыштар үшін.....................70 – 100

Трактор дизельдері үшін................................................................ 70 – 150

Автокөлік дизельдері үшін............................................................. 80 – 130

Поршень жүрісі оның жылдамдығымен байланысты S/D салыстырмалы шамасымен сипатталады. S/D шамасына байланысты қозғалтқыштар қысқажүрісті (S/D<1) және ұзақжүрісті (S/D >1) болып бөлінеді. Қысқажүрісті қозғалтқышта қозғалтқыш биіктігі мен массасы азаяды, индикаторлы ҚКП мен толтыру коэффициенті артады, поршень жылдамдығы мен қозғалтқыш бөлшектерінің тозуы төмендейді. Сонымен қатар S/D шамасын төмендету газдардың поршеньге жоғары қысыммен әсер етуіне, қоспа дайындау жағдайының нашарлауына және қозғалтқыштың габаритті ұзындығының артуына алып келеді. Қазіргі бензинді қозғалтқыштары S/D қатынасының онша үлкен емес шамасында жобаланады. Көбінесе S/D =0,8–1,1. Автокөлік дизельдері үшін поршень жүрісінің цилиндр диаметріне қатынасы бірлікке жақын алынады (S/D =0,9 – 1,2). Көптеген дизельдерде S/D >1. Трактор дизельдері үшін S/D =1,1 – 1,3.

Поршень жылдамдығы v_п.ср қозғалтқыштың жылдам жүргіштігінің критерийі болып келеді. Қозғалтқыштар v _п.ср шамасына байланысты жайжүрісті (v _п.ср<6,5 м/с) және жылдамжүрісті (v _п.ср>6,5 м/с) болып бөлінеді. Барлық автокөлік қозғалтқыштары мен трактор қозғалтқыштарының көбісі жылдамжүрісті, өйткені v _п.ср>6,5 м/с.

Поршень жылдамдығының артуына байланысты механикалық жоғалтулар өседі, бөлшектердің жылулық кернеулігі жоғарылайды, қозғалтқыштың қызмет ету уақыты қысқарады. Осыған байланысты поршеннің орташа жылдамдығын арттыру бөлшектердің ұзақ мерзімділігін жоғарлату, қозғалтқыш құрастыруда заманауи материалдар пайдалану және қолданыстағы майлардың сапасын арттыру қажеттілігін туғызды.

Заманауи автокөлік және трактор қозғалтқыштарында поршеннің жылдамдығы v _п.ср мынандай аралықтарда болады:

Жеңіл автокөліктердің бензинді қозғалтқыштары үшін...............12 –20

Жүк автокөліктерінің бензинді қозғалтқыштар үшін...................9–16

Автокөлік газды қозғалтқыштары үшін........................................7–14

Автокөлік дизельдері үшін............................................................7–13

Трактор дизельдері үшін............................................................. 6–11

Цилиндр диаметрі, мм

Поршень жүрісі (мм)

S=DS/S

Алынған D және S мәндерін бүтін санға дейін дөңгелектенеді.

8. Қозғалтқыштың негізгі параметрлері мен көрсеткіштері.

Қозғалтқыш литражы (л):

Тиімді қуат (кВт):

Тиімді айналу моменті (Нм):

Отынның сағаттық шығыны (кг/ч):

Поршеннің орташа жылдамдығы (м/с):

Егер v _п.ср алдын ала берілген шамасы мен есептеп алынған шама арасындағы айырмашылық 3-4 %-дан асса, онда қозu