2018-01-21
538
Należy rozróżnić:
a) indywidualną krzywą popytu, opisującą reakcje pojedynczego nabywcy dobra na zmiany ceny,
b) rynkową krzywą popytu, opisującą zależność łącznego popytu rynkowego wszystkich nabywców dobra od poziomu ceny. Rynkową krzywą popytu wyprowadzamy dodając poziomo indywidualne krzywe popytu wszystkich nabywców.
.......
Funkcja popytu względem ceny Q = f(P) pokazuje, jakie ilości towaru nabywcy skłonni są zakupić przy różnych poziomach ceny (im niższa cena, tym większy popyt). Ten sam wykres wyraża zarazem zależność odwrotną: P= (p(Q), tzn. zależność ceny od sprzedawanej ilości towaru (rynek wchłonie większą ilość towaru pod warunkiem obniżki ceny). W teorii przedsiębiorstwa (rozdział 6) dowiemy się, że krzywa popytu na produkt przedsiębiorstwa lub gałęzi wyznacza jednocześnie linię ceny.
2.3. Podaż Podaż, produkcja i zdolność produkcyjna
Rynkowa podaż to dostępna na rynku ilość danego towaru. Zdolności produkcyjne gospodarki, nagromadzone zapasy oraz możliwości importowe wyznaczają maksymalną (potencjalną) wielkość podaży. Ilość towaru dostępna na rynku nie wyczerpuje na ogół możliwości produkcyjnych i importowych. Część produkcji nie trafia w ogóle na rynek (zużycie wewnętrzne w zakładach produkcyjnych i gospodarstwach rolnych, dobra i usługi wytwarzane na własne potrzeby w gospodarstwach domowych, straty i ubytki, zapasy). Część produkcji rynkowej jest eksportowana do innych krajów.
|
|
|
Faktycznej wielkości produkcji nie należy mylić z produkcją potencjalną, czyli zdolnością produkcyjną. Zdolność produkcyjna wyznacza jedynie pułap możliwości produkcyjnych. Stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej, określający faktyczną wielkość produkcji, zależy od rozmiarów popytu oraz od cen i kosztów, kształtujących rentowność produkcji.
Pojęcie podaży
• Podaż to ilość dobra oferowana do sprzedaży na rynku.
Trzy znaczenia pojęcia podaży:
a) ilość dobra, jaką sprzedawcy oferują przy danej cenie (wielkość podaży przy danej cenie);
b) ilości dobra, jakie sprzedawcy oferują przy różnych poziomach ceny (krzywa podaży względem ceny);
c) ilości dobra, jakie sprzedawcy oferują przy różnych poziomach ceny
i różnych wartościach innych czynników określających wielkość podaży
(wieloczynnikowa funkcja podaży lub zbiór jednoczynnikowych funkcji
podaży o różnych argumentach — prawa postępowania dostawców).
Determinanty podaży
Główne czynniki kształtujące rozmiary podaży danego dobra to:
a) zdolności produkcyjne - określone przez zasoby czynników wytwórczych i ich wydajność;
b) opłacalność (rentowność) produkcji — zależna od stosunku ceny do kosztów produkcji i sprzedaży (poziom kosztów produkcji zależy od cen czynników produkcji i ich wydajności);
c) technika i technologia — określa wydajność czynników, poziom kosztów produkcji oraz jakość produktu (rzutującą na cenę);
d) interwencja państwa: podatki i dotacje, cła i ograniczenia importowe, licencje i przepisy regulujące warunki produkcji i sprzedaży. Czynniki określające wielkość podaży zostaną omówione szerzej w teorii
produkcji (rozdziały 5-7).
Krzywa podaży
Cena rynkowa dobra oraz koszty produkcji i sprzedaży to główne czynniki określające wielkość podaży. Zależność podaży towaru od jego ceny opisuje krzywa podaży (rys. 2.2). Podstawowe prawo podaży głosi, że przy innych czynnikach stałych wzrost ceny zachęca producentów do zwiększenia oferowanej ilości dobra, a spadek ceny powoduje zmniejszenie oferowanej ilości. W teorii przedsiębiorstwa dowiemy się, że kształt krzywej podaży względem ceny można także objaśnić wzrostem kosztów związanych z wytwarzaniem dodatkowych jednostek produkcji. Przy danych zasobach niektórych czynników produkcji (zwłaszcza środków trwałych) zwiększenie produkcji wiąże się ze wzrostem kosztów jednostkowych. Przedsiębiorstwa oczekują więc wyższych cen, kompensujących wzrost kosztów.
|
|
|
Rys. 2.2. Krzywa podaży
Należy rozróżnić:
a) indywidualną krzywą podaży pojedynczego dostawcy towaru (przedsiębiorstwa),
b) rynkową krzywą podaży, pokazującą łączną wielkość podaży danego towaru na rynku przy różnych poziomach ceny. Rynkową krzywą podaży wyprowadzamy z indywidualnych krzywych podaży poszczególnych wytwórców.
2.4. Równowaga rynku Pojęcie równowagi
W warunkach całkowicie wolnego rynku (tzw. konkurencji doskonałej) żaden dostawca i żaden nabywca towaru nie ma wpływu na cenę. Cena ustala się na rynku na takim poziomie, który zrównuje wielkość popytu z wielkością podaży.
• Rynek jest w stanie równowagi, gdy wielkość popytu równa się wielkości podaży (D = S).
Cenę, która zapewnia zrównanie popytu z podażą, nazywamy ceną równowagi. Ilość towaru odpowiadającą warunkom równowagi nazywamy ilością równoważącą.
Mechanizm równowagi
Mechanizm równowagi rynku ilustruje rys. 2.3.
Przy cenie wyższej od ceny równowagi (P-, > P0) powstaje nadwyżka podaży (S > D). Sprzedawcy muszą obniżyć cenę, aby sprzedać gromadzące się zapasy. W miarę spadku ceny nabywcy zwiększają swe zapotrzebowanie, natomiast dostawcy zmniejszają oferowaną ilość towaru. Cena spada tak długo, aż nastąpi zrównanie wielkości popytu z wielkością podaży.
|
| Rys. 2.3. Równowaga rynku |
Przy cenie niższej od ceny równowagi" (P2 < P0) powstaje nadwyżka popytu (D > S). Pod naciskiem popytu cena wzrośnie. W miarę jak rośnie cena, zmniejsza się ilość towaru żądana przez nabywców, a wzrasta ilość oferowana przez dostawców. Cena rośnie do poziomu, przy którym wielkość popytu zrówna się z
wielkością podaży.
Na wolnym rynku działa zatem mechanizm samoczynnie przywracający równowagę. Mówimy, że rynek jest mechanizmem samoregulującym się, mając na myśli automatyczne przywracanie równowagi (zachwianej w wyniku zmian popytu lub podaży).
